Rolulo estas koncepto kiu rilatas al la latina vorto
Persona
kiu la?litere signifas "maskon", kvankam ne temas pri vera masko, sed pri tiuj uzataj en antikvgreka teatro a? la "socia masko" kiun ?iu homo supoze survestas.
La rolulo de la literatura verko "Don Quijote de la Mancha".
Gravura?o de
Gustave Dore
.
La
rolulo
estas ?iu el la homaj a?
simbolaj
esta?oj, kiuj aperas en verko ?u
literatura
,
teatra
a?
kina
. La
fikcia rolulo
estas mensa konstrua?o prilaborita pere de lingva?o. La literatura rolulo, kiel koncepto
strukturisma
, restas senmova, kaj redukti?as al aro de karakteroj a? necesa funkcio en la disvolvigo de la agado.
Antagonisto
la?
PIV
[1]
estas aktiva, principa
kontra?ulo
. Tio estas en rakontologio, kaj ?enerald en ajna historia, mita a? fikcia okazo, estas la rolulo,
persono
a? ties grupo, foje e?
institucio
, kiu intervenas en historio, kaj kiu reprezentas la opozicion al
protagonisto
a?
heroo
kontra? kiu tiu devas fronti.
[2]
En multaj lingvoj la vorto
rolulo
devenas de la vorto
persono
, termino de greka deveno, πρ?σωπον, kiu signifis aktora masko, a? teatra rolulo.
La literatura kritikistaro faras klaran distingon inter personoj kaj roluloj, diferencigante inter realaj personoj kaj literaturaj roluloj. La persono apartenas al la reala mondo, dum la literatura rolulo estas nur fikcio, vortoj sur papero kiuj sugestas mensajn imagojn, kvankam tiuj povas esti bazitaj sur ekzistantaj a? ekzistintaj realaj personoj, ekzemple la rolulo de
Simon Bolivar
en
La generalo en sia labirinto
(la anta?a ligo kondukas al la artikolo pri la persono, ne pri la rolulo).
La personoj konvertas en
lingva?on
la elementojn kiujn ili ricevas per sensoj, dum ?e la literatura rolulo la objekto ricevita estas jam lingva?o. La?
Jacques Lacan
, la realo ekzistas, sed ?iam for de onia atingo; la "simbola ordo" estas peranta sistemo bazita sur la lingvo kaj sur la
simbola
reprezentado de la aferoj: ≪oni konstruas sian mondon pere de la lingvo≫.
La?
Karl Marx
kaj aliaj a?toroj, persono estas la intima realo, la totalo de la a?tenta esta?o, kiu ka?i?as ene de la rolulo, kiu estas nur fikcia imago kiun la mondo surmetas al oni, kiun oni inventas kaj oferas al la resto de la mondo.
Cervantes
, "la plej genia de la ingeniuloj", konstruas siajn rolulojn uzante ilin, kiu difini?as la? tio dirata a? farata de ili, a? pere de la aliaj roluloj, kiuj elsendas ju?a?ojn kaj opiniojn pri siaj kunuloj, difinante sin ili meme; krome, la rakontisto oferas priskribojn de fizikaj kaj moralaj kvalitoj de tiuj roluloj, kaj rakontas ilian agadon.
La a?toro konstruas la rolulon, dekomence, kiel asertas la kovrilpa?o de la unua Ki?oto: “El ingenioso hidalgo
don Quijote de la Mancha
, compuesto por Miguel de Cervantes” (komponita de), sed la a?toro insistas pri la neevitebla respondeco de la legonto kiu komprenos kaj komprenu la libron je sia propra kompreno, tio estas, kiu konstruos sian propran Ki?oton.
"Cervantes ne oferas rolulojn, sed la eblon konstrui vivojn... ?ar li sciis havigi diskursajn materialojn tiajn ke ili petas, ke mi demandu al mi pri la ka?itaj motivoj de la roluloj, kaj kiuj permesas al mi, a? akceptas, a? simple devigas ke oni konstruu al ili vivon kiu elstaras el la limoj de la vorta teksto. (Carroll Johnson)
La kritikistaro de poezio kaj fikcio aludas al la "dua memo" kreita de la a?toro kaj tra kio la rakonto estas rakontita. La atribuoj kaj sintenoj asociaj kun la rolulo estas komprenataj kiel separataj el la a?tora intenco, kvankam kompreneble povas fakte esti ia koincido inter amba?. Ekzemple, en la romano de
Fjodor Dostojevskij
nome
Leteroj Elsubteraj
(?enerale konsiderata kiel la unua
ekzistadisma
romano), la rakontisto ne devus konfuzi?i kun la propra Dostojevskij mem, spite la fakton, ke Dostojevskij kaj lia rakontisto povas a? ne kunhavi multe komune. Tiusence, la rolulo estas ?efe grava ilo por atingi partikularan
mondkoncepton
. Alia ekzemplo de tiu fenomenono povas trovi?i en la romano de
Brett Easton Ellis
nome
American Psycho
, la historio de psikopata murdisto lo?anta en
Novjorko
, kiu estas sukcesa, kvankam iom perdita, dumtaga stabano de
Wall Street
. La verko estas socia satiro, kaj kvankam povas esti multo de a?tora intenco, la rolulo de
Patrick Bateman
(la unuapersona rakontisto de la romano) ne devus esti konfuzita kun la a?toro mem.
