Louis Alexander SLOTIN
(naski?is la
1-an de decembro
1910
? mortis la
30-an de majo
1946
) estis kanada kemiisto kaj fizikisto, kiu oferis sian vivon por malebligi katastrofon ?e atom-akcidento.
Pri la okaza?o raportis
Ji?i Ko?inek
en
Heroldo de Esperanto
, la
15-an de decembro
1946
:
Unua heroo kaj libervola viktimo de la atom-epoko
Juna sciencisto enpa?is trankvile la sferon de mortigaj radioj por malhelpi, per ofero de sia vivo, teruregan katastrofon.
La historio de la scienco estas plena de ekzemploj de plej granda sinoferado, kaj precipe sciencbran?oj laborantaj kun materialoj dan?eraj liveras atestojn pri granda vico da viroj, kiuj konscie kaj malheziteme oferis al la progreso siajn vivojn. Plej juna tia bran?o estas la laboro kun la atom-energio.
En la
Usona Nacia Laboratorio Los Alamos
oni sen?ese laboras pri novaj inventoj, kiuj ne nur signifos
militarmilojn
kaj minacon sed kiuj malfermos al la mondo anka? novajn eblecojn de kulturo kaj laboro. Nun malsekretigis ≪Science≫, la organo de usonaj sciencistoj, okaza?on kiu travivi?is, sen ke la mondo ?is nun ion scietis pri ?i. Pro neatentemo de unu el la kunlaborantoj okazis, ke oni faris tiom dan?eran eraron en la procedo, ke ?i povus estigi imageble plej grandan katastrofon: ?enan reakcion. Per tio estas dirita nenio malpli grava ol rapidege sinsekvanta reakcio, kiu ka?zas ne nur la intencitan reakcion kaj atom-diseri?on en la difinita materio, sed de atomo al atomo pluan disfalon, kaj do ion tiom teruregan, kion ni povas observi en la universo, kie flagras tutaj malproksimegaj mondoj en kirlego de tiel liberiganta energio. Sciencistoj ne kura?as diri, kien ?isirus tiu procedo, se ?i ne estus lastmomente malebligita. Tamen ?i estas okazinta?o instruanta, kiom dan?eraj aferoj estas praktikataj.
Lastmomente oni konstatis la eraron, kaj nun restis nenio alia ol persona interago de kura?a viro, kiu haltigus la procedon ? kaj oferus sin. Tiom ja al ?iu evidentas, ke senpera tu?igo kun radioj de tia energio signifas certan morton. Kun rideto kaj sen iu ajn pripenso anta?pa?is 40-jara D-ro A. Slotin kaj eniris en la sferon de la mortigaj radioj, kie li sian taskon plenumis. Elveninte, li foriris kun same trankvila rideto en hospitalon, kun plena konscio, ke estas lia lasta vojo. En la malsanulejo li partoprenis ?is lasta momento pacience kaj kun plej granda scienca kaj nepersona intereso ?iujn studojn pri la progresanta procedo de sia poioma kaj terura mortado. Li helpadis al la kuracistoj, kiuj observe sekvis sur li ?i tiun procedon de ?ia komenco ?is la certa fino. Sciu, ke li estis la unua homo, ?e kiu oni povis klinike observi ?i tiun tutan procedon, kaj li do e? dum sia mortado faris al la scienco grandan servon.
En
Japanujo
, sur kiun estis ?etitaj la atombomboj, ne eblis observi tian procedon sur homo, sed nur ?iajn postsekvojn ?e tiuj, kiuj transvivis la katastrofon kaj estis trovitaj post la kapitulaco. D-ro Slotin estis do vere la unua. Nun li estas malviva, kaj li mortis heroe dum plej grandaj doloroj, kiujn moderigis nur la scienca intereso, je kiu li ilin priskribis kaj diktis.
Cetere tiu unua heroo de la ≪atomepoko≫, kiel ni nomas nian tempon, ne estas denaska amerikano. Li naski?is ankora? en
cara Rusujo
ie en oriento, kie li spertis
kontra?judan
pogromon
kun ?iuj siaj teruroj. Batoj, murdado, brulanta hejmo, fu?o. Poste li studis en fremdlando
fizikon
kaj
kemion
. ?e tio li estis ?aspelata el lando al lando, kaj la jaro
1936
lin trovis en
Hispanujo
. Tiam ?us komencis elpa?i
Francisco Franco
, kaj la juna D-ro Slotin batalis kontra? li kiel demokratia soldato ?e la kontra?aviada
artilerio
. Kiam eksplodis la
dua mondmilito
, li anoncis sin malgra? sia
miopeco
al la
brita
aviadistaro. Li volis fari?i batal-aviadisto. Dume oni rimarkis liajn eminentajn sciencajn kvalitojn kaj sendis lin al Usono, kie li gajnis meritojn pro unuaj scienclaboroj, kiuj kondukis fine al malkovro de la mistero de l' atoma energio. Li fari?is ?ia unua
martiro
, kaj la usonaj sciencistoj, kiuj sur la ?efa loko de sia gazeto dedi?is honorajn vortojn al lia ekzempla heroa ofero, povis fari jam nenion alian ol proponi D-ron Slotin por plej altaj honorigoj kaj ordenadoj postmortaj.