Protektorato
estas parte
suverena
?tata teritorio, kies administrado, eksterlanda reprezenti?o kaj landa defendo subordigatas al alia
?tato
. ?i havas pli grandan a?tonomecon ol
kolonio
, sed neniel estas a?tonoma teritorio. ?i parencas al dependa ?tato.
La nocio derivi?as de la
latina
participo
protectum
= protektata, ofte
e?femisme
uzata.
La nocion revivigis
Britio
post
1815
, por jure apogi, validigi sian
de facto
okupadon de
Korfuo
kaj la sep
Ioniaj insuloj
dum la lastaj tagoj de la
Napoleona
hegemonio
. La insuloj aperis en la Pariza traktato de 1815 kiel la sendependaj '
Unui?intaj ?tatoj de la Ioniaj insuloj
' sub brita
protektorato
. Tiun protektoraton sekvis multaj aliaj.
En
1894
la registaro de ?efministro
William Gladstone
oficiale deklaris la protektoratigon de
Ugando
al Britio, ?ar tie la bataloj inter islamanoj kaj kristanoj allogas pli grandan internacian prizorgon. La brita registaro atente elektis lokajn re?ojn kaj kreis britio-regatan civilan servon.
La lasta brita protektorato estis
Salomona insularo
, kiu sendependi?is en
1978
.
La
Ligo de Nacioj
kreis protektoratojn por "responsaj"
E?ropaj
potencoj en ekster-e?ropaj regionoj.
Protektorato je ?tatoj kaj organiza?oj
[
redakti
|
redakti fonton
]
Gronlando
estas hodia? dana protektorato.
Tunizio
kaj
Maroko
iam estis protektoratoj de
Francio
en
Magrebo
.
Franca Hindo?inio
enhavis plurajn protektoratojn.
Germanaj protektoratoj estis komence de la 20-a jarcento:
Estas disputate, ?u tiuj teritorioj estis veraj kolonioj de la
Germana Imperio
a? nur protektoratoj.
Post faligo de la
Munkena interkonsento
de
1938
,
?e?oslovakio
(escepte de la areo de t.n
Sudetoj
) i?is
Protektorato Bohemio kaj Moravio
.
La
16-an de septembro
de
1915
,
Haitio
i?is protektorato de
Usono
je masiva armea premo. Usono kaj Haitio subskribis traktaton, kiu ebligis tutan usonan
regadon
super la
administrado
kaj
financoj
de Haitio. Tio da?ris ?is
1934
.
Kosovo
estas t.n. "
NATO
-protektorato" ekde
1999
.