El Vikipedio, la libera enciklopedio
sekco de la
tero
:
1 terkrusto (oceana kaj kontinenta krusto, dikeco 0 ?is 80 km), 2
termantelo
(supra mantelo inkluzive de la
astenosfero
(5), kaj suba mantelo), 3 terkerno (3a kaj 6 ekstera, likva kerno, 3b kaj 7 ena, solida kerno - 4
litosfero
, do terkrusto kaj supra mantelo
La
terkerno
estas la
materio
en kaj ?irka? la centro de la
Tero
. Pro la disvasti?o de
sismondoj
en la terinterno oni povas distingi la terkernon de la
termantelo
?in ?irka?anta.
La terkerno dividi?as je la solida interna terkerno el fero kaj la likva
ekstera terkerno
. La interna terkerno kun diametro de 2600 kilometroj estas proksimume
6.700
°C
varmega (proksimume
900
°C
pli varma ol la surfaco de la
Suno
). ?i pligrandi?as iom post iom per la
kristali?o
de fero el la ekstera terkerno. Tie trovi?as proksimume
2900
°C
varmega, rapide fluanta
nikel
-
fer
-
alojo
. La
konvekto
de la ekstera terkerno ka?zas la ?efan kampon de la
tera magnetkampo
.
Kontra?e al la
termantelo
kaj al la
terkrusto
la kerno de la tero konsistas el
fero
,
nikelo
kaj kelkaj aliaj metaloj. Krome ?i anka? entenas spurojn de
sulfuro
,
oksigeno
kaj aliaj elementoj. La terkerno konsistas el likva ekstera kaj (pro la ekstreme alta premo) solida interna kerno kaj havas kun maso de 1,88 · 10
24
kg
relativan masoporcion de proksimume 31,5 % de la tuta maso de la Tero.
Senpera ekzameno de la terkerno ne eblas. Sed ekzistas kelkaj nedirektaj indikoj, el kiuj oni povas konkludi informojn pri la terkerno:
- Statistika mekaniko
: La statistika mekaniko permesas konkludojn de la
mikroskopaj
ecoj de la partikloj al la
makroskopa
konduto de la koncerna materialo. La kondi?oj de la terkerno, kiel ekstrema
premo
kaj ekstrema
temperaturo
, en la labo (
laboratorio
) ne a? nur tre malfacile povas esti generitaj por
eksperimentado
. La
statistika mekaniko
liveras teoriajn pruvapogilojn por la ecoj de la materialo sub tiaj kondi?oj.
- La magnetkampo de la tero indikas, ke en la terinterno devas ekzisti elektre konduktanta materialo (
fluido
). Teorioj pri
geodinamo
, kiu generas la
teran magnetkampon
, ordinare entenas supozojn pri ecoj de la terkerno. Aliflanke el la
elektromagnetaj
mezuradoj je la tera magnetkampo kaj kun tre longondaj
radiondoj
oni povas konkludi pri ecoj de la terinterno kaj de la terkerno.
- Petroj de la terkrusto kaj de la termantelo havas
densecon
inter 2,5 kaj 4 g/cm³. Sed por la tuta terkorpo rezultas denseco de proksimume 5,5 g/cm³. El tio rezultas, de en la terinterno devas ekzisti regionoj kun esence pli alta denseco.
- Fermeteoritoj
ekestis el metalaj kernoj de diferencigitaj
asteroidoj
, do tiaj, kiuj simile al la Tero estis strukturitaj el ferori?a kerno kaj mantelo el petro. Tiuj, la? hodia?aj konceptoj, post ilia ekesto estis frakasitaj per kolizio.
- Je la limo inter termantelo kaj ekstera terkerno
sekundaraj ondoj
estas reflektataj kaj parte transformataj al
kunpremondoj
. Simile estas je la limo inter ekstera kaj interna terkerno. ?ar likvoj ne havas perpendikularan reziston, sekundaraj ondoj ne povas disvasti?i. Tiuj konsideroj kondukis sur pluraj ?tupoj al la ebleco, ke la interna terkerno povus esti solida.
- Longitudaj ondoj
(kunprem- kaj densi?ondoj, anka? nomataj P-fazoj) pasas la limojn al la terkerno (kern-mantel-limo) kaj tie estas refraktataj. La terkerno efikas por P-fazoj, kiuj de sisma fonto (ekzemple
tertremo
a? eksplodoj) eliras, kiel lenso kiu kondukas al "Brennkreis" (germanlingva) en distanco de proksimume 145° de la epicentro. ?ar la terkerno ?iujn senperajn P-fazojn inter distanco de 100° ?is 145° per tiu efekto deviigas, ?i tie formi?as la kernombro. En tiu kernombro oni povas mezuri anka? aliajn kernfazojn, ekzemple la PKiKP-fazon, kiu je la interna terkerno reflekti?as. Per la malkovro de tiu fazo en 1936
Inge Lehmann
pruvis la ekziston de la interna terkerno.
- Superrotado
: Sismaj ondoj de diversaj tertremoj el la sama ekestoloko, kiuj iras tra la terkerno, dum kreskanta tempodistanco pli kaj pli diversmaniere devii?as (diversa alvenpunkto je la kontra?situanta terflanko). La devidiferencoj plej ver?ajne rezultas de malhomogenecoj de la interna kerno, kiuj ?an?as sian lokon pro malmulte pli rapida turni?o de la kerno. El tiuj analizoj rezulti?as, ke la interna terkerno rotacias 0,3 ?is 0,5 gradojn po jaro pli rapide ol la termantelo kaj la terkrusto. Do proksimume dum 900 jaroj ?i faras kroman turni?on. La energion por tio liveras supozeble elektromagnetaj fortoj de la
geodinamo
en la ekstera terkerno.