Ekscentra persono (de la latinaj vortoj ex centro , ?ekster la centro“) la? esperantlingvaj vortaroj kiel PIV kaj Reta Vortaro estas homo

1. iom ekstravaganca, fantaziema, spita a? indiferenta al malfavoraj ju?oj ^[1] a?
2. bizara ^[2] .

	?   Vivo libera, gaja, kvaza? senpacience sin elpu?anta kaj kaprice ekscentra [1]   ”

Iom pli ne?trale dirite, ekscentra persono estas persono klare devianta de la normoj en la socio en kiu li/?i vivas. La angla filozofo John Stuart Mill en sia verka?o ? On liberty “ ("pri la libero") elstarigas la signifon de ekscentraj personoj por la pluevoluo de ?iu socio. La alispececon de ekscentraj homoj en la mezepoka islama kaj kristana medicino estis klarigita per la?dira misfunkcio de la lieno - ekde la komenco de la moderna epoko la konduko konsideratas ne plu malsano, sed simple socia fenomeno, kvankam la ne plena integri?o en la socio por ekscentra persono povas ka?zi psikan premon kaj eventuale povas sekvigi psikan malsani?on.

Difino [ redakti | redakti fonton ]

Ne ekzistas ?enerale akceptata unueca difino de la koncepto de ekscentreco - tion jam montras la vortara difino skizita supre. Problemo aparte estas la grado je foriro de la socia normo, kiu konsistigu ekscentrecon a? ankora? norman socian sintenon. Unuflanke necesas konscii, ke pro la homa individueco plena konformeco de individuo kun la socio ?iukaze ne eblas, kaj aliflanke tre malsamas la atendoj, kiujn unuopaj homaj sociaj ordoj havas pri la grado de konformeco de siaj membroj. Dum ekzemple la socioj de orienta Azio , en kiuj historie tre gravas la filozofio de konfuceismo , kutime postulas partan adapti?on de individuoj al tradiciaj normoj kaj valoroj, ekzemple en la anglalingvaj regionoj de Norda Ameriko kutime regas relative pli da libero ol en tiuj aziaj landoj (kvankam anka? en la anglalingva Norda Ameriko ja ekzistas socia premo je konformeco, la diferencigo nur estas relativa).

Iuj difinoj de ekscentreco anka? postulas, ke krom la diferenco al socia normo la individuo devas esti libere elektinta tiun diferencecon. Tiu difina nuanco helpu distingi inter ekscentreco kaj psikaj malsanoj kiel psikozoj a? ne?rozoj . Kompreneble eblas deekstere influi la socian premon: Ekzemple amaskomunikiloj povas kontribui al ekscentra reputacio de unuopulo, en intenco a? profiti pro skandalo a? - ekzemple en politika kampanjo - socie dama?i la personan presti?on.

Sciencaj esploroj [ redakti | redakti fonton ]

La skota kuracisto David Joseph Weeks (naski?inta en 1944 ) en la 1980-aj jaroj studis ekscentrajn personojn en esplora projekto, kies rezultojn li publikigis kaj en fake scienca ^[3] kaj en porpublika verka?o. ^[4] Helpe de la britaj kaj usonaj amaskomunikiloj, interalie BBC , New York Times , Wall Street Journal , li ser?is kandidatojn por siaj esploroj, el kiuj pli ol mil estis anta?elektataj. ?iu esplorato estis intervjuata dum 90 minutoj, plenumis standadigitan pripersonecan kaj priintelektan testojn kaj respondis al ampleksaj demandaroj pri psikaj malsanoj. Rezulte de la studo David Weeks vortumis la sekvajn karakteriza?ojn de ekscentra persono:

