Erdialdea
Gipuzkoako
Donostia
hirburuko auzo bat da, XIX. mendeko
zabalgunea
eta
Mirakontxa
barne hartzen dituena. Bertan daude hiriko eraikin eta espazio publiko nagusi batzuetan, hala nola
udaletxea
,
Aldundia
,
katedrala
,
antzokia
,
Gipuzkoa plaza
eta
Kontxako pasealekua
. Gehien bat
XIX. mendearen
bigarren erdian eta
XX. mendearen
hasieran eraiki zen,
1864an
Parte Zaharra inguratzen zuten harresiak bota ondoren. Egun 22.149 biztanle ditu (2022).
Donostiaren hazkunde demografikoak ?hirigunean 9.000 bizilagun? pilaketa arazo larriak eragin zizkien harresien barruan bizi zirenei.
Prim
eta Lertxundi jeneralen bitartekotzaz, herritarrek eta udalak gogo biziz esperotako agindua heldu zen: harresiak eraistea. Hiribildu eta gotorleku militar izateari utzi zion, herritarren pozerako.
[1]
Hurrengo pausoa, harresien aurreko hareatzan, ordu arte ariketa militarrak egiteko, ontzigintzarako eta abarrerako erabiltzen zen tokian, hiria eraikitzea zen, ekialdera hedatuz lehenik, eta hegoaldera gero. Azken zabalkunde hau,
Porvenir
deitutakoa,
Antonio Kortazarren
planetan oinarritu zen, baina
Jose Goikoak
ere parte hartu zuen.
[2]
Izan ere, 1845etik, Espainiako Errege Gortea udako oporrak Donostian ematen hasi zen, baita haien segizio osoa ekarri ere, sendatze-bainuen moda berrian kokatuta, eta udal kabildoak Donostia zerbitzuen eta gerora "
tourismo
" deitu zutenaren hiria izatearen alde egin zuen.
[3]
Eliteen oporraldietarako
Biarritz
hartu zuten eredu,
[4]
eta hareatzaren gaineko eraikuntza, berriz
, Bartzelonako
eta
Georges Haussmannen
Paris erdialdearen berreraikuntza-plan dotore baina oso eztabaidagarria.
- ↑
Eustasio Amilibia
alkateak jaso zuen mezua. Bera
Antzoki Zaharrean
zegoela,
Mandasko dukearen
telegrama bat jaso zuen, baita ikusleei berria zabaldu ere. Espresuki gertakizun horretarako sortutako martxa baten akordeei jarraituz, 1863ko maiatzaren 4an lehenengo harria kendu zen. Zatikatu eta lehenengo ilarako gonbidatuen artean banatu zen.
- ↑
12.000 errealeko saria jaso zuen lehiaketaren bitartez, eta "Kortazar Zabalgunea" izenaz egin zaigu ezagun. Haren bitartez, aurreikuspena zen 1900. urtean 475.014 metro koadro hiritartzea, 14.775 bizilagunentzat, alegia, 12 metro koadro pertsonako. Aldiz, Kortazarren kalkulu hori nabarmen gainditu zen, 1900an Donostiak 35.583 biztanle izatera heldu baitzen; ikus Javier y Asier Sada. 1995, 102-103. or.
- ↑
Javier y Asier Sada. 1995, 102-103. or.
- ↑
Artola, Miguel (ed.). 2001, 129-130. or.