| Miguel Primo de Rivera
|
|
|
|
| Persona informo
|
| Miguel Primo de Rivera
|
| Naskonomo
|
Miguel Primo de Rivera y Orbaneja
|
| Naski?o
|
8-an de januaro
1870
(
1870-01-08
)
en
Jerez de la Frontera
|
| Morto
|
16-an de marto
1930
(
1930-03-16
)
(60-jara?a)
en
Parizo
|
| Mortis per
|
diabeto
vd
|
| Tombo
|
Iglesia-convento de la Merced
vd
|
| Religio
|
katolika eklezio
?
katolikismo
vd
|
| Lingvoj
|
hispana
vd
|
| ?tataneco
|
Hispanio
vd
|
| Partio
|
Spanish Patriotic Union
vd
|
|
|
Subskribo
|
| Familio
|
| Patro
|
Miguel Primo de Rivera y Sobremonte
vd
|
| Patrino
|
Ines Orbaneja y Perez de Grandallana
vd
|
| Gefratoj
|
Maria Jesus Primo de Rivera y Orbaneja ? Jose Primo de Rivera y Orbaneja ? Fernando Primo de Rivera y Orbaneja
vd
|
| Edz(in)o
|
Casilda Saenz de Heredia
vd
|
| Amkunulo
|
Mercedes Castellanos
vd
|
| Infanoj
|
Jose Antonio Primo de Rivera
?
Pilar Primo de Rivera
? Fernando Primo de Rivera y Saenz de Heredia ? Miguel Primo de Rivera y Saenz de Heredia ? Carmen Primo de Rivera
vd
|
| Parencoj
|
Rafael de Sobremonte
? Rosario Primo de Rivera y Urquijo
vd
|
| Profesio
|
| Okupo
|
politikisto
?
militisto
vd
|
| Aktiva en
|
Madrido
vd
|
| Aktiva dum
|
1884?
vd
|
|
Postenoj
|
|---|
| Postenoj
|
President of the Council of Ministers ? High Commissioner of Spain to Morocco ? Captain General of Catalonia ? Senator of the Kingdom ? Minister of State of Spain ?
Q43189773
?
Q43190099
? General captain of Valencia
vd
|
|
|---|
|
Honorigoj
|
|---|
| Honorigoj
|
Kolringo de la ordeno de Izabela la Katolikino ?
Ordeno de Blanka Aglo
?
Ordeno de Kalatrava
? Knight Grand Cross of the Order of Saint Ferdinand ? Grand Cross of the Military Merit - red badge ? Grand Cross of Naval Merit with red badge ? Granda Kruco de la Honora Legio ?
Ordeno de Aviso
? Ordeno de Merito de ?ilio ? Grand Cross of the Military Order of the Tower and Sword ?
Ordeno de la Blanka Leono
? Granda Kruco de la Milita Ordeno de Kristo ? Medal of Work Merit ? Knight Grand Cross of the Order of Saint Ferdinand ? Grand Cross of the Royal and Military Order of Saint Hermenegild ?
Q110815041
? Order of the Dannebrog ? Grand Cross of the Order of the White Rose of Finland
vd
|
|
|---|
|
|---|
| vd
|
Fonto:
Vikidatumoj
|
|
Miguel Primo de Rivera y Orbaneja
(
Jerez de la Frontera
, la
8-an de januaro
1870
-
Parizo
, la
16-an de marto
1930
) estis
militisto
,
nobelo
(dufoje markizo),
politikisto
kaj
diktatoro
de
Hispanio
.
Miguel Primo de Rivera apartenis al familio de Jerez de la Frontera de granda tradicio de militistoj, politikistoj, registoj kaj nobeluloj. Multaj estis
markizoj
kaj altrangaj oficiroj. Kiam li estis 14 jara?a, Miguel Primo de Rivera eniris en la Milita Akademio kaj poste li estis destinita al
Melilla
, kie li rapide i?is kapitano. Li estis militisto ?efe en
kolonioj
kiel
Maroko
,
Kubo
(
1895
-
1897
) kaj
Filipinoj
(kien li iris por akompani sian onklon, Fernando Primo de Rivera).
Li geedzi?is en
1902
kun Casilda Saenz de Heredia, kun kiu li havis ses gefilojn. En
1908
, li i?is kolonelo kaj poste vidvi?is pro la nasko de la sesa filo. En
1909
li estis destinita al nordo de Afriko, kie partoprenis en la
Rif-milito
. En
1912
li i?is generalo (la unua el siaj sama?uloj). En
1915
li revenis al Hispanio, kiel milita guberniestro de
Cadiz
. Pro sia maroka kariero li estis ano de la grupo de afrikemaj militistoj. Tamen, li dekomence favoris la abandonon de la
hispana protektorato de Maroko
.
