Latinidaj lingvoj en la mondo
La
latinidaj lingvoj
estas la postea?oj de la
latina lingvo
. Ili rezultis pro la disa evoluo de la
vulgara latino
post la falo de la
Okcident-Romia Imperio
en
476
.
La ?efaj trajtoj komunaj estas:
ibero-latinida lingvaro
lingvoj kaj dialektoj en
Francio
lingvoj kaj dialektoj en
Italio
Unu el la eblaj klasadoj de latinidaj lingvoj:
La galega similas plej al la portugala, kvankam ?i estas precipe parolata ne en
Portugalio
, sed en la nordokcidenta
Hispanio
, en la regiono
Galegio
. Tradicie la latinida lingvistiko konsideras la galegan
dialekto
de la portugala.
La haitia kaj papiamento estas
kreolaj lingvoj
: iliaj vortostokoj estas plejparte latinidaj, sed ne la gramatiko. La provenca estas dialekto de la okcitana, kaj estas parolata en la sudorienta Francio. ?i aparte famas inter la dialektoj de la okcitana lingvo pro la verkisto
Frederic Mistral
kiu ricevis la
Premio Nobel de literaturo
en
1904
por rekompenci la altkvaliton de siaj verkoj en la provenca.
Kvankam
Britio
ne naskis latinidan lingvon, la
angla lingvo
prenis multe de sia vortstoko el la franca kaj la latina ekde
1100
. Same, grandega parto de la Esperanta
vortprovizo
venas el latinidaj lingvoj a? rekte el la klasika latina.
La potenco de
?tato
kaj lernejo mankis al la
kataluna
,
galega
kaj
sarda
, tial ili restas lingvoj malmulte konataj kompare al la pli grandaj lingvoj. El ili, la kataluna estas nun la plej forta. La okcitana estis mezepoke la plej granda kultura lingvo el tiu grupo de latinidaj lingvoj, danke al multnombraj verkoj de la
trobadoroj
. Sed la historio favoris la aliajn latinidajn. Aliflanke, la franca kreskis el la latinida de
Parizo
, kaj la hispana el la
latinida de Kastilio
. Se Portugalio estus restinta parto de Hispanio, eble la portugala restus subnacia lingvo, simile al la kataluna, kaj
Brazilo
hodia? parolus la hispanan. La itala ne estas simple la lingvo de Romo pro la frua potenco de
Florenco
kaj
Venecio
kaj pro la longda?ra naciisma malforteco de Romo sub la
papoj
.
El la latinidaj, la plej vaste uzataj estas la hispana kaj la franca. La hispana havas pli da denaskaj parolantoj, sed la franca multe pli da dualingvanoj, kio faras ?in kun la angla unu el la du veraj
mondlingvoj.
Krom la geografia,
aliaj kriterioj
ta?gas por klasi la latinidajn lingvojn:
Kelkaj pluraligas per aldono de
s
(el latina
akuzativo
) kaj alia per ?an?o de fina vokalo
o
kaj
e
al
i
a?
a
al
e
(el latina
nominativo
).
- Per
s
: Portugala, hispana, kataluna, franca
- Per vokalo: Itala, rumana.
Kelkaj perdis la finajn senkacentajn vokalojn ?e la latinaj etimoj. Ekzemple: Latinaj
lupus
,
luna
i?is italaj
lupo
,
luna
sed francaj
loup
,
lune
[lun] (kaj Esperante
lupo
kaj
luno
).
- Kun finaj vokaloj: Portugala, hispana, itala
- Finaj vokaloj nur en
ina genro
: Kataluna, rumana, franca
Kelkaj tiras la vorto por "pli" el PLUS, aliaj el MAGIS.
- PLUS: Franca (plus), itala (piu), sarda (prus), roman?a (plu, pli)
- MAGIS: Portugala (tamen mezepoke la vorto 'mais' kunekzistis kun 'chus' el PLUS), hispana (mas), kataluna (mes), rumana (mai)
En kelkaj lingvoj, la vorto por
numero 16
etimas 'ses-dek' la? la modelo de la numeroj
11
?is
15
. En aliaj, ?i etimas 'dek kaj ses', kiel ?e la numeroj de
17
?is
19
.