• socie neadapti?anta
• kreema kaj kreiva
• motivigata forte per scivolo
• idealisma: havanta la celon plibonigi la mondon kaj pli feli?igi la mondan lo?antaron
• kontenta intensa adepto de unu a? pluraj hobioj
• konscia pri sia alispececo ekde la infana?o
• inteligenta
• obstina pri sia opiniaro, sed ne batalanta pri tio - ekscentrulo centprocente certas pri la praveco de siaj opinioj kaj estas konvinkata, ke la resto de la mondo simple eraras tie, kie ne temas pri la propra opinio
• sen strebo konkurenci a? lukti pri socia rekono a? presti?o
• havanta nekutimajn kutimojn man?i kaj organizi la ?iutagan vivon
• ne tre interesita pri la opinioj a? la ?eesto de aliaj homoj, krom se temas pri la celo konvinki ilin pri la propra - ?usta - vidpunkto
• havanta petolan sentemon pri humuro
• vivanta sola, sen vivpartnero
• tre ofte la plej a?a a? la sola infano de siaj gepatroj
• erarema pri ortografio ^[5]

La unuajn kvin ecojn havu pli-malpli ?iu ekscentra persono - elstara eco estu la socia ne-konformemo. David Wells estimas, ke proksimume 1 persono el 10 000 estu ekscentra. La standardaj priintelektaj testoj rezultugis en la esploratoj avera?an intelektan kvocienton de inter 115 kaj 120. ^[6] La avera?a sanstato de la esplorataj escentraj personoj estis multe pli bona ol tiu de la tutsocia avera?o en Britio kaj Usono. Kaj anka? la vivda?ro de intertempe mortintaj ekscentraj personoj la? li estu signife pli alta ol tiu de la samsocia avera?o. Multaj esploratoj la? li aspektis pli junaj ol ili estis. David Wells donis la hipotezan klarigon, ke ili havu malpli da socia streso kaj tial pli sanan imunecan sistemon. La? sia propra subjektiva ju?o multaj el la esplorataj ekscentraj personoj estu pli kontentaj kaj ?ojaj ol la socia avera?o. ^[7]

La irlanda kuracisto pri infana kaj junula psikiatrio Michael Fitzgerald en sia publika?o Autism and creativity ("a?tismo kaj kreivo") vidis fortan interrilaton inter ekscentreco kaj la Asperger-sindromo . La socio ne subtaksu la ligon inter a?tismo, ekscentreco kaj kreivo. ^[8] Anka? la psikologo Tony Attwood vidis rilaton inter la Asperger-sindromo kaj ekscentreco. La? li tiaj homoj en la brita kulturo estus aparte akceptataj kaj admirataj. ^[9]

Manifesti?oj [ redakti | redakti fonton ]

Ekscentreco povas manifesti?i en multaj manieroj, en ekstera aspekto de la homo, en vidpunktoj, celoj a? en la persona konduto. Inter la plej konataj formoj estas:

Ekscentraj sciencistoj [ redakti | redakti fonton ]

Anka? en la racie influataj sciencoj ?iam estis kaj estas ekscentraj personoj. inter ili estas fakuloj, kiuj malatentas pri ?enerale akceptataj scioj kaj teorioj, en maniero por samfakanoj ?ajne ridinda kaj absurda. Ekzemplo estu la fizikistoj, kiuj ade strebas trovi la miraklon perpetuum mobile , do ma?inon kiu per la propra movi?o da?re plumovas sin mem - koncepto kiu la? la fizikaj reguloj de termodinamiko ne povas esti reala.

Anka? la evoluo de sciencaj teorioj sen esplora-metodologia fundamento estas jen menciinda: Ekzemple historiistoj kiel Paul Schliemann ripete provis - malgra? la ?enerale fake akceptataj arkeologiaj scioj - pruvi la ekziston de malaperintaj kontinentoj kiel Atlantido de Platono a? kiel Erich von Daniken provis pruvi la lo?igon de la tero fare de eksterteranoj en antikvaj pratempoj. Ekzistas historiistoj kiel Heribert Illig , kiuj asertas ke partoj de la mezepoka historio estas nura funkcio, a? lingvosciencistoj kiel Augustus Le Plongeon , kiuj la? probable hazardaj similecoj vidas parencecon inter meksikaj indi?enaj amerikaj lingvoj kaj la aramea lingvo de la epoko de Jesuo Kristo .