En amba? ekzemploj, la rolulo estas aktiva partoprenanto en la historio kiun oni rakontas ? ?i estas lia propra historio ? sed tio ne estas nepre la okazo. ?e alia ekzemplo el la verko de Dostojevskij, la rakontisto de
La fratoj Karamazov
ne estas aktiva partoprenanto en la historio, sed tamen prezentas klaran vidpunkton sur la eventoj. Per aliaj vortoj, la nevidebla kaj ?ioscianta rakontisto de la romano de Dostojevskij donas al la leganto la impreson preni difinitan sintenon al la okaza?oj, kvankam subtilan, kaj ?efe pro la nuancoj de la priskriboj kaj la frazaro.
Fine, la
20a jarcento
havigis al oni multajn intermezajn instancojn. Ekzemplo estas la romano de
William Faulkner
nome
Dum mi agonias
, historio rakontita entere la? la
internaj monologoj
de dekkvin diversaj unuapersonaj rakontistoj, kaj tio el la sama nombro de diferencaj vidpunktoj. Alia ekzemplo de nedifinita rilato inter rakontisto, ?efrolulo kaj roluloj ? eble la plej elstara ekzemplo de la anglalingva literaturo ? povas trovi?i en la romano de
James Joyce
nome
Uliso
. Tie oni trafas ekzemplojn de rekta unuapersona rakontado, triapersona rakontado miksita kun unuapersona
flukso de konscio
, dekduoj da pa?oj de
katekismaj
demandoj kaj respondoj, superrealisma teatra epizodo kun dialogo kaj teatraj indikoj, kaj fine la fama etendita unuapersona konscifluo a?
monologo
kiu finigas la libron.
Por resumo, rolulo povas, lar?e parolante, esti komprenata kiel la "organizanta konscio" de la rakonto. Tio klare diferencigas ilin el roluloj, e? prilaboritaj, kiuj ne kondukas la vidpunkton de la leganto pri la eventoj.
Charles Dickens
kaj
William Blake
, ekzemple, havis progresemajn sintenojn pri la malfacila?oj de la laboristaj klasoj dum la
Viktoria Britio
kaj la sekvaro de la
industria revolucio
en la samtempa Britio, respektive, kaj iliaj sintenoj speguli?is klare en ilia verkaro. Sed aliaj kazoj ne estas tiom klaraj. Oni ne scias multe pri la vivo de
Thomas Pynchon
, sed liaj libroj, ?efe
Gravity's Rainbow
, akiris simbolan statuson en la moderna okcidenta literaturo. Plie, se la interpretadon de verko oni konsideras kiel fundamente la procezon de de?ifrado de la persona sento de a?toro pri diversaj temoj ? klopodo kompreni la
mens auctoris
(menso de a?toro) ? tiam oni povus argumenti, ke tiu
literatura kritiko
tiele degeneri?as en ia falsa
psikoanalizo
, ne lasante lokon por konsidero de la propraj verkoj.
La rolulo estas anka? la masko a? aspekto kiun iu prezentas al la ekstero. ?i povas aperi en son?oj sub diversaj aspektoj (vidu
Carl Jung
kaj lian
psikologion
). Grave, la rolulo, uzata en tiu senco, ne estas pozo a? ia intenca misreprezentado de la memo al aliuloj. Plie, estas la memo kiel
memkonstruita
, kaj povas ?an?i la? la situacio kaj la kunteksto.
?e desegnado, rolo estas ideo kiu konsistas el a?o rilata al dezirata uzanto a? ?iutaga konsumanto kaj ties kutimbildoj, uzante specifan detalojn, ne ?enerala?ojn. Tre populara a?o estas la 'persona afi?o' kiu estas kutime prezentita kun foto kaj teksto.
?e tiu fako pri komunikado, rolulo estas termino uzata por priskribi la versiojn de la memo, kiujn ?iu individuo posedas. Tiuj kutimoj estas elektataj la? la dezirata impreso, kiun la individuo deziras krei dum interagado kun aliaj homoj. Tiele, roloj prezentataj al aliaj homoj varias la? la socia medio kie la rolulo enkadri?as, ?efe pri la rolo prezentata anta? aliaj, kiu diferenci?as el la individua persono, kiu prezenti?as, kiam tiu estas sola.