- SEDECIM: kataluna (
setze
), franca (
seize
), itala (
sedici
), sarda (
seighi
), roman?a (
saidesch
, en la malalt-engadina dialekto)
- DECEM ET SEX: portugala (
dezasseis
; la? multaj ?i venas el DECEM AC SEX, sed anka? eblus, ke tiu -a- esti?is pro malsimili?o disde la ceteraj -e-), hispana (
dieciseis
)
- SEX SUPER DECEM: rumana (
?aisprezece
)
La vortoj
habere
kaj
tenere
evoluis malsame por signifi "teni", "havi", "esti (farinta)" kaj "ekzistas".
La respondaj francaj vortoj estas
je tiens
,
j'ai
,
j'ai (fait)
,
il y a
: respektive evoluintaj el
tenere
,
habere
,
habere
,
habere
. Ni simbolu tion per "THHH".
- TTTT:
Brazila portugala lingvo
- TTTH: Portugala/Galega.
- TTHH: Hispana, kataluna
- THHH: Franca.
- THHE: Rumana, itala - E simbolas
essere
(itala) kaj
a fi
(rumana)
Kelkaj uzas "havi" kiel
helpverbo
por formi
perfektan tenson
de ?iuj verboj (pli-ol-perfekta en la portugala). Aliaj uzas "esti" por verboj pri movo a? i?o.
- "Havi": Portugala, hispana, rumana
- "Havi" kaj "esti": Kataluna, franca, itala
Leksikaj kaj gramatikaj similecoj inter la latinidaj lingvoj, kaj inter la latina lingvo kaj ?iu de ili, estas evidenta el la sekvaj ekzemploj:
| Latina lingvo
|
(Ea) semper antequam cenat fenestram claudit.
|
| Aragona lingvo
|
(Ella) zarra siempre a finestra antes de cenar.
|
| Arpitana lingvo
|
(Le) sarre toltin/tojor la fenetra avan de gouta/dinar/sopar.
|
| Andaluza lingvo
|
(Eya) siempre zierra la bentana enanteh de zena"
|
| Arumana lingvo
|
(Ea/Nasa) incljidi/nkidi totna firida ninti di tsina.
|
| Asturia lingvo
|
(Ella) pieslla siempres la ventana enantes de cenar.
|
| Kataluna lingvo
|
(Ella) sempre tanca/clou la finestra abans de sopar.
|
| Korsika lingvo
|
(Ella/Edda) chjode sempre u purtellu/purteddu nanzu di cena.
|
| Emilia lingvo
|
(L?) la sera sempar su la fnestra prima ad snar.
|
| Esperanto
|
?i ?iam fermas la fenestron anta? ol ?i noktman?as.
|
| Ekstremadura lingvo
|
(Ella) afecha siempri la ventana antis de cenal.
|
| Franca lingvo
|
Elle ferme toujours la fenetre avant de diner/souper.
|
| Friulia lingvo
|
(Je) e siere simpri il barcon prin di cena.
|
| Galega lingvo
|
(Ela) pecha/fecha sempre a fiestra/xanela antes de cear.
|
| Haitia kreola lingvo
|
Li toujou femen fennet la avan li soupe.
|
| Italia lingvo
|
(Ella/Lei) chiude sempre la finestra prima di cenare.
|
| Idiom Neutral
|
Ila sempre klos fenestr ante ke ila dine.
|
| Interlingvo
|
Illa claude sempre le fenestra ante (de) soupar.
|
| Judhispana lingvo
|
Eya serra syempre la ventana antes de senar.
|
| Ladina lingvo
|
(Era) stluj dagnora la finestra improma de cene.
(badiot)
(Eila) stluj for l viere dan maie da ceina
(gherdeina)
|
| Ladina lingvo
|
Centro Cadore:
La sera sempre la fenestra gnante de disna; Auronzo di Cadore: La sera sempro la fenestra davoi de disna
|
| Latino Sen Fleksio
|
Illa claude semper fenestra antequam illa cena.
|
| Leona lingvo
|
(Eilla) pecha siempre la ventana primeiru de cenare.
|
| Liguria lingvo
|
(Le) a saera sempre u barcun primma de cena.
|
| Nova Lingvafrankao
|
El sempre clui la fenetra ante cuando el come.
|
| Lombarda lingvo
|
(Lee) la sara su semper la finestra primma de disna/scena.
|
| Miranda lingvo
|
(Eilha) cerra siempre la bentana/jinela atras de jantar.
|
| Mozaraba lingvo
|
Ella cloudet sempre la fainestra abante da cenare.