Tamen aparte en pioniraj sciencoj la distingo inter ekscentreco kaj genieco malfacilas: La ideoj de multaj elstaraj esploristoj, inventistoj kaj malkovrintoj kiel ekzemple Albert Einstein , Charles Darwin a? Heinrich Schliemann pli poste estis pravigitaj, sed komence la? la supraj kriterioj konsideri?us ekscentraj kaj science neseriozaj.

Aliaj [ redakti | redakti fonton ]

• Constantine Samuel Rafinesque

Ekscentraj artistoj [ redakti | redakti fonton ]

La kreivo kaj imaginemo kutime necesa por arta agado, jam en si mem distanci?o de la sociaj normoj, ka?zas ke artistoj ofte konsideratas proksimaj al ekscentreco. Aparte la plej elstaraj ekzemploj de sia metio, ekzemple Pablo Picasso , Morrissey , Igor Stravinskij , James Joyce , Michael Jackson , Thelonious Monk a? Bobby Fischer , estas socie ofte konsiderataj strangaj, radikalaj kaj bizaraj.

Multaj artistoj tamen anka? ekster la arta krea proceso, en la ?iutaga vivo transiris la socie agnoskitan normaron kaj kondutaron. Ekzemplo estu la franca komponisto Erik Satie , kiu aktive partoprenis en la ritualoj de la rozkrucanoj , sed aliflanke organizis la tagan horaron en absurda ekzaktemo ("esti inspirata de inter 10.23 h ?is 11.47 h“) - kaj kiu foje malakceptis mendojn pri kompona?oj per la argumentoj, ke la al li ofertataj honorarioj tro altis. ^[10]

Ekscentraj religiuloj [ redakti | redakti fonton ]

?ar religiaj kredoj dekomence grandparte ne orienti?as la? racia rezonado, kaj ?ar pro la plureco de religioj estas malsamaj agnoskataj religiaj normoj, la difino de ekscentreco en religiaj demandoj aparte malfacilas. Dum eblas ju?i sciencajn teoriojn veraj a? malveraj, tia ju?o pri revelacioj fakte ne eblas: En liberalismaj socioj malsamaj kredoj toleratas, kaj en malliberalismaj simple la kredo de la regantoj dominas la aliajn. El filozofia vidpunkto nek la premo de regantoj nek la pli a? malpli granda nombro de kredantoj estas argumentoj por a? kontra? praveco de religia konceptaro.

Ekscentraj tamen konsideratas almena? tiuj fondintoj de novaj religiloj, kiuj insistas pri siaj tezoj anka? post ties klara esplora a? teorie scienca pruvo de malpravo. Ekzemplo estu predikantoj pri monda pereo, kies prognozitaj datoj de monda pereo jam plurfoje pruvi?is mal?ustaj, ekzemple grupo ?irka? la skotlanda mistikistino Elspeth Buchan en la 18-a jarcento . Pua ekzemplo povus esti la aserto de la mormonoj - ?is nun e? ne iomete pruvita - ke Ameriko la?dire en biblia epoko estis lo?igita de maristaj izraelanoj . Anka? la konsidere de modernaj geologiaj scioj ne pravigebla tezo de iuj kristanaj grupoj, ke la tero nur a?as malmultajn jarmilojn, havas ekscentrajn trajtojn.

Ekzemploj [ redakti | redakti fonton ]

Iuj ekzemploj de konataj personoj la?dire aparte ekscentraj, en kies vikipediaj artikoloj aparte elstarigitas tiu fakto, estas Sarah Bernhardt , Pa?lo Erd?s , Bobby Fischer , Mi Fu , Burkhard Heim , Klaus Kinski , Jelly Roll Morton a? Oscar Wilde .

Notoj [ redakti | redakti fonton ]