El Vikipedio, la libera enciklopedio
Ekzemplo de pluvombro.
Pluvombro
estas seka areo sur la
lofa
flanko de
montoj
. La montoj blokas la trairon de
pluv
-produktantaj veterosistemoj, ?etante "
ombron
" de
sekeco
malanta? si. Kiel montrite per la
diagramo
dekstren, la varma humida
aero
estas "tirita" per la dominantaj
ventoj
super monto. Tiam ?i densigas kaj faligas
precipita?on
kaj la seka aero movas anta?en postlasante pluvombron malanta? la monto.
Varma humida aero supreniras per
orografia
levi?o al la pinto de
montara sistemo
a? granda monto. Pro malkreskanta
atmosfera
premo kun kreskanta altitudo, la aero disetendi?is kaj
adiabate
malvarmeti?as al la punkto ke la aero atingas sian adiabatan
rosopunkton
(kiu ne estas la sama kiel sian
konstantan preman
rosopunkton ofte raportita en
veterprognozoj
). ?e la adiabata rosopunkto, humideco densigas sur la monto kaj ?i precipita?as pinte kaj ventflanke. La aero malsupreniras sur la
lea
flanko, sed pro la procezo de precipita?o, ?i perdis multon de sia origina humideco. Tipe, malsupreniranta aero anka? varmi?as pro adiabata kunpremado (vidu
fenojn
) malsupren je la lea flanko de la monto, kreante
aridan
regionon
[1]
.
La
Tibeta Altebena?o
(supre), eble la plej bona ekzemplo de pluvombro. Pluvo ne okazas trans
Himalajo
, kondukante al arida
vetero
je la lea flanko de la
montaro
.
Agastijamala-Montetoj baras al Tirunelveli (Suda Barato)
musonojn
, kreinte pluvombran regionon.
Ekzistas regulaj ?ablonoj de dominantaj ventoj trovitaj en zonoj ?irka? la ekvatora regiono de la
tero
. La zono de la
pasatoj
estas la zono inter proksimume 30° N kaj 30° S, blovante superrege el la nordoriento en la
norda duonglobo
kaj el la sudoriento en la
suda duonglobo
.
La okcidento-ventoj estas la dominantaj ventoj en la mezaj latitudoj inter 30 kaj 60 gradoj de
latitudo
, blovante superrege el la sudokcidento en la norda duonglobo kaj el la nordokcidento en la suda duonglobo. La plej fortaj okcidentaj ventoj en la mezaj latitudoj povas veni en la
Mu?antaj Kvardekoj
inter 30 kaj 50 gradoj de latitudo.
Ekzemploj de notinda pluvombro inkludas :
- La pintoj de
Ka?kazo
en la okcidento,
Elborz-Montaro
en la sudo kaj la montaroj ligitaj al
himalaja
pluvombro :
Karakumo
kaj
Kizilkumo
oriente de
Kaspia Maro
, same kiel la kvaza?-senpluva
Kaza?a
Stepo
.
- Judea
Dezerto
kaj
Morta Maro
estas pluvombritaj per la Judeaj Montetoj.
- Da?telut-Dezerto en
Irano
, en la pluvombro de Elborz-Montaro kaj
Zagros-Montaro
, estas unu el la plej senvivaj areoj sur la tero.
- Himalajo kaj parencaj montaroj anka? kontribuas al aridaj cirkonstancoj en
Centra Azio
inkluzive de
Gobio
en
Mongolujo
, same kiel de la mongolaj kvaza?-senpluvaj stepoj kaj de tiuj de nordcentra kaj nordokcidenta
?inujo
.
- La Ordos-Altebena?o estas pluvombrita per montaroj inkluzive de Karanarinula-Montaro, ?ejtenula-Montaro, kaj Jin-Montaro, kiuj ligas al la suda fina?o de Granda Hingan-Montaro.
- Tar-Dezerto
estas limigita kaj pluvombrita de
Aravali-Montaro
en la sudoriento, de Himalajo en la nordoriento, kaj de Kirtar- kaj Sulejman-Montaroj en la okcidento.
