Nepalera
(
nepaleraz
:
??????
)
Nepalgo
hizkuntza ofiziala da, baina mugakide diren lurretan ere hitzegiten da, hala
Indian
(batik bat
Arunachal Pradesh
,
Assam
,
Himachal Pradesh
,
Manipur
,
Mizoram
eta
Uttarakhand
estatuetan, 3 milioi hiztun inguru), nola
Sikkimen
eta
Bhutanen
(populazioaren laurden nat inguru). Indoeuropar hizkuntza da,
indoariar
taldekoa.
Sanskritoan
du bere jatorria eta lexikoaren gehiengoa hizkuntza honetatik datorkio, nahiz eta hitz dezente ere badituen
arabiera
eta
persieratik
,
hindi
eta
urdu
hitzegiten zuten merkatariek ekarrita. Azken urteotan
ingelesetik
mailegu asko hartu ditu.
Alfabetoa
Devanagaria
du. Nepaleko toki askotan ez da beste idazkerarik ikusten.
Hizkuntzak sei
bokal
ahokari eta bost sudurkari ditu. Hamar
diptongo
ditu bestela: /ui/, /iu/, /ei/, /eu/, /oi/, /ou/, /?i/, /?u/, /ai/, eta /au/.
Kontsonanteei
dagokienez, [j] eta [w] alofonoak ez silabikoak dira, [i] eta [u], hurrenez hurren. Kontsonante guztiak, [j], [w], /l/ eta /?/ izan ezik, bokalen artean geminazioa daukate. /?/ eta /?/ existitzen dira mailegu batzuetan, /ba?/ ??? "arrow" eta /nare?/ ???? "king" bezala, baina soinu hauek batzuetan Nepalerazko fonemek ordezkatzen dituzte.
Acchami, Baitadeli, Bajhangi, Bajurali, Bheri, Dadeldhuri, Dailekhi, Darchulali, Darchuli, Doteli, Gandakeli, Humli, Purbeli eta Soradi nepaleraren dialektoak dira.
Bestela, Jhapali eta Syangjali hizkuntza hurbilak dira.
Nepaleradunek garatu zuten literatura esanguratsua 100 urteko tarte labur bana emankor batean
XIX. mendean
. Eztanda kultural honetan
Erdi Aroko
"Adhyatma Ramayana" izeneko testua, "Sundarananda Bara" (
1833
), "Birsikka" (folk ipuinen izengabeko bilduma) eta "Ramayana" antzinako indiar epikaren bertsioa,
Bhanubhakta Acharya
-k eginda (
1814
-
1868
), aipatzekoak dira.
Lekhnath Paudyal
,
Laxmi Prasad Devkota
eta
Balkrishna Sama
saridun hirukoteak nepalerazko literatura aberastu zuen
XX. mendearen
lehendabiziko erdialdean. Herrialdetik kanpo bizi diren idazleen lana ere nabarmentzekoa da, bereziki Darjeeling eta Varanasi-n,
Indian
.
- Namaste
- Kaixo.
- Namaskar
- Agur.
- Shuva pravat
- Egun on.
- Shuva ratri
- Gabon.
- Ho, hunchha
- Bai.
- Hoina, hudaina
- Ez.
- Sayad, sambhawata
- Beharbada.
- Dhanyabad
- Eskerrik asko.
- Kehi chhaina
- Ez horregatik.
- Mero naam Suku ho
- Nire izena Pryanka da.
- Ma eklai yatra garchhu
- Bakarrik bidaiatzen ari naiz.
- Tapaai english bolnuhunchha?
- Badakizu ingelesez?