(reconstructed)
|
| Napola lingvo
|
Essa nzerra sempe 'a fenesta primma 'e magna.
|
| Normanda lingvo
|
Lli barre trejous la crouesie devaunt de dainer.
|
| Nova Bahaso
|
Lini cihore mahuli janelo bifore nura-komido.
|
| Okcidentalo
|
Ella sempre clude li fenestre ante de supar.
|
| Okcitana lingvo
|
(Ela) barra sempre/totjorn la fenestra abans de sopar.
|
| Perciskana lingvo
|
(Ena) cerova suempre la velustra atrates di zzenar.
|
| Pikarda Franca Dialekto
|
Ale frunme tojours l’ creusee edvint ed souper.
|
| Piemonta lingvo
|
Chila a sara semper la fnestra dnans ed fe sin-a/dnans ed sine.
|
| Portugala lingvo
|
(Ela) fecha sempre a janela antes de jantar/cear.
|
| Rumana lingvo
|
Ea inchide intotdeauna fereastra inainte de cin?.
|
| Roman?a lingvo
|
Ella clauda/serra adina la fanestra avant ch'ella tschainia.
|
| Sarda lingvo
|
Issa serrat sempri/semper sa fentana innantis de cenai/chenare.
|
| Sej?ela lingvo
|
Y pou touzour ferm lafnet aven y manze.
|
| Sicilia lingvo
|
Idda chiui sempri la finestra prima di pistiari/manciari.
|
| Hispana lingvo
|
(Ella) siempre cierra la ventana antes de cenar.
|
| Venecia lingvo
|
Eła ła sara/sera sempre ła fenestra vanti de xenar/disnar.
|
| Valona lingvo
|
Ele sere todi li finiesse divant di soper.
|
|
|
?i tiu artikolo bezonas
poluradon
, ?ar la listo tre malnovas, estas el la unuaj monatoj de vikipedio en fino de 2001, kaj forte dubendas ?u oni simple el ?tataneco tuj povas difini "etnojn". Tio rezultigas multegajn ru?ajn ligilojn, kaj kvankam ?i tie ?ajnas ke
ne
estas artikolo pri la?dire 91 milionoj da homoj - iam, la dato ne konatas - kun etno "meksikana", la esperantlingva kategorio
etnoj en Meksiko
tute malsame kaj pli diferencite difinas la etnojn en Meksiko.
La priskribo de la problemo trovi?as
?i tie
. Bonvolu
?an?i
la enhavon por plibonigi la artikolon.
|
AKADIANOJ
ARGENTINANOJ
- Nomo:
[m] Argentinos; [f] Argentins; [r] argentinci; [p] argentinos
- Popolo, ?eflo?antoj de
Argentino
(28 mln). Totala kvanto: 28,3 mln (1992).
- Plimulto apartenas al e?ropoida raso, sed estas anka? hispano-indianaj mestizoj.
- Parolas en argentina dialekto de
hispana lingvo
.
- Kredantoj:
precipe katolikoj.
BOLIVIANOJ
- Nomo:
[m] Bolivianos; [f] Boliviens; [r] bolivijci; [p] bolivianos
- Popolo, ?eflo?antoj de
Bolivio
(3 mln). Lo?as anka? en
Argentino
(150 mil),
Brazilo
,
Usono
,
Peruo
kaj
?ilio
. Totala kvanto: 3,2 mln (1992).
- Precipe hispana-indianaj mestizoj.
- Parolas en
hispana lingvo
,
ajmara
, kaj
ki?ua
.
- Kredantoj:
katolikoj.
BRAZILANOJ
- Nomo:
[m] braziljen?; [f] Bresiliens; [r] brazilci; [p] brasileiros
- Popolo, ?eflo?antoj de
Brazilo
; 149 mln (1992). Distingi?as 3 ?efaj raskomponentoj - e?ropoida, mongoloida kaj negroida. E?ropdevenaj Brazilanoj konsistigas 50% de la tuta lo?antaro, mestizoj kaj mulatoj - 20%, negroj kaj indianoj - 30%. Lo?as anka? en
Argentino
,
Paragvajo
,
Usono
,
Portugalio
. Totala kvanto: 149,4 mln
- Parolas en brazila varianto
Portugala lingvo
.
