El Vikipedio, la libera enciklopedio
Johann Gottfried von HERDER
, esperantigita
Johano Godfredo de Herder
(
25-an de a?gusto
1744
en Mohrungen, pole
Mor?g
;
18-a de decembro
1803
en
Vajmaro
; nobeligita en 1802) estis germana
poeto
,
tradukisto
,
teologo
kaj histori- kaj kultur
filozofo
. Iliaj skriba?oj influis trege la Klasikon kaj la Romantikismon germanajn kaj kunfondis la sciencojn de lingvistiko kaj historiscienco en
Germanlingvio
. Li apartenis al la literatursocieta
rondo de Merck
.
Statuo de Herder sur la Herder-placo en Vajmaro, anta? la
Kirko Sanktaj Petro kaj Pa?lo
.
Herder studis ?e la universitato de
Kenigsbergo
filozofion, i.a. ?e
Immanuel Kant
. En 1764 li iris kiel instruisto kaj predikisto al
Rigo
kaj ekvoja?is tra E?ropo en 1769 sufi?e longan tempon. Dum tio li anka? konati?is kun
Johann Wolfgang von Goethe
en
Strasburgo
. Tiu renkonto havis grandajn efikojn por la pensmanieroj de amba? geniuloj.
Herder plenumis diversajn ekleziajn oficojn kaj estis ekde 1776 en
Vajmaro
kie li de?oris kiel Supera konsistoria konsilisto kaj ?enerala superintendanto. Post mallonga tempo Herder i?is kun Goethe, Schiller kaj Wieland unu la plej gravaj personuloj de la intelektuala vivo en la urbo.
Lia plej grava frua verko estis
Fragmente uber die neuere deutsche Literatur
(1766/67), kie li enga?i?is por memstara nacia literaturo sen troa ligiteco al modaj francaj kaj anglaj modeloj. En 1773 li prezentis kolekton de programaj skriba?oj sub la titolo
Von deutscher Art und Kunst
kie trovi?is i.a. la grava priarkitektura eseo de Goethe
Von deutscher Baukunst
(unuafoje en 1772). ?i estis anka? re?etilo al ?iaj sentoj de
Sturm und Drang
kaj ties francaj influoj postulante inklini?on al germanaj
Mezepoko
kaj popola poezio.
Per
Von deutscher Art und Kunst
la leganto estis atentigita je la verkoj de
?ekspiro
kaj
Homero
kiuj ekgravis por la sekvinta epoko de germanlingva literaturo. Herder evoluigis la ideon de "Popola spirito / Volksgeist" kiel kultura identigilo esprimita kaj esprimota per lingvo kaj literaturo.
Gravega por la komenco de germana lingviko (kaj kiel frua fundamenta verko ?is hodia? valora) estis la libro
Uber den Ursprung der Sprache
(1772), kie lingvaj fenomenoj kaj la naturo homa interrilatigatas. Kvaza? majstroverko taksatas la kvarvoluma studa?o
Auch eine Philosophie der Geschichte zur Bildung der Menschheit
(1784-91). Tie ?i Herder provis montri science ke naturhistorio kaj historio de la homoj obeus al la samaj le?oj; sekve oni povus harmoniigi kontra?antajn homajn fortojn kaj la dominan naturon. La verko ne estis finita, tamen ?i enhavas la centrajn historifilozofiajn ideojn de Herder.
En
Briefe zur Beforderung der Humanitat
(1793-97) Herder plue priskribas ideojn filozofiajn koncernantajn historion kaj lingvofilozofion. Li priesploras tie ?i i.a. kiom gravis nacia poezio por la kultura vojo de popolo. Antikvaj kaj kristanaj ideoj kunligatas kaj - kontra?e al Goethe a? Schiller - propagandatas la aspekto klerisma-pedagogia de literatura?oj. Dum la lastaj vivojaroj Herder izoli?is. En sia malfrua verkaro li interesi?is kritike pri la filozofio de
Immanuel Kant
, ekz. en
Kritik der reinen Vernunft
(1799) a?
Die Metakritik zur Urteilskraft
(1800). Amba? verkoj malfuroris inter filozofoj kaj kritikistoj.
Malgra? perdo de populareco la skriba?oj de Herder kun siaj filozofiaj-sciencaj instigoj postvivis; ilia influo pri la literaturo de
Romantikismo
ne povas esti troigita. Nova interpreto de Mezepoko kaj la ekinteresi?o pri popola literaturo estas liaj meritoj. La en 1773 eldonita popolkantojkolekto
Sammlung von Volksliedern
i?is modelo por
Des Knaben Wunderhorn
de
Achim von Arnim
kaj
Clemens Brentano
. Anka? la
Fratoj Grimm
iel povas esti konsiderataj liaj spiritaj heredantoj. Herder anka? lernejestris ?e
Vilhelmo-Ernesto-gimnazio
en Vajmaro.
- Tekstoj
