En politika scienco kaj internaciaj rilatoj,
kontra?-imperiismo
estas la opozicio al
koloniismo
, al koloniaj imperioj, kaj al
imperiismo
. Kiel tia, kontra?-imperiismo inkludas opozicion al konkermilitoj, aparte
militoj
kiuj intencis konkeri kaj koloniigi
landojn
kies teritorioj ne limas la imperian potencon, kaj militoj ikuj intencis subigi popolojn de malsamaj kulturoj; la esprimo anka? konsistas el politika opozicio al la teritoria vasti?o de lando preter ?iaj establitaj limoj.
[1]
En la fino de la
1870-aj jaroj
, la esprimo
Imperialism
estis enkondukita en la
angla lingvo
fare de kontra?uloj de la atakaj imperiaj politikoj de brita ?efministro
Benjamin Disraeli
(1874-80).
[2]
?i estis balda? transprenita fare de subtenantoj de "imperiismo" kiel ekzemple
Joseph Chamberlain
. Por kelkaj, imperiismo indikis politikon de
idealismo
kaj
filantropio
; aliaj asertis ke ?i estis karakterizita per politika memprofito, kaj kreskanta nombro asociis ?in kun kapitalisma avideco.
John A. Hobson
kaj
Lenin
aldonis plian teorian makroekonomian implicon al la esprimo. Multaj teoriuloj maldekstre sekvis a? al unu a? al amba? en emfazado de la struktura a? ?iea kvalito de "imperiismo." Tiaj verkistoj vastigis la periodon asociitan kun la esprimo tiel ke ?i nun nomumas nek politikon, nek mallongan spacon de jardekoj en la fino de la
19-a jarcento
, sed tutmondan sistemon etendantan dum periodo de jarcentoj, ofte irante reen al
Kristoforo Kolumbo
kaj, en kelkaj faktoj, al la
Krucmilitoj
. ?ar la apliko de la esprimo disetendi?is, ?ia signifo ?an?is la? kvin klaraj sed ofte paralelaj aksoj:
moralo
,
ekonomio
, sistemo, kulturoj, kaj tempoj. Tiuj ?an?oj reflektas - inter aliaj ?an?oj en sentemo - kreskantan maltrankvilon, e? delikatecon, kun la fakto de potenco-, specife, okcidenta potenco.
[3]
[4]
La rilatoj inter
kapitalismo
,
aristokrataro
, kaj imperiismo estis diskutita kaj analizita fare de teoriuloj, historiistoj, politikaj sciencistoj kiaj ekzemple
John Atkinson Hobson
kaj
Thorstein Veblen
,
Joseph Schumpeter
kaj
Norman Angell
.
[5]
Tiuj intelektuloj produktis multon da siaj verkoj koncerne imperiismon anta? la
Unua Mondmilito
(1914-18), ankora? ilia kombinita laboro informis pri la studo de la efiko de imperiismo sur E?ropo, kaj kontribuis al la politikaj kaj ideologiaj reflektadoj sur la plii?o de la militindurstria entreprenaro je
Usono
de la
1950-aj jaroj
pluen.
J.A. Hobson diris ke hejmaj socialaj reformoj povis kuraci la internacian malsanon de imperiismo forigante ?ian ekonomian fundamenton. Hobson teoriadis ke ?tata enmiksi?o tra impostado povis akceli pli lar?an konsumon, krei ri?a?on, kaj instigi pacan plurflankan mondordon. Inverse, se la ?tato ne intervenus, pensiuloj (homoj kiuj gajnas enspezon de poseda?o a? valorpaperoj) generus socie negativan ri?a?on kiu kreskigas imperiismon kaj protektismon.
[6]
[7]
Kiel memkonscia politika movado, kontra?-imperiismo originis de
E?ropo
fine de la 19-a kaj komence de la
20-a jarcentoj
, kiel opozicio al la kreskantaj e?ropaj
koloniaj regnoj
kaj usona kontrolo de
Filipinoj
post
1898
.