- Kredantoj:
precipe katolikoj.
?ILIANOJ
- Nomoj:
[m] Chilenos; [f] Chiliens; [r] ?ilijci; [p] chilenos
- Popolo, ?eflo?antoj de
?ilio
(pli ol 11,4 mln). Totala kvanto: 11,78 mln (1992).
- Lingvo:
hispana
.
- Kredantoj:
katolikoj.
EKVADORANOJ
- Nomoj:
[f] Equatoriens; [r] ekvadorci; [p] equatorianos
- Popolo, ?eflo?antoj de
Ekvadoro
(6,6 mln). Totala kvanto: 6,73 mln (1992).
- Lingvo:
hispana
.
- Kredantoj:
precipe katolikoj.
FRANCOJ
- Nomoj:
[f] Francais ; [r] francuzi; [p] franceses
- Popolo, ?eflo?antoj de
Francio
. Lo?as anka? en francaj posedaj teritorioj,
Nord-Afriko
,
Usono
(600 mil),
Italio
(300 mil),
Belgio
(120 mil). Totala kvato: 47.5 mln (1992).
- Antropologie estas reprezentitaj de diversaj tipoj de e?ropoida raso. ?efa etna komponento de francoj estis keltaj triboj de Galoj, kiuj poste kunfandi?is kun germanaj triboj Frankoj, Burgundoj k.a. En
Francio
formi?is 2 parencaj etnokomunumoj - nordfranca kaj sudfranca (
Okcitana
).
- Lingvo:
franca
.
- Kredantoj:
katolikoj.
FRANKO-KANADANOJ
- Nomoj:
[f] Franco-Canadiens; [r] frankokanadci; [p] franco-canadianos/canadenses/canadienses
- Popolo en
Kanado
(provincoj
Kebekio
, parto en
Ontario
kaj
Nov-brunsviko
; 7,2 mln, 1992). Lo?as anka? en
Usono
(pli ol 2 mln).
- Parolas en kanada varianto
franca lingvo
.
- Kredantoj:
precipe katolikoj.
FRANKO-SVISOJ
- Nomoj:
[f] Suisses francais/Suisses romans; [r] franko?vejcarci; [p] suicos franceses/franco-suicos
- Popolo, unu el ?eflo?antoj de
Svislando
. Totala kvanto: 1.2 mln.
- Kredantoj:
precipe kalvinistoj, estas anka? katolikoj.
- Lingvo:
franca.
- SVISOJ -
Nomoj:
[f] Suisses; [r] ?vejcarci; [p] suicos - komuna nomo de la lo?antaro de
Svislando
. Konsistas de germano-svisoj (4,22 mln, 1992), franko-svisoj (1,16 mln), italo-svisoj (230 mil) kaj retoromanoj (60 mil). Parolas en lingvoj germana, franca, itala kaj retoromana.
Kredantoj:
protestantoj (granda parto de germano-svisoj, franko-svisoj, italo-svisoj kaj retoromanoj) kaj katolikoj (italo-svisoj k.a.).
GALEGOJ
- Nomo:
[m] galego; [f] Galiciens; [r] galisijci; [p] galegos
- Popolo en
Hispanio
, ?eflo?antoj de
Galegio
. Lo?as anka? en
Argentino
,
Brazilo
kaj aliaj landoj de
Ameriko
. Totala kvanto: 4,2 mln (1992).
- Lingvo:
galega.
- Kredantoj:
katolikoj.
GVATEMALIANOJ
- Nomo:
[f] Guatemalteques; [r] gvatemalci; [p] guatemaltecos
- Popolo, ?eflo?antoj de Gvatemalo (pli ol 5,6 mln). Totala kvanto: 5,68 mln (1992). Precipe hispano-indianaj mestizoj (ladino).
- Parolas en gvatemala dialekto de
hispana lingvo
.
- Kredantoj:
precipe katolikoj.
