El Vikipedio, la libera enciklopedio
La
epistolo al la galatoj
(fakte "epistolo de
Pa?lo
al la kristanaj komunumoj en la romia provinco
Galatia
") estas la 9-a libro de la
nova testamento
en la
Biblio
.
Galatia en
Malgrandazio
estis
Romia
provinco
, en kiu Pa?lo mem disvastigis
Evangelion
kaj fondis lokan
eklezion
. Tamen post liaforveturo en tiu ?i eklezio disvasti?is movado postulanta neprecon akcepti
judan le?on
, precipe
cirkumcidon
de
paganoj
,
konvertatan
al
kristanismo
. Pa?lo substrekas la fakton, ke
fido
kaj
graco
, sed ne plenumo de instrukcioj de la juda le?aro estas
savo
-kondi?o.
Kristo liberigis nin el la sklaveco de la le?o, por ke ni vere estu liberaj.
Jen ebla dispozicio de la letero:
[1]
- Adreso kaj saluto (
prologo
) (Gal 1,1-5)
- La motivo por la letero (Gal 1,6-9)
- La apostola servo de Pa?lo (Gal 1,10 - 2,10)
- Justeco el la fido (Gal 2,11 - 4,7)
- Libereco de la kristanoj (Gal 4,8 - 6,10)
- Saluto kaj beno (Gal 6,11-18)
La Epistolo al la Galatoj estas vidita per la plimulto de akademiuloj por esti ekzemplo de la a?tentika verko de
Pa?lo la Apostolo
. Lia stilo kaj temo estas komuna al la kerno de ?ioaro de verkoj de Pa?lo. ?i estis verkita en tempo kiam la plimulto de kristanoj estis judaj a? judaj
prozelitoj
. ?ar ?i koncernas kiel nacianoj povas konverti al kristanismo, ?i montras ke tiu letero estis skribita en tre frua tempo en kristana historio. Anka?, ?i donas neniun sugeston de evoluinta organizo ene de la kristana komunumo. ?i mencias la
Koncilio de Jerusalemo
[2]
?irka? 50 pK, do estis skribita balda? poste.
[3]
P46 estas la plej malnova manuskripto ni havas de la letero kiu estas preska? kompletaj. ?i tiu papiruso estas datita al ?irka? 200 pK - 150 jaroj post la originala estis supozita por esti verkita.
[4]
[5]
[6]
Kelkaj akademiuloj metas la daton de skribo en la malfrua 40'j pK, sed preska? ?iuj konsentas estis skribita anta? 60 pK.
[7]
[8]
[9]
[10]
[11]
La
epistolo
estas skribita al eklezioj en
Galatio
, fonditaj de la
apostolo
Pa?lo dum lia unua misia voja?o. Ili estas en:
Pisidia
Antio?io
,
Ikonium
, Listra kaj Derbe (norde de
Karaman
).
La traduko de la brita komitato (
John Cyprian Rust
,
B. John Beveridge
kaj
C. G. Wilkinson
) estas trovebla
- paperforme:
- diversloke surrete:
Nova traduko de
Gerrit Berveling
:
- La leteroj de Pa?lo kaj lia skolo (el la helena trad. Gerrit Berveling) - Chapeco:
Fonto
,
2004
- teksto en la
angla
,
araba
,
bulgara
,
?e?a
,
dana
,
franca
,
germana
,
hispana
,
hungara
,
itala
,
kroata
,
nederlanda
,
norvega
,
pola
,
portugala
,
rumana
,
rusa
,
slovaka
,
sveda
kaj
turka
.
- ↑
La subtitoloj estas prenitaj el la nove editorita esperanta Biblio:
IKUE
kaj
KELI
(ed.):
Biblio
, eldonejo
KAVA-PECH
,
Dob?ichovice
(
Praha
)
2006
,
ISBN 80-85853-90-6
.
Ili bazi?as sur tiuj de la germanlingva
unueca traduko
.
- ↑
Vidu Gal. 2:1-10
- ↑
Holladay, Carl R. (2005). A Critical Introduction to the New Testament. Nashville, TN: Abingdon Press. pp. 463? 466.
- ↑
Ehrman, Bart (2005) Misquoting Jesus: The Story Behind Who Changed the Bible and Why, Harper SanFrancisco.
ISBN 0-06-073817-0
. page 60.
- ↑
http://www.earlychristianwritings.com/galatians.html
- ↑
M. Coogan, ed. The New Oxford Annotated Bible (Oxford University Press: New York, 2001), 309 NT.
- ↑
Brown, Raymond E. and Meier, John P. Antioch & Rome: New Testament Cradles of Catholic Christianity (Paulist Press: New York, 1983) 113.
- ↑
Koester, Helmut, Introduction to the New Testament,
Volume 2 (Walter de Gruyter & Co.: Berlin, 2000) 114.
- ↑
Craig Evans, The Bible Knowledge Background Commentary (Colorado Springs, CO: Victor 2004), 2: 462.
- ↑
Ronald Y. K. Fung, The Epistle to the Galatians (Grand
Rapids, MI: Eerdman’s Press, 1988), 16?22.
- ↑
Kirsopp Lake, The Beginnings of Christianity, vol 5. ed F.
J. Foakes-Jackson and K. Lake (London: 1920?33), 201.