Demokrito reprezentita en Arto la? tradicioj pri li, la Ridanta Filozofo, de
Hendrick ter Brugghen
-
1628
Demokrito
,
greke
Δημ?κριτο?
(naski?is ?irka?
460 a. Kr.
?e
Abdero
(
Trakio
), mortis en
371 a.K.
) estis helena filozofo,
dis?iplo
de
Le?kipo
. ?efe memorita hodia? por lia formuli?o de
Atomismo
. Multaj konsideras Demokriton kiel la "patro de
moderna scienco
". Neniu el liaj skriba?oj konservi?is; nur fragmentoj estas konataj el lia vasta verkaro.
Li evoluigis teorion pri la konsisto de
materio
el
atomoj
, plej malgrandaj, nedivideblaj partoj. Lia argumento estis, ke ne eblas senfine dividi materion, ?ar tiam ?i malaperus.
Nemulto estas sciata pri li, sed la?dire li estis tre gaja homo kaj havas la
kromnomon
"la ridanta filozofo" kaj la moknomon "la falsa filozofo" (kontraste al
Heraklito
, "la ploranta filozofo", kaj, respektive, la "vera filozofo") kaj plej ofte estas prezentita en arto kun malbona rideto sur la viza?o. La? tradicia onidiro, ke li blinde blindigis sian patron, tio estas nepensebla, precipe pro tio, ke lia patro verkis librojn kaj faris eksperimentojn, kio estis malfacile por li fari sen la funkcio de liaj okuloj.
Demokrito estis unu el la pensuloj de la ideo ke ?iu substanco konsistas el nevideblaj
elementoj
nomitaj "atomoj". Li diris, ke ?iuj niaj sentoj originas en la atomoj kiuj konsistigas la materialon el kiu la universo estas farita. La universo konsistas el
malplena spaco
kaj atomoj kiuj kuni?as kun similaj atomoj por formi la
planedojn
kaj ?iujn aliajn
stelojn
. ?i tiuj atomoj malsamas la? formo, grandeco kaj pezo. Ne ekzistas
forto majora
, kiu direktas la atomojn. La kvanto de materialo en la naturo ne ?an?as. Neniu substanco formi?as de nenio a? malaperas al nenio, sed nur ?an?as formon ?an?ante la konsiston de la atomoj.
Demokrito anka? estis pioniro de
matematiko
?enerale kaj
geometrio
aparte. Ni lernas tion nur citante liajn verkojn en aliaj skriba?oj, ?ar la resta?oj de la verkoj de Demokrito ne postvivis la
Mezepokon
.
Aristotelo
argumentas ke lia teorio de materio, ofte nomita atomismo, estas respondo al
Permenido
, kiu neis la ekziston de
movi?o
,
?an?o
kaj
malpleneco
. Permenido argumentis ke la ekzisto de a?o NE implicas ke ?i estas "heredanto de esta?o", ?ar "nenio estas naskita de nenio." Tial, Permenido argumentis, movi?o ne ekzistas ?ar parto de ?i devas esti preter la "malpleno" kaj la "malpleno" ne ekzistas - tial estas neeble movi?i en ?in.
Demokrito anka? estas konata kiel tiu, kiu unue rimarkis, ke tio, kion ni nomas la
Lakta Vojo
, estas la lumo, kiun ni vidas el la malproksimaj steloj en la nokta ?ielo. Aliaj filozofoj, kiel
Aristotelo
, manifestis kontra? tiu aserto. Demokrito estis inter la unua se temas pri proponi ke la universo inkludas multajn mondojn, kelkajn lo?atajn:
"En iuj mondoj ne estas
suno
kaj
luno
, en aliaj ili estas pli grandaj ol en nia mondo, kaj en aliaj pli ol de la nia. En iuj regionoj estas pli da mondoj, en aliaj malpli (...); en kelkaj lokoj ili alti?as, kaj en kelkaj falas. Estas iuj mondoj, al kiuj mankas
vivantaj esta?oj
a?
plantoj
a? iom da
humideco
."