HAITIANOJ
- Nomo:
[f] Haitiens; [r] gaitijci, gaitjane; [p] haitianos
- Popolo, ?eflo?antoj de
Haitia Respubliko
(6,6 mln). Lo?as anka? en Dominika Respubliko,
Usono
,
Kubo
,
Bahamoj
k.a. Totala kvanto: 7,2 mln (1992).
- Parolas en kreologita
franca lingvo
.
- Kredantoj:
katolikoj, estas anka? kaj adeptoj de sinkreta kulto "vodu".
HISPANOJ
- Nomo:
[m] espanjoles; [f] Espagnols; [r] ispanci; [p] espanhois
- Popolo, ?eflo?antoj de
Hispanio
(27,6 mln). Lo?as anka? en
Francio
500 mil,
Argentino
400 mil,
Usono
200 mil,
Brazilo
200 mil. Totala kvanto: 29,0 mln (1992).
- Antropologie apartenas al hindo-mediteranea bran?o de e?ropoida raso.
- Bazon de hispana etno formi?is Iberaj triboj intermiksitaj kun venintaj keltaj kaj germanaj triboj.
- Lingvo:
hispana
.
- Kredantoj:
precipe katolikoj.
HONDURANOJ, Hondurasanoj
- Nomo:
[f] Honduriens; [r] gondurasci; [p] hondurenhos
- Popolo, ?eflo?antoj de
Honduro
(5,15 mln). Totala kvanto: 5,24 mln (1992). Precipe hispano-indianaj mestizoj (ladino).
- Parolas en loka varianto
hispana lingvo
.
- Kredantoj:
precipe katolikoj.
ITALO-SVISOJ
- Nomo:
[f] Suisses italiens; [r] italo?vejcarci; suicos italianos/ italo-suicos
- Popolo en
Svislando
(230 mil, 1992). Lo?as anka? en
Francio
,
Usono
,
Argentino
. Totala kvanto: 265 mil
- Lingvo:
itala.
- Kredantoj:
katolikoj.
- SVISOJ -
Nomoj:
[f] Suisses; [r] ?vejcarci; [p] suicos - komuna nomo de la lo?antaro de
Svislando
. Konsistas de germano-svisoj (4,22 mln, 1992), franko-svisoj (1,16 mln), italo-svisoj (230 mil) kaj retoromanoj (60 mil). Parolas en lingvoj germana, franca, itala kaj retoromana.
Kredantoj:
protestantoj (granda parto de germano-svisoj, franko-svisoj, itlao-svisoj kaj retoromanoj) kaj katolikoj (italo-svisoj k.a.).
ITALOJ
- Nomo:
[m] italiani; [f] Italiens; [r] italjanci; [p] italianos
- Popolo, ?eflo?antoj de
Italio
(54,35 mln). Totala kvanto: 66,5 mln (1992). Lo?as anka? en
Usono
(8,5 mln),
Argentino
(1,35 mln),
Francio
(1,1 mln) kaj aliaj landoj.
- Antropologie apartenas al hindo-mediteranea bran?o de e?ropoida raso.
- Lingvo:
itala.
- Etnografiaj grupoj
: venetoj, piemontanoj, toskananoj, lombardiano, ligurianoj, kalabrianoj, sicilianoj k.a. Aparte staras Sicilianoj kaj Sardenianoj.
- Kredantoj:
precipe katolikoj.
KATALUNOJ
- Nomo:
[f] Catalans; [r] katalonco; [p] catalaes
- Popolo en
Hispanio
(precipe en
Katalunio
): 7,5 mln Lo?as anka? en
Francio
,
Italio
kaj la landoj de
Ameriko
. Totala kvanto: 8,16 mln (1992).
- Lingvo:
kataluna.
- Kredantoj:
katolikoj.
KOLOMBIANOJ
- Nomo:
[f] Colombiens; [r] kolumbijci; [p] colombianos
- Popolo, ?eflo?antoj de
Kolumbio
(32,5 mln). Totala kvanto: 34,5 mln (1992), precipe mestizoj, parto - mulatoj, kreoloj.
- Antropologia tipo formi?is rezulte de kunfandi?o de e?ropoida, negroida kaj mongoloida komponentoj.
- Parolas en kolombia dialekto de
hispana lingvo
.
- Kredantoj:
precipe katolikoj.