- La duonarida
Anatolia Altebena?o
estas ?irka?ita de montaj ?enoj ka?zantaj pluvan ombron, inkluzive de la
Pontaj Montoj
en la nordo kaj la
Ta?raj Montoj
en la sudo.
- La orienta flanko de la
Okcidentaj Ghatoj
pluvombras
Dekkanan Altebena?on
de
Hindujo
.
- La orienta flanko de la Okcidentaj Ghatoj pluvombras la kvaza?-senpluvajn Sudan Hindujon (
Nilgirio
, Anamalaj-Montetoj kaj Agastijamala-Montetoj).
- Atakama-Dezerto
en
?ilio
estas la plej seka ne-
antarkta
dezerto en la mondo ?ar ?i estas barita por humideco je amba? flankoj ( de
Andoj
en la oriento kaj pro alta premo super la
Pacifika Oceano
je latitudo kiu malhelpas humidecon por eniri ekde la okcidento ).
- La
argentina
vinoregiono
de Mendozo estas preska? tute dependa de
irigacio
; oni uzas akvon el la multaj riveroj kiuj drenas
gla?ero
-glacion de Andoj. La proksima ?ilia vinoregiono de Valle Central aliflanke, estas situanta sur la ?ilia flanko de la Andoj kaj havas
maran
klimaton
.
- Patagonujo
estas pluvombrita por la dominantaj okcidentaj ventoj per
Andoj
kaj estas aridaj (ekzemple en Santa Cruz malmulte da areoj estas kultiveblaj, la pa?tejoj estante malbonaj, akvoj nesufi?aj kaj
salaj
akvujoj sufi?e multnombraj).
La plej multaj pluvombroj en okcidenta
Usono
estas ka?zitaj de montaraj sistemoj, precipe
Sierra Nevada
kaj
Kaskada Montaro
[2]
, kiuj kaptas pluvon kaj
ne?on
kiuj alimaniere atingus
valon
en la ?irmo de la mez-latitude dominantaj okcidentaj ventoj.
- La
dezertoj
de la
Nordamerikaj Grandaj Ebena?oj
en Usono kaj
Meksiko
, kiu inkludas la sekajn areojn oriente de Kaskada Montaro de
Oregono
kaj
Va?ingtonio
kaj
Granda Baseno
, kiuj ampleksas preska? ?ion el
Nevado
kaj partoj de
Utaho
, estas pluvombritaj.
- La seka precipita?o-
re?imo
de la Nordamerikaj Grandaj Ebena?oj de okcidenta
Kanado
kaj centra Usono povas esti atribuita en granda parto al la pluvombro de Nordamerika
Kordilero
.
- Mojave-Dezerto
, Nigra-roka Dezerto,
Sonora-Dezerto
, kaj
?iua?a dezertoj
?iuj estas en regionoj kiuj estas pluvombritaj.
- La trafe-nomita
Valo de Morto
en Usono, malanta? kaj de
Kaliforniaj Marbordaj Montaroj
kaj de Sierra Nevada, estas unu el la plej sekaj lokoj sur la
planedo
.
- En la Koloradia Front-Montaro la precipita?o estas limigita al tiu kiun ?i faligas super la
kontinenta
akvodislimo
. Dum multaj lokoj okcidente de la akvodislimo ricevas tiel multon kiel 1 000 mm de precipita?o tra la jaro, kelkaj lokoj sur la orienta flanko, precipe Evergreen (
Koloradio
) kaj
Denvero
nur ricevas proksimume 400 mm. Tiel, la kontinenta akvodislimo agas kiel
bariero
por la precipita?o. Tiu efiko nur validas por okcidente-orienten irantaj
?tormoj
.
- Kiam malaltprema areoj suden superiras
Rokan Montaron
, ili povas ka?zi altan precipita?on je la orienta flanko kaj neniun je la okcidenta flanko. Tiu malofte okazas.
- La rok-montara Front-Montaro en
Montano
montras areojn de limigita precipita?o tiel longe kiel la veterosistemoj pasantaj super la montaro venas de la okcidento. La
nuboj
seki?os konsiderinde anta? ol ili atingas la montarajn pintojn.
