Teoti?akano
|
na?atle
:
Teotihuacan
|
arkeologia loko
? historia loko
|
Vido el Piramido de Luno al Avenuo de la Morto kaj Piramido de Suno
|
Oficiala nomo:
Teotihuacan
|
Moto:
Loko, kie estas abundeco de dioj.
|
|
?tato
|
Meksiko
|
Historiaj regionoj
|
Prekolumba Mezameriko
,
Azteka imperio
|
|
?oseo
|
Avenuo de la Morto
|
Sanktaj konstrua?oj
|
4
- Piramido de Suno
- Piramido de Luno
-
Citadelo
- Piramido de Kecalkoatlo
|
|
Situo
|
Teoti?akano
|
- alteco
|
2 200
m s. m.
|
- koordinatoj
|
19° 41′ 33″ N
98° 50′ 38″ U
/
19.69250 °N, 98.84389 °U
/
19.69250; -98.84389
(mapo)
|
|
Areo
|
25,0
km²
(2 500
ha
)
|
|
Lo?antaro
|
160 000
(
650
)
|
Denseco
|
6 400 lo?./
km²
|
|
Konstrumaterialo
|
?tono
,
Adobo
,
Mortero
|
|
Esti?o
|
100 anta? Kristo
|
- parte forlasita
|
750
|
- tute forlasita
|
900
|
- dezerti?inta
|
1000
|
|
Malkovrintoj
|
Aztekoj
|
- dato
|
?. 1300
|
|
Horzono
|
MTZ
(UTC-6)
|
- somera tempo
|
MSTZ
(UTC-5)
|
|
Loko de Monda hereda?o de UNESKO
|
Nomo
|
Teotihuacan
|
Tipo de hereda?o
|
kultura hereda?o
|
Jaro
|
1987 (#11)
|
Numero
|
414
|
Regiono
|
Latina Ameriko
|
Kriterioj
|
i, ii, iii, iv, vi
|
|
Tiamaj lo?antoj
|
nekonataj
|
|
Situo enkadre de Meksiko
|
Vikimedia Komunejo:
Teotihuacan
|
Retpa?o:
www
.inah
.gob
.mx
/zonas
/23-zona-arqueologica-de-teotihuacan
|
|
Teoti?akano
(
navatle
,
Teotihuacan
(la urbo de la dioj) estis antikva kaj sankta
urbo de
Meksiko
, "la urbo, kie la dioj estis
kreitaj", kiu floris inter la jaroj
300
kaj
700
, estinte urbo de 160 mil homoj, la
sesa plej granda urbo de la tiama mondo. ?i estas 40 km nordoriente de
Meksikurbo
. Ni ne scias la originalan nomon de la urbo, sed nomas ?in la?
la
azteka
nomo:
Teotihuacan
, "la urbo de la dioj". ?i estis la semo
de
civilizo
, kiu da?ris pli ol mil jarojn, ?is la alveno de la
hispanoj
. Kvankam Teoti?akano ekzistis en la tempo de la
majaoj
(300-
900
),
?i estas urbo pli antikva, kiu influis la majaojn. La urbo pereis en fajro
kaj disfalis je 700, sed post 250 mallumaj jaroj, la civilizo da?ris sub
la
toltekoj
(
950
-
1200
) kaj la
aztekoj
(
1325
-
1521
).
Kvankam la aztekoj estas pli famaj??ar ili estis la ?efa gento de
pra-Meksiko kiam alvenis la hispanoj?Teoti?akano estis en la historio de
antikva Meksiko pli fama, influa kaj potenca, simile al
Romo
de
E?ropo
. Nur la majaoj preterpasis ?in en arto kaj scienco. Kvankam la
aztekoj ne konis la nomon de la urbo kaj nur vidis urbon ruinigitan, ili
profunde respektis ?in, pilgrimante al la urbo kaj servante ?iajn
diojn. La? la aztekoj, la nuna, kvina mondo estis kreita tie. Eble ne la
tuta mondo, sed certe la mondo de antikva Meksiko konata al la aztekoj.
En sia tago, Teoti?akano klare estis
la centro de religio kaj komerco en
antikva Meksiko
, urbo tre sankta kaj ri?a. Ni ne scias, ?u ?i estis
centro de politika
imperio
. La urbo estis tre ri?a, sed estis planita
sen penso pri milita defendo, kiu kutime estas signo de granda potenco.
Teoti?akano
oferis homojn al la dioj
, kaj eble tio devigis ?in militi por
kapti homojn?kiel faris la aztekoj en epoko posta. La religio de
Teoti?akano ne estis religio milda: apud unu templo la korpoj de 130 viroj
kaj virinoj estis amase enterigitaj.
