Thomas KUHN
(
1922
-
1996
) estis
usona
filozofo
,
Filozofo de scienco
, kaj
historiisto
de
moderna scienco
. Li estis
profesoro
kiu instruis ?e
Berkeley
(
1956
-
64
),
Universitato Princeton
(
1964
-
79
) kaj
MIT
. Sed lia ?efa verko,
The Structure of Scientific Revolutions
("
La Strukturo de Sciencaj Revolucioj
"), li verkis ?in kiam li ankora? estis studento de
fiziko
en
Harvard
kiam li studis pri
Koperniko
kaj
Aristotelo
.
Strukturo
unufoje estis monografo, sed poste en
1962
?i estis eldonita kiel libro.
Kuhn estis grava persono en la filozofio de scienco, ka?zante movigon for de pozivismo kaj la teorioj de
Karl Popper
.
La? Kuhn,
moderna scienco
progresas ne per la kvieta neado de
faktoj
kaj
teorioj
, kiel supozis Aristotelo, sed ?i saltas per revoluciaj
paradigmoj
:
Koperniko
,
Darvino
,
Ejnstejno
,
Dalton
, ktp, ne enkondukis novajn faktojn sed rigardis la bone konatajn faktojn per nova klariga
modelo
a?
paradigmo
. Sed la nova paradigmo konkeras la malnovan plejparte per la ?an?o de
generacio
, ne per la racia konvinko de la partianoj de la malnova paradigmo. Morto kaj modo, ne dol?a racio, estas la amiko de la nova paradigmo. (1)
La paradigmo kutime estas la produkto de iu nova al la kampo, kiu ankora? ne estis fiksita partiano de la reganta paradigmo.
Ejnstejno
kaj
Dalton
estas bonaj ekzemploj de tio. La malnova paradigmo ja estas bona, sed ?i likas kaj havas truojn kaj ne jam elegante kaj trafe klarigas la novajn faktojn de la lastaj jaroj a? jardekoj. ?i aspektas kiel findinda sed malnova ?uo, pne?matiko a? hundo. Do iu geniulo he?reke trovas la novan paradigmon kiel solvo kaj ?in proponas. Sed ?i ne konvinkas la maljunajn, grizajn profesorojn, sed la junajn verdajn studentojn, kiuj utilis la novan paradigmon por gajni gloron kaj famon. Kaj katedron. Tiam la paradigmo fari?as la nova ortodokso kaj la ciklo ripetas.
Sed tiu progreso per paradigmo ne ?iam estis. Fakte, la esenca malsamo inter matura, moderna scienco kaj anta?scienco estas la enkonduko de la unua paradigmo. En la tempo de Aristotelo a? e?
Leonardo
, scienco ne estis la afero de paradigmoj. Anta?
Lavoisier
,
kemio
ne estis matura scienco, sed amaso de provoj kaj hazardaj reguloj sen iu ajn granda modelo. La? Kuhn, multe de la
sociaj sciencoj
estas ankora? anta?-paradigma, do malmatura kaj ne scienco en la moderna senco.
Bona paradigmo ne nur klarigas elegante kaj trafe la konatajn faktojn, sed anka? sugestas esploron pri nekonata?oj, kiuj decidige pruvos a? malpruvos la paradigmon mem. ?i anka? sugestas fruktodonajn kampojn de esploro por disvolvigi la paradigmon. La
heliocentrismo
de
Koperniko
estas klasika ekzemplo, kiu ne nur estis pruvebla, sed fruktodone direktis la esplorojn de
Galileo
,
Keplero
kaj e?
Tycho
.
Signo de anta?-paradigma scienco estas la ekzisto de skoloj kaj ismoj en la kampo de studo -- kiel okazis en la
20-a jarcento
en
psikologio
kaj
marksismo
.
Kiel rekoni skolon:
- Idearo alloga sed anka? spekulacia kaj ne pruvebla (a? malpruvebla).
- Ekzisto de rivalaj skoloj.
- Studentoj studas ne lernolibron pri la aktuala stato de la kampo, sed la "klasika?oj", e? la verkojn de la fondinto mem!
- La fina?o de -ismo estas indiko.
Alivorte, skolo similas al sekto a?
religio
, ne matura, moderna
scienco
.
(1) komparu tiun penson el
Max Planck
:
- "
Nova scienca vero ne triumfas konvinkante siajn kontra?ulojn kaj montrante al ili, ke - vidante ?in - ili vidas la realon, sed kiam tiuj fine mortis, kaj estas anstata?itaj de nova generacio da homoj, kiuj formi?is kutimi?ante al ?i !
"
kaj e?
Charles Duclos
: "
Homoj ne postulas pruvojn por akcepti opinion; nur esti kutimi?inta al ?i bezonas ilia spirito, simile kiel niaj okuloj kun al iu modo.
"