KORSIKANOJ
- Nomo:
[f] Corses; [r] korsikanci; [p] corsos
- Popolo, ?eflo?antoj de la insulo
Korsiko
, 300 mil (1992). Parolas en dialektoj de
itala lingvo
kaj
franclingve
.
- Kredantoj:
katolikoj.
KOSTARIKANOJ
- Nomo:
[f] Costaricains; [r] kostarikanc; [p] costa-riquenses/costa-riquenhos
- Popolo, ?eflo?antoj de
Kostariko
(pli ol 2,94 mln). Totala kvanto: 2,98 mln (1992). Precipe idoj de elmigrintoj el
Hispanio
, parto - mestizoj, nigruloj kaj mulatoj.
- Parolas precipe hispanlingve.
- Kredantoj:
precipe katolikoj, nigruloj kaj mulatoj - protestantoj.
KUBANOJ
- Nomo:
[m] kubanos; [f] Cubains; [r] kubinci; [p] cubanos
- Popolo, ?eflo?antoj de
Kubo
(pli ol 10,6 mln). Totala kvanto: 11,7 mln (1992).
- Parolas en kuba varianto de
hispana lingvo
.
- Kredantoj:
precipe katolikoj.
MEKSIKANOJ
- Nomoj:
[m] me?ikanos; [f] Mexicains; [r] meksikanci; [p] mexicanos
- Popolo, ?eflo?antoj de
Meksiko
(78 mln, 1992) kaj najbaraj regionoj de
Usono
(13 mln);
- Antropologia tipo
- precipe mestizoj, formi?intaj rezulte de miksi?o de hispanoj kaj aborigenaj indianoj (
Aztekoj
,
Majaoj
, Otomoj, Mi?tekoj, Sapotekoj k.a.).
- Lingvo:
hispana
.
- Kredantoj:
precipe katolikoj.
MOLDAVOJ
- Nomoj:
[m] moldovean; [f] Moldaves; [r] moldavane; [p] moldavos
- Popolo, ?eflo?antoj de
Moldavio
(2,8 mln). Lo?as anka? en
Ukrainio
(324,5 mil), en
Rusio
(172,7 mil, 1992). Totala kvanto: 3,35 mln
- Lingvo:
moldava (= rumana).
- Kredantoj:
ortodoksuloj.
NIKARAGVANOJ
- Nomoj:
[f] Nicaraguayens; [r] nikaraguanci; [p] nicaraguanos
- Popolo, ?eflo?antoj de
Nikaragvo
(3,5 mln). Totala kvanto: 3,6 mln (1992).
- Precipe mestizoj kaj kreoloj.
- Lingvo:
hispana
.
- Kredantoj:
precipe katolikoj, parto - protestantoj (precipe en oriento de la lando).
OKCITANOJ
- Nomoj:
[f] Occitans; [oc] Occitans
- Popolo, lo?antoj de suda parto de Francio (
Okcitanio
). Totala kvanto : nekonata, ?ar ne ekzistas statistikoj pri lingvoj en Francio. Oni ofte taksas je duono de la tuta lo?antaro kiu scipovas a? almena? komprenas la lingvon okcitanan (?. 6 milionoj)
- Lingvo:
la
okcitana lingvo
, kaj en ?iutaga vivo anka? ?enerale la
franca
.
- Kredantoj:
precipe katolikoj.
PANAMANOJ
- Nomoj:
[f] Panameens; [r] panamci; [p] panamianos/panamenses
- Popolo, ?eflo?antoj de
Panamo
(?. 2,23 mln). Totala kvanto: 2,3 mln (1992).
- Precipe mestizoj kaj mulatoj.
- Lingvo:
hispana
.
- Kredantoj:
precipe katolikoj.
PERUANOJ
- Nomoj:
[f] Peruviens; [r] peruanci; [p] peruanos
- Popolo, ?eflo?antoj de
Peruo
(?. 13,7 mln). Totala kvanto: 13,82 mln (1992).
- Precipe mestizoj kaj mulatoj.
- Lingvoj:
hispana
kaj ke?ua.
- Kredantoj:
precipe katolikoj.
PORTUGALOJ
- Nomoj:
[f] Portugais; [r] portugalci; [p] portugueses
- Popolo, ?eflo?antoj de
Portugalio
(9,8 mln). Totala kvanto: 13,44 mln (1992).
- Lingvo:
portugala
.