Ni ne konas la
lingvon
de Teoti?akano. ?i eble estis la
navatla
, la
lingvo, kiun la aztekoj parolis. La urbo ?ajne ne postlasis iujn ajn
skribojn kaj eble estis senskriba.
La
kvartaloj
de la urbo estis la? metio kaj gento. En la centro,
inter la temploj, estis la palacoj de la
nobelaj
familioj de
sacerdotoj
.
La urbo estis
regata de sacerdotoj
. Se Teoti?akano similis la aztekojn, la sacerdotoj anka? estis la militestroj. Ili klare estis la plej ri?aj urbanoj, lo?ante en palacoj.
En la komenco Teoti?akano eble estis simpla loko de pilgrimado, kiu, per la hazardoj de historio,
fari?is unu el la grandaj urboj de la mondo. La plej grandaj kaj centraj
konstrua?oj estis
piramidaj
temploj
al dioj kaj en la urbo okazis grandaj,
pompaj festoj kaj oferoj de homoj al la dioj.
En Teoti?akano lo?is
metiistoj kaj komercistoj
el ?iu parto de
Meksiko. Eble du trionoj de la urbanoj estis
kamparanoj
: tiuj
dumtage prilaboris siajn kampojn ekster la urbo kaj vespere revenis al siaj
domoj en la urbo. Sed spite de tio, la urbo estis tro granda por esti
subtenata sole de siaj kampoj, sed dependis de komerco, metio kaj eble
tributo.
La urbo montras altan scion pri la steloj, arto, konstruado kaj kalkulado.
La Strato de la Mortintoj
estas la ?efa strato de la urbo. ?i
estas 40m lar?a kaj 5 km longa kaj iras norden rekte al la sankta monto de
Cerro Gordo
(dika monto). La? la strato estis la ?efaj temploj, palacoj kaj placoj. El
la temploj la du plej grandaj estis:
La Piramido de la Suno
, kiu staras apud la centro de la urbo
la? la Strato de la Mortintoj. ?i estas 63 m alta (kaj iam 75 m)
kun bazo de 225 x 222 m. ?i estas la tria plej granda piramido en la
mondo kaj la plej granda de Meksiko. ?i havas volumenon de unu miliono da
m³.
La Piramido de la Luno
, kiu estas anka? ?e la Strato de la
Mortintoj, sed en la nordo de la urbo. Malpli granda ol la
Piramido de la Suno, ?i tamen estas ankora? granda: 43 m alta kun
bazo de 150 x 140 m.
En la centro de la urbo la? la strato estis la malgranda Piramido de
Kecalkoatlo
, la Serpento de Plumoj, dio fama de antikva Meksiko. Sur
la muroj estas centoj da skulpta?oj de la kapo de la dio. La placo de la
templo estis sufi?e granda por 100 mil homoj.
Sub la urbo estas multaj kavernoj kaj tuneloj.
En la kvina kanto de la verko de
Abel Montagut
nome
Poemo de Utnoa
okazas asembleo de la Gobanoj (eksterteranoj). Tie oni akceptas, ke oni plikura?igu la malfortigitan Utnoan (nome la ?efrolulo
Noa
) pere de la drogo
ano?do
. Inna malsupreniras kaj liveras ?in al Noa. Je ties efiko aperas anta? li la poeto
Valmikio
kaj poste la japana pentristo
Hokusajo
kiuj montras al li la?vice la enormajn atingojn de la estonta homaro, se li sukcesas savi ?in, nome, unue en
Azio
, kaj poste venas la vico de
Fidiaso
, kaj poste
Maria Sklodovska
, kiuj montras al Utnoa la mirinda?ojn de
E?ropo
. La venontaj ?i?eronoj estas anka? la?vice unue
Akenatono
kaj poste
Sun?ata Kejta
kiuj oma?as la historian gravon de Afriko. En Ameriko estas unue
Neza?htezoma
la ?i?erono kiu vidigas la gravon de Teoti?akano:
|
| ?
- -Jen tiuj reliefoj, kiuj la ordon eternan
- de l'kosmo sur?tonigas sur kalendaro radforma.
- Aztekoj kreos sunan kaj konos funde la ciklojn
- de l'universaj astroj. Ili la sunon adoros
- kiel ?iesan dion kaj bonfaranton afablan.
- Al
Teoti?akano
nun la duopo hirundas,
- ?e la Teckoka lago: -Jen internube dupintas
- la Piramido Luna apud Palaco Dire?a,
- Kecalkoatla Templo, kun la Serpento Plumhava
- kaj la pluvdio Tlalok, jen bazaristaj aleoj,
- kaj dekstre, plej superbe, la Piramido de l'Astro,
- ?tupara kaj trunkeca, kie Suntemplo kulminas,
- kun buntaj homfiguroj sur la muraro dekore.
[1]
”
|
|