Poste li i?is generalkapitano de
Valencio
, de
Madrido
kaj de
Barcelono
. Tiuj postenoj sciigis lin pri la socia kaj politika problemaro de la epoko. En majo de
1922
li i?is generalkapitano de
Barcelono
kaj tie li fruntis la socian konfliktaron de
Barcelono
pro la stratmilito inter
anarkiistoj
, kaj
entreprenistoj
, katalanismo, kaj disi?o de la sistemo de politikaj partidoj regata de
kacikoj
.
Kiel reago al tiu situacio, akrigita de la malvenko de Annual en la Rif-milito, la koruptado inter altrangaj oficiroj kaj la publika protestado, Primo de Rivera, organizis
pu?on
, kiu okazis la
13a de septembro
de
1923
kun la helpo de diversaj sektoroj de la hispana socio (militistoj, industriistoj kaj konservativuloj) kaj la konsento de la tiama re?o Alfonso la 13-a, kaj li malvalidigis la konstitucion, la presliberecon, la registaron kaj la Parlamenton per registaro de militistoj kaj
Diktatoreco
.
Monumento al Miguel Primo de Rivera (Jerez de la Frontera)
Danke al la konsento de la re?o
Alfonso la 13-a
, granda parto de la dungistaro, la katolika eklezio, la armeo kaj la konservativularo, Primo de Rivera estris la Militan Registaron kiu koncentrigis en li la tutan ?tatan povaron. Pro la anoncita provizoreco de la re?imo kaj la malpresti?o de la eksa re?imo, la opozicio ne estis forta, ?ar li anoncis sekvon de la idealoj de la regeneraciistoj (kiel
Joaquin Costa
), kontra? la
kacikismo
kaj kun la kunlaborado de la
socialistoj
. Tiu diktatoreco inspiri?is en la modelo
fa?ista
de
Mussolini
, sed estis malpli perforta sed fundamente konservativa.
Jam dum la unua fazo de la diktatoreco (
Directorio Militar
, inter 1923 kaj 1925), li persekutis la anarkiistojn (kies
sindikato
CNT
i?is kontra?le?a) kaj la komunistojn, malpermesis la administran sistemon de Katalunio, nuligis la politikajn partiojn, kreis unikan politikan partion (1924), protektis la nacian industrion, helpis publikan konstruadon kaj malpermesis la aliajn lingvojn krom la hispana. Li ?an?is sian anta?an politikon rilate Marokon kie li atingis venkon pro la
batalo de Alhucemas
kiu finigis jarojn de konstantaj militoj kaj malfacila?oj kiel ?e
Annual
en
1921
, respondece de militistoj kaj la propra re?o, kio kialis finfine la pu?on de 1923. La sukceso ?e Alhucemas konvinkis la generalon da?rigi la diktatorecon.
Sed la nova epoko vidis registaron ne militan, sed civilan (1925-30), kiu faris surogaton de konstitucio (
1929
), de parlamento kaj de politika normaleco. Sed tio utilis nur por montri la dividojn inter la partianoj de la diktatoreco: katolikaj konservativuloj, simpatiantoj de la
fa?ismo
, militistoj kaj oportunemaj negocistoj. Krome la
ekonomia krizo
(
la borsa katastrofo
) de
1929
malplibonigis la situacion de Hispanio. La opozicio unuigis socialistojn, respublikanojn, anarkistojn kaj intelektulojn kontra? la diktatoreco. Surstrate studentoj kaj laboristoj manifestaciis kontra? la re?imo; e? militistoj konspiris en
1926
. Fine Primo de Rivera demisiis la 28an de januaro de
1930
kaj ekzilii?is en Parizo. Sekvos la militista registaro de la generalo
Damaso Berenguer
kaj poste la
Dua Hispana Respubliko
en
1931
.
Miguel Primo de Rivera mortis la
16an de marto
de
1930
en
Parizo
pro iama diabeto.
[1]
De geedzi?o en 1902 kun Casilda Saenz de Heredia y Suarez de Argudin, (1879-1908), naski?is tri filoj kaj tri filinoj, el kiuj la plej a?a,
Jose Antonio
, estis fondinto de la fa?isma partio
Falange Espanola
, kaj kun la plej juna Fernando estis ekzekutitaj de respublikanoj en 1936. La plej juna filino de la diktatoro,
Pilar
, (1907-1991), faris longan politikan karieron (1934-1977) en la unika fa?isma partio de Franco nome
Movimiento Nacional
kiel nacia estro de ties Ina Frakcio.
- ↑
Ramon Tamames kaj Xavier Casals: "Miguel Primo de Rivera", eldonejo Ediciones B, Barcelono, 2004
- Jose Maria Salguero, "La diktaturo de Primo de Rivera", pp. 6-8; Dolors Marin Silvestre, "Domenec Massacs: idealista de pensament i home d'accio contra el totalitarisme" (katalune), pp 9-11; Xavier Alcalde, "Accion Sindical Obrera" (1918-1932)", pp. 13-15. En
Kataluna esperantisto
, nº 374, Decembro 2023.