El Vikipedio, la libera enciklopedio
Moritz Hartmann, ksilografio
Mori(t)z HARTMANN
(naski?inta la
15-an de oktobro
1821
en
Trhove Du?niky
/
Distrikto P?ibram
, mortinta la
13-an de majo
1
en
Vieno-Oberdobling
) estis
a?stra
?urnalisto, verkisto kaj politikisto.
Estante filo de marteleg-fabrikposedanto li frekventis gimnazion
pragan
(1832/33) kaj la
latinan lernejon
de la
piaristoj
de
Mlada Boleslav
. Tie ?i li vivis ?e la avo patrinflanka. En 1838 li ekstudis ?e la
Universitato de Karolo
medicinon, la? la volo de la gepatroj. Li amiki?is kun la la junaj verkistoj
Friedrich Bach
,
Isidor Heller
kaj
Alfred Meißner
; en gazeto de
Rudolph Glaser
"Ost und West" Hartmann publikigis la unuajn verkojn.
En 1840 Hartmann iris
Vienon
por tute dedi?i sin je literaturo kaj verkistado: li kutimgastis en la domo de
Ottilie von Goethe
kaj konati?is i.a. kun
Nikolaus Lenau
,
Eduard von Bauernfeld
,
Albert Grun
. Sian vivon li perlaboris kiel privata edukisto (kion li jam estis farinta Prage). En 1844 Hartmann tra
Berlino
venis
Lepsikon
kie li kontra? a?striaj cenzurle?oj publicis en 1845 la poemo-kolekton
Kelch und Schwert
en kie li glorigis la
husanojn
. Por fu?i polican persekuton li voja?is al
Bruselo
kaj
Parizo
revenonte en 1846 Lepsikon. Tie li eldonigis la verkon
Neuere Gedichte
.
Kiam li revenis en 1847 al
Bohemio
startis gazetara proceso kontra? li kiu post la eksplodo de la
revolucio de 1848
malstartis. Estante liberala poeto kaj konate pro fifami?o fare de ?tataj a?toritatoj li estis elektita deputito je la
Nacia Asembleo frankfurta
por la distrikto
Litom??ice
. Tie li restis ?isfine fidela ano de la maldekstrege alo. En oktobro sendis oni lin kun
Robert Blum
kaj
Julius Frobel
al Vieno. Dum la konkero de Vieno fare de la trupoj de
Alfred Windischgratz
li apena? fu?is la aresti?on - kaj sekvan ekzekuton.
Hartmann ankora? apartenis al la malpligrandigita frankfurta parlamento de 1849; kun siaj kundeputitoj li iris
Stutgarton
kaj post la fino de la
Badena
ribelo al
Svislando
. Sekvis ekziloj en Anglujo kaj Franclando (Parize,
Bretonie
). La sekvantajn jarojn li entreprenis multajn voja?ojn al Anglujo, Nederlando, Belgujo; poste anka? al Italujo, Svisujo, Germanujo kaj (kiel primilita korespondento de "Kolnische Zeitung") al
Krimeo
.
Minacate de malri?eco li verkis amason da artikoloj por diversaj gazetoj kaj revuoj. De 1860 li faris prelegojn pri germana literaturo ?e la
universitato de ?enevo
. Al Germanujo li revenis en 1863 kiel redaktoro de la stutgarta perioda?o "Freya". Finfine pro amnestio de 1867 eblis patrujeniro. En Vieno li i?is ?atata
?effelietonisto
?e
Neue Freie Presse
kaj fine povis digne kaj fruktodone montri siajn ?urnalistajn kvalitojn.
Dume la liberalaj poemoj de
anta?marto
kaj la revolucia satiro
Reimchronik des Pfaffen Mauritius
(1849) kaj la persona sorto de rifu?anto-ribelulo de multaj estis konataj, la verkaro de Hartmann balda? perdis popularecon.
Heinrich Heine
mem kritikis liajn verkojn.
[1]
El la postaj romanoj plej longe admirata estis la historia?o
Krieg um den Wald
(1850). Historie interesaj rakontoj pri voja?oj kaj
Erzahlungen eines Unsteten
(du volumoj, 1858) entenas ravigajn a?tobiografiajn erojn de verkisto, kritikisto, tradukisto kaj literatura peranto vivinte en multaj e?ropaj grandurboj.
- Haacke, Wilmont, "Hartmann, Moritz". ?e:
Neue Deutsche Biographie
7 (1966), p. 737-738 (
tie ?i interrete
)
- ↑
Ei nun, Moriz Hartmann ist ein schoner junger Mann, und ich bin uberzeugt, daß sich alle Frauen der Welt in ihn verlieben, die neun Musen ausgenommen, die mogen ihn nicht, das haben mir seine Gedichte bewiesen.
(
tie ?i interrete
)