- La orientaj deklivoj de la marbordaj montaroj en centra kaj suda Kalifornio anka? fortran?as la sudan
Valo San Joaquin
de sufi?e da precipita?o por certigi dezert-similajn kondi?ojn en areoj ?irka? Bakersfield (Kalifornio).
- La areoj en la oriento de Marborda Montaro kaj Kaskada Montaro en la regiono de
Brita Kolumbio
, Kanado kaj la usonaj
sub?tatoj
de Va?ingtonio, Oregono kaj
Idaho
estas situantaj en pluvombro.
- La Dungenes-Valo ?irka? Sequim (Va?ingtonio) situas en la pluvombro de
Olimpa Montaro
. La areo jare ricevas 300 mm da pluvo, malpli ol duono de la kvanto ricevita en proksima
Port Angeles
kaj ?irka? 10% el tiuj kiuj faloj en
Forksj
sur la okcidenta flanko de la montoj.
- La efiko ekaperas e? en orienta Usono. Kvankam multe pli humida ol iuj ajn evidentaj dezertoj a? stepoj, ?enandoah-Valo plejparte en okcidenta
Virginio
, situanta inter Blu-kresta Montaro kaj
Apala?aj Montoj
, estas pli seka ol areoj en la oriento kaj okcidento ?ar la modestaj montoj reduktas pluvokvanton ene de la valo. La pli malgranda pluvokvanto ol tiu de ?irka?aj regionoj igas tiun longan valon paradokse pli ri?an agrikulturan areon ol pli pluvoplenajn areojn proksime.
- Peninoj de Norda
Anglujo
, la
Kimraj
Montoj, kaj la Altebena?oj de
Skotujo
kreas grandan pluvombron kiu kovras preska? la tutecon de la Orienta
Unui?inta Re?lando
, kun ekzemple
Glasgovo
kaj
Man?estro
ricevante ?irka?e duoblan pluvokvanton de
Edinburgo
kaj
Jorko
respektive. La kontrasto estas e? pli forta plu norde, kie
Aberdeno
ricevas ?irka? triono de la pluvokvanto de Fort William ( Skotujo ) a?
Skye
. La Mar?oj ( angle :
Fens
) de Orienta Anglujo ricevas similajn pluvokvantojn kiel
Sevilo
[3]
.
- Kantabra Montaro
faras klaran disigon inter "Verda Hispanujo" en la nordo kaj la seka centra altebena?o. La norden-fruntantaj
deklivoj
ricevas altan pluvokvanton de
Biskaja Golfo
, sed la sudaj deklivoj trovi?as en la pluvombro. La plej evidenta efiko sur
Iberujo
okazas en la
almeriaj
,
murciaj
kaj
alikantaj
areoj, ?iu kun meza pluvokvanto de 300 mm kaj la plej sekaj punktoj en
E?ropo
( vidu
Natura Parko Cabo de Gata-Nijar
) plejparte rezulto de la montaroj irantaj tra ilia okcidenta flanko, kiuj blokas la okcidentajn ventojn.
- Kelkaj valoj en internaj
Alpoj
anka? estas forte pluvombritaj de la altaj ?irka?aj montoj.
- Limanje-Ebena?o (
A?vernjo
) kaj Forez-Ebena?o (
Haute-Loire
,
Puy-de-Dome
) en norda
Centra Masivo
,
Francujo
, estas anka? relative pluvombritaj ( plejmulte Limanje-Ebena?o ) de Chaine des Puys ( ?is 2 000 mm da jara pluvo por la montopintoj kaj sub 600 mm por
Clermont-Ferrand
, kiu estas unu el la plej sekaj lokoj en la lando ).
- La
piemonta
vinoregiono de norda
Italujo
estas pluvombrita de la montoj kiuj ?irka?as ?in je preska? ?iu flanko.
Asti
ricevas nur 527 mm da jara precipita?o, igante ?in unu el la plej sekaj lokoj en kontinenta Italujo
[4]
.
- Ateno
estas tre ?irmita per montoj de la fortaj humideco-portantaj ventoj de
Adriatika Maro
kaj ricevas nur kvaronon de la pluvokvanton de la plej granda parto de
Albanujo
.