- Kredantoj:
precipe katolikoj.
PUERTORIKANOJ
- Nomoj:
[f] Portoricains; [r] puertorikanci; [p] porto-riquenses/ porto-riquenhos
- Popolo, ?eflo?antoj de
Puerto-Riko
; 3,55 mln (1992). Lo?as anka? en
Usono
(2,22 mln).
- Precipe kreoloj, mulatoj kaj nigruloj.
- Parolas en lokaj variantoj de
hispana lingvo
.
- Kredantoj:
precipe katolikoj.
RETOROMANOJ
- Nomoj:
[f] Rhetoromains; [r] retoromanci; [p] reto-romanicos/reticos?
- Grupo de popoloj en
Italio
(ladinoj kaj friuloj, 740 mil, 1992) kaj
Svislando
(roman?oj, 60 mil).
- Lingvo:
retoromana.
- Kredantoj:
katolikoj kaj protestantoj.
- SVISOJ -
Nomoj:
[f] Suisses; [r] ?vejcarci; [p] suicos - komuna nomo de la lo?antaro de
Svislando
. Konsistas de germano-svisoj (4,22 mln, 1992), franko-svisoj (1,16 mln), italo-svisoj (230 mil) kaj retoromanoj (60 mil). Parolas en lingvoj germana, franca, itala kaj retoromana.
Kredantoj:
protestantoj (granda parto de germano-svisoj, franko-svisoj, itlao-svisoj kaj retoromanoj) kaj katolikoj (italo-svisoj k.a.).
- FRIULOJ -
Nomoj:
[m] furlani; [f] Friouliens; [r] friuli. Popolo en
Italio
. Kvanto: 720 mil (1992).
Lingvo:
friula dialekto de retoromana lingvo.
Kredantoj:
katolikoj.
REUNIANOJ
- Nomoj:
[f] Reunionnais; [r] rejunionci-kreoli; [p] reunionenses
- Popolo, ?eflo?antoj de
Reunio
(400 mil, 1992).
- Lingvo:
kreoligita
franca
.
- Kredantoj:
katolikoj.
RUMANOJ
- Nomoj:
[m] romani (devenas de la latina Romanus - "romiano"); [f] Roumains; [r] rumini; [p] romenos
- Popolo, ?eflo?antoj de
Rumanio
(20,66 mln). Parencaj etnografiaj grupoj - Meglenaj Rumanoj, Arumanoj, Istro-Rumanoj. Bazo de la Rumana etno estas Trakaj triboj - Getoj, Dacoj. Totala kvanto: 21 mln (1992), inter ili en Rusia Federacio ?irka? 6 mil.
- Apartenas al la Pontia tipo de hindo-mediteranea raso.
- Lingvo:
rumana.
- Kredantoj:
precipe ortodoksuloj.
SALVADORANOJ
- Nomoj:
[f] Salvadoriens; [r] salvadorci; [p] salvadorenhos
- Popolo, ?eflo?antoj de
Salvadoro
(pli ol 4,84 mln). Totala kvanto: 5,3 mln (1992).
- Lingvo:
hispana
.
- Kredantoj:
katolikoj.
URUGVAJANOJ
- Nomoj:
[f] Uruguayens; [r] urugvajci; [p] uruguaios
- Popolo, ?eflo?antoj de
Urugvajo
(2,7 mln). Totala kvanto: 2,83 mln (1992).
- Lingvo:
hispana
.
- Kredantoj:
precipe katolikoj.
VALONOJ
- Nomo:
[f] Wallons; [r] valloni; [p] valoes
- Popolo, lo?antoj de franclingva parto en
Belgio
(3,92 mln). Lo?as anka? en
Francio
,
Usono
k.a. Totala kvanto: 4,1 mln (1992).
- Parolas en valona dialekto de
franca lingvo
.
- Kredantoj:
katolikoj.
VENEZUELANOJ
- Nomo:
[f] Venezueliens; [r] venesuelci; [p] venezuelanos
- Popolo, ?eflo?antoj de
Venezuelo
(17,3 mln). Totala kvanto: 17,4 mln (1992). 80% - mestizoj, mulatoj, sambooj, ?irka? 5% - nigruloj.
- Lingvo:
hispana
.
- Kredantoj:
precipe katolikoj.