[8]
Tamen, ?i atingis sian plej altan nivelon de populara subteno en la kolonioj mem, kie ?i formis la bazon por vasta gamo de naciaj liberigaj movadoj dum la mezo de la 20-a jarcento kaj poste. Tiuj movadoj, kaj iliaj kontra?-imperiismaj ideoj, estis instrumentaj en la malkoloniigada procezo de la
1950-aj jaroj
kaj ?efe
1960-aj jaroj
, kiuj vidis la plej multajn e?ropajn koloniojn en
Azio
kaj
Afriko
atingantajn sian sendependecon.
[2]
Marksismo, Leninismo, kaj Kontra?imperiismo
[
redakti
|
redakti fonton
]
En la mezo de la 19-a jarcento, en
La Kapitalo
(1867-94),
Karl Marx
konsideris imperiismon kiel parto de la anta?historio de la kapitalisma re?imo de produktado. Inverse, en la komenco de la 20-a jarcento,
Lenin
difinis imperiismon kiel "la plej altan stadion de kapitalismo", la ekonomia stadio en kiu monopola financkapitalo i?as la domina apliko de kapitalo.
[9]
Tiele, diris ke financaj kaj ekonomiaj cirkonstancoj instigis naciajn registarojn kaj privatajn komerckorporaciojn al tutmonda konkurado pri kontrolo de naturresursoj kaj homa laboro per
koloniismo
.
[10]
- ↑
Imperialism: The Story and Significance of a Political Word, 1840?1960
(2010), by Richard Koebner and Helmut Schmidt.
- ↑
2,0
2,1
Richard Koebner kaj Helmut Schmidt,
Imperialism: The Story and Significance of a Political Word, 1840-1960
(2010)
- ↑
Mark F. Proudman, "Words for Scholars: The Semantics of 'Imperialism'".
Journal of the Historical Society
, September 2008, Vol. 8 Issue 3, p395-433
- ↑
D. K. Fieldhouse, "Imperialism": An Historiographical Revision",
South African Journal Of Economic History
, March 1992, Vol. 7 Issue 1, pp 45-72
- ↑
G.K. Peatling, “Globalism, Hegemonism and British Power: J. A. Hobson and Alfred Zimmern Reconsidered”,
History
, Julio 2004, Vol. 89 Issue 295, pp. 381?98
- ↑
P. J. Cain, "Capitalism, Aristocracy and Empire: Some 'Classical' Theories of Imperialism Revisited",
Journal of Imperial and Commonwealth History
, March 2007, Vol. 35 Issue 1, pp 25-47
- ↑
G.K. Peatling, "Globalism, Hegemonism and British Power: J. A. Hobson and Alfred Zimmern Reconsidered",
History, Julio 2004, Vol. 89 Issue 295, pp 381-398
- ↑
Harrington, 1935
- ↑
“Imperialism”,
The Penguin Dictionary of International Relations
(1998), by Graham Evans and Jeffrey Newnham. p. 244.
- ↑
“Colonialism”,
The Penguin Dictionary of International Relations
(1998) Graham Evans and Jeffrey Newnham, p. 79.
- Griffiths, Martin, kaj Terry O'Callaghan, and Steven C. Roach 2008.
International Relations: The Key Concepts
. Second Edition. New York: Routledge.
- Heywood, C. 2004.
Political Theory: An Introduction
New York: Palgrave MacMillan
- Harrington, Fred H. "The Anti-Imperialist Movement in the United States, 1898-1900",
Mississippi Valley Historical Review
, Vol. 22, No. 2 (Sep., 1935), pp. 211?230
in JSTOR
- Proudman, Mark F.. "Words for Scholars: The Semantics of 'Imperialism'".
Journal of the Historical Society
, September 2008, Vol. 8 Issue 3, p395-433