- Skandinava Montaro kreas pluvombron por malalta?oj oriente de la montaro kaj malhelpas la
oceanan
klimaton de enpenetri pli fore orienten; tiel
Bergen
okcidente de la montaro ricevas 2 250 mm da precipita?o ?iujare dum
Oslo
ricevas nur 760 mm, kaj Skjak (
Norvegujo
),
municipo
situanta en profunda valo, ricevas nur 280 mm.
- La leaj flankoj de la
insulo
de
Madagaskaro
, kiu subi?as orientajn alterajn ventojn, estas humidaj
tropikaj
, dum la okcidentaj kaj sudaj flankoj de la insulo situas en la pluvombro de la centraj
altebena?oj
kaj hejmigas dornarbarojn kaj dezertojn. La sama validas por la insulo de
Reunio
.
- La formado de
Atlasoj
estis rigardita minimume kiel parte respondeca por la klimat?an?o kiu poste kreis
Saharon
. Ekzistas forta pluvombra efiko al la suda flanko de la montoj.
- Novkaledonio
trovi?as rajde sur la
Tropiko de Kaprikorno
, inter 19° kaj 23° suda
latitudo
. La klimato de la insuloj estas tropika, kaj pluvokvanto estas alportita per la
pasatoj
el la oriento. La okcidenta flanko de Granda Tero pluvombre situas kontra? la centraj montoj, kaj la pluvokvanto avera?e estas signife pli malalta.
- Havajo
anka? havas pluvareojn de la insuloj kiuj estas dezertaj, multe al la surprizo de multaj
turistoj
. Orografia levi?o produktas la duan plej altan jarpluvan
rekordon
de la mondo, 12,7 metrojn , sur Ka?ajo-Insulo; la lofa flanko estas kompreneble pluvombrita
[1]
. La tuta Kahulave-Insulo situas en la pluvombro de la mavi-insula Orient-Mavia
Vulkano
.
- En
Novzelando
estas trovata unu el la plej rimarkindaj pluvombroj ie ajn en la mondo. Sur Suda Insulo, Sudaj Alpoj kaptas humidecon venintan el Tasmana Maro. La montara sistemo ampleksas signifajn
gla?erojn
kaj proksimume 6 300 mm al 8 900 mm
likvan
akvekvivalenton je jaro. En la oriento kaj suba deklivoj de
Sudaj Alpoj
, apena? 50 km for de la
ne?aj
pintoj, ?iujaraj pluvokvantoj sumi?as ?is malpli ol 760 mm kaj en kelkaj areoj ?is malpli ol 380 mm.
- En
Tasmanio
, unu el la
sub?tatoj
de
A?stralio
, la centra Meztero-Regiono (angle :
Midlands
) estas en forta pluvombro kaj ricevas nur proksimume kvinonon tiom multe da pluvokvanto kiom la altebena?oj en la okcidento.
- En
Novsudkimrujo
kaj
Viktorio
(amba? sub?tatoj de A?stralio), la Monaro-regiono estas ?irmita fare de kaj la Ne?aj Montoj al la nordokcidentaj kaj la ?emaraj monto?enoj en la sudoriento. Sekve, partoj de ?i estas tiel sekaj kiel la
tritiko
-kultivadoteroj de tiuj sub?tatoj.
- Anka? en Viktorio, la areo ?irka? Port-Filip-Golfo estas en la pluvombro de Otvej-Montaro. La areo inter Geelong kaj Werribee estas la plej seka parto de suda Viktorio: dum kresto de tiu Otvej-Montaro ricevas 2 000 milimetrojn da pluvo je jaro, la areo ?irka? Malgranda Rivero ricevas tiom malmulton kiom 420 milimetrojn ?iujare, kio estas tiom malmulto kiom Nhill a? Longreach.
- La
occident-a?stralia
Tritiko-Zono kaj la regiono Grand-Sudo estas ?irmitaj de Darling-Montaro en la okcidento : Mandurah, apud la
marbordo
, jare ricevas proksimume 700 mm. Dwellingup, 40 km landinternen kaj en la centro de la montaro, jare ricevas pli ol 1000 mm dum Narrogin, 130 km pli fore orienten, jare ricevas malpli ol 500 mm.
