El Vikipedio, la libera enciklopedio
| Mongola lingvo
|
Монгол
Mongol
,
Mong?ol
|
|
| lingvo ?
makrolingvo
?
moderna lingvo
|
| mongola lingvaro
|
| Parolata en
|
Mongolio
,
?inio
(en tuta
Mongolio
kaj
Interna Mongolio
, kaj en partoj de la provincoj
Lja?ningo
,
?ilinio
, kaj
Hejlong?jango
)
|
| Parolantoj
|
5 200 000
|
| Skribo
|
Mongola tradicia alfabeto
,
cirila alfabeto
, mongola vertikala kvadrata skribo, Soyombo,
latina alfabeto
, mongola cirila alfabeto
|
| Lingvistika
klasifiko
|
altaja
mongola
centra mongola lingvaro
mongola
|
| Lingvaj kodoj
|
| Lingvaj kodoj
|
|
|
ISO 639
-1
|
mn
|
|
ISO 639
-2
|
mon
|
|
ISO 639-3
|
mon
|
|
Glottolog
|
mong1331
|
| Angla
nomo
|
Mongolian
|
| Franca
nomo
|
mongol
|
|
La
mongola lingvo
estas
aglutina lingvo
kaj apartenas al la
mongola
kaj
altaja lingvaroj
. ?enerale, la mongolan lingvon oni dividas en du grandajn partojn: nordan kaj sudan, kaj multajn dialektojn.
Mongoloj
en Mongolio,
internaj-mongoloj
en ?inio,
burjatoj
en
Burjata Respubliko
de Rusia Federacio,
kalmukoj
en
Kalmuka Respubliko
de Rusia Federacio, kaj mogoloj en
Afganio
kiuj parolas nordan mongolan, sed
dauroj
, dunsjanoj,
tuoj
kaj baoanoj en ?inio parolas sudan mongolan. Naciaj malplimultoj:
kaza?oj
,
urjan?oj
kaj
?otonoj
parolas
tjurkan lingvon
.
Dum sia historio, mongoloj verkis kaj uzis ?irka? 10 skribojn (
alfabetojn
). El ili estas uzata malnova mongola skribo dum ?irka? 1300 jaroj. Alivorte, la malnovan mongolan skribon, skribatan de supre malsupren, oni ekuzis ekde
8-a jarcento
pere de
sogdoj
(kiuj lo?is sur la
Silka Vojo
en la nunaj teritorioj de
Ta?ikio
kaj
Uzbekio
kaj estis internacie agantaj komercistoj). La skribo permesis ke en la 12a jct okazis intensaj inter?an?oj de ideoj kaj inventoj inter Okcidento kaj Oriento
[1]
. La malnova mongola skribo estas devige instruata en mezaj kaj altaj klasoj de mezlernejoj, anka? en kolegioj kaj universitatoj. Nuntempe (ekde 1940-aj jaroj) oni uzas la
cirilan
skribon por oficialaj aferoj.
Alivorte, la malnovan mongolan skribon, skribatan de supre malsupren, oni ekuzis ekde la 8-a jarcento pere de
Sogdoj
(kiuj lo?is inter meza kaj centra Azio). Kvankam nun (ekde la 1940-aj jaroj) oni uzas
cirilan
skribon por oficialaj aferoj, la
malnova mongola skribo
devige instruatas en mezaj kaj altaj klasoj de mezlernejoj, anka? en kolegioj kaj universitatoj.
La mongola estas la nacia lingvo de
Mongolio
, kie la lingvo estas parolata de pli ol du milionoj da homoj. Krome, estas proksimume tri milionoj da homoj en
?inio
kiuj parolas la mongolan kaj vivas plejparte en
Interna Mongolio
. Estas konstatebla ekde 2019 kaj 2020, kiam nova lingva edukpolitiko estis enkondukita, ke la mongola perdis terenon kaj en la publika spaco kaj en ?ia uzo, ?ar la
?ina normlingvo
estas alkura?ata de la ?tato kaj ofertas pli da ekonomiajn avanta?ojn
[2]
[3]
.
-
mapo pri la lingvoj de la mondo
-
la vorto "mongola lingvo" mongole
-
la vorto "vikipedio" mongole
- ↑
(franca) "
Sovietistan, un voyage en Asie centrale
" (Sovjetlando, voja?o en centra Azio),
Erika Fatland
(tradukita el la norvega fare de Alex Fouillet, Gaia, 512 pa?oj, 2016.
Sovjetlando-voja?o en centra Azio :
alilingvaj rajtoj
: Danio (Informations Forlag), Estonio (Tanapaev), Finnlando (Siltala Publishers), Francio (
Gaia Editions
), Germanio (Suhrkamp Verlag), Barato (hindia kaj bengala lingvoj, Sampark),Italio (Marsilio), Nederlando (De Geus), Pollando (Foksal), Rusio (Ripol Classic Publishing Group), Svedio (Leopard Forlag)
- ↑
(en) Kasim Kashgar,
China Enforces Ban on Mongolian Language in School
s, VOA, la 13-an de septembro 2023
- ↑
(en)
Jack Gillespie,
Between Tradition and Tyranny: Mongolia's Battle for Cultural Survival
, Ideas Beyond Borders, la 4-an de oktobro 2023.
