Gaza-urbo
a?
Gazao
a?
Gazo
(anka?
Gazato
a?
Gaza
) (
fen.
: zzh;
arabe
???
Ghazzatu
;
hebr.
: ?zz?, ??? de
?emid.
?zz,
"esti dorna"
) estas la plej granda urbo en la
Gaza-strio
, kiu staras ekde 1994 sub administrado de la
Palestina A?tonomec-A?toritato
. En Gazao trovi?as la administra sidejo de la a?tonomec-a?toritato. Gazao posedas
marhavenon
?e la
Mediteraneo
kaj
flughavenon
. ?i havas proksimume 273.000 lo?antojn, en la
aglomera?o
vivas 1,1 milionoj da homoj.
La urbo Gazao etendi?as sur proksimume 46
km²
, do ampleksas okonon de la Gazaa Sektoro.
La nuntempa Gazao estas konstruita super la antikva urbo kaj estas kelkfoje nomata unu el la plej malnovaj urboj de la mondo. En la
antikveco
, Gazao gravis kiel
havenurbo
inter la kontinentoj (
Afriko
,
Azio
kaj
E?ropo
). La antikva urbo-tereno etendi?is kvadrate je
100 ha
. ?i estis ?irmata per sia situo sur monteto kaj per urba
remparo
kun entute kvar pordegoj en la kvar ?ieldirektoj.
De
Thutmosis la 3-a
?is
Ramses la 4-a
Gazao estis administra sidejo de la
egiptoj
en
Sud-Palestino
, ?is kiam, en la
12-a jarcento a.n.e.
estis transprenita de la
filistoj
dum la tielnomata
marpopola invado
. Pro sia trafik-strategie favora situo ? Gazao estis la finpunkto de la
incenso-vojo
? ?i avancis en la
8-a jarcento a.n.e
al la plej grava urbo el la kvinopo da
polisoj
de la
fili?toj
.
En la 8-a kaj
7-a jarcento a.n.e
la urbo plurfoje ?an?is sian "posedanton". En
734 a.n.e
la urbo estis konkerita de la
asirianoj
sub
Tiglat-pileser la 3-a
. En
609 a.n.e
?i refari?is egiptia, 605/4 ?i fari?is parto de la
Novbabilonia Regno
. En
525 a.n.e.
?i kontra?staris la persan avancon al
Egiptio
, sed fine tamen estis enigita en la
Persan Regnon
. Sub la
A?emenidoj
Gazao ?uis, pro sia graveco por la komerco kun
Arabio
, plej grandan a?tonomecon.
Post fino de la
Aleksandro-Regno
la
Diado?aj Regnoj
de la
Ptolemeoj
kaj
Sele?kidoj
disputis inter si pri Gazao, ?is kiam ?i en
200 a.n.e.
fine venis en sele?kida mano. Tiutempe komencis la ekonomia disfalo de la urbo, kiu perdis sian rolon kiel monda komerc-metropolo nelaste al
Aleksandrio
. De
Aleksandro Janeo
la urbo estis en la jaro
98 a.n.e.
fine komplete detruita.
La
romianoj
, aparte la
prokonsulo
Gabinio, denove konstruis Gazaon meze de la
1-a jarcento a.n.e.
iomete sude de la antikva urbomonteto. Dum la romia epoko ?i famis ?efe pro sia retor-lernejo. ?i ne reakiris sian gravecon por komerco. Nur en la
7-a jarcento
oni restarigis la komercon kun
Mekko
? la?longe de la incenso-vojo. Post la
unua mondmilito
?i estis ? kiel la tuta
Gaza-strio
, parto de la
brita mandato Palestino
. 1948 ?i estis ekokupita de
Egiptio
, kaj en 1956
Israelo
portempe konkeris ?in sed post tio ?i estis sub egipta administrado, ?is kiam, en la
sestaga milito
, ?i estis denove okupata de Israelo. Hodia? ?i estas la centro de la forte priluktata Gaza-strio.
Vidu anka?:
Palestino
,
Palestina a?tonomio
,
Listo de la urboj en la palestinaj a?tonomec-teritorioj
,
Israelo
Gazao havas
urbopartnerecojn
i.a. kun
Barcelono
(Katalunio, Hispanio),
Turino
(Italio),
Dubajo
(UAE) kaj
Tromsø
(Norvegio).
En Gazao ekzistas pluraj universitatoj, ?e kiuj estas kune enskribitaj 28.500 gestudentoj; inter ili la
Universitato al-Azhar
kaj la
Islama Universitato
.
La urbo Gazao disponas pri malgranda flughaveno ?e la limo de Egiptio, kiu etas tamen, pro la dama?oj per la bombado fare de Israelo dum la dua intifado kaj pro la praktika aer-dominado de Israelo, ne funkcias.
- Martin A. Meyer:
History of the city of Gaza
, Novjorko 1907. (angle) kj