?i tiu teorio estis forgesita kaj nur proponita denove ?irka? 2000 jarojn poste de
Giordano Bruno
.
Demokrito opiniis, ke la homa psiko estas anka? kunmetita de atomoj. ?i tiuj atomoj estas la plej nobla kaj plej mirinda parto de la
homa korpo
. La celo de homo estas
feli?o
, kio signifas esti liberigita de timo, zorgoj kaj anta?ju?oj. La emfazo estas sur
spirita
feli?o kaj ne sur
mal?asta
plezuro, ?ar tiuj plezuroj estas pasemaj plezuroj. Feli?o ne venas de eksteraj varoj. "Homo devas trovi en si la fontojn de sia plezuro." Mensa trankvilo kompensas la homon por la korpaj doloroj, ?ar
sa?o
estas por la menso kiel kuracilo por la korpo.
Bestoj
?iam konas siajn bezonojn pri man?a?o, plezuro kaj e?
sekso
; Homo ne scias. Kiu havas bone organizitan
menson
- lia vivo estas orda. La moraleco de Demokrito anoncis tiun de
Epikuro
en vidado de sereneco kiel supera valoro.
Eltira?o de la rimarkoj de Demokrito pri trankvilo kaj feli?o ilustras lian moralecon:
- "La trankvilo de homo devenas de
sindeteno
en plezuro kaj
modereco
en sia vivmaniero. Manko de kontento kaj troigo kutime instigas la homon al incitigaj vibroj kaj ka?zas al la animo grandajn zorgojn. La ekscititaj animoj de subitaj fluktuoj perdas ekvilibron kaj pacon. Tial, oni devas esti aktiva en kio eblas, esti nun feli?a, ignori la aferojn, al kiuj li sopiras, kiujn li admiras, ne ripeti ilin konstante. Cetere, homo estas devigata ke la malbona ekzemplo, vivoj de la malfeli?uloj, estu ?iam anta? siaj okuloj, kaj ke li pensu pri ilia krio kaj mizero. Do tiele nia situacio kaj nia feli?o en la nuntempo estu grava kaj inspirita de
envio
. Ni ekde nun ?esas esti persekutantoj de deziro kaj ne elmetos nin al la turmentoj de la animo. ?iu, kiu admiras la ri?ulojn kaj tiujn, kiujn aliaj konsideras feli?aj, pri kiuj e? momente tiu ne ?esas pensi, konstante imagas novajn rimedojn kaj faras renovigitajn provojn pu?itaj de la deziro agi kontra? la le?oj. Tiu devas anka? ?esi deziri tion, kio ne estas nia, kontenti?i pri tio, kio falis de nia parto, kompari nian vivon kun tiuj de malfeli?uloj kaj vidi nin feli?aj, pensante pri ?io, kion ili suferas. Tiel farante, ni taksas nin kiel pli feli?aj ol la ri?uloj, kaj ja tiaj ni fari?as. Adoptante al ni ?i tiun vidpunkton por ni mem, ni vivos en pli da trankvilo kaj evitos la katastrofojn:
volupto
,
?aluzo
kaj
malamo
.
- Malgranda kosmologio
- Pri la naturo
- Pri la formo de la atomoj
- Pri la vortoj
| Bibliotekoj
|
- PeEnEo
:
29290
- GND
:
11852464X
- LCCN
:
n79041650
- VIAF
:
182857655, 41158790509938850867, 264015210, 410145858090823022069, 210155105803476320008, 655154380963730291503, 282887523 49224361, 182857655, 41158790509938850867, 264015210, 410145858090823022069, 210155105803476320008, 655154380963730291503, 282887523
- ISNI
:
0000000444578840
- LIBRIS
:
183658
- SUDOC
:
026823489
- BNF
:
11899529t
- ULAN
:
500353802
- NLA
:
35135771
- BIBSYS
:
90345093
- NKC
:
jn20010525114
- ICCU
:
BVEV027826
- BNE
:
XX979607
|