Arnold J. TOYNBEE
[arnald tojnbi] (
14-a de aprilo
1889
?
22-a de oktobro
1975
) estis
brita
historiisto
kiu verkis la libron
A Study of History
(
1934
-
61
) ("Studo de Historio"). Li estis profesoro de la
greka lingvo
kaj
greka historio
?e la
Universitato de Londono
(
1919
-
55
). Toynbee rigardis historion ne naciisme kiel lukto inter nacioj, nek
marksisme
kiel lukto de ekonomiaj klasoj, sed morale kiel la levi?o kaj falo de
civilizoj
.
En lia historio, Toynbee klarigas la levi?on kaj falon de 21 civilizoj tra la mondon kaj historion:
El tiuj, sep civilizoj ankora? vivas: la ortodoksa, rusa, okcidenta, islama, hinda, orientazia kaj la japana.
La? Toynbee, la sorto de civilizo ne estas ?enerala afero de teknologio, ekonomio a? demografio, kiel ni nun kutime pensas, sed specifa afero politika kaj morala de la
elito
kaj kiel ?i frontas al krizoj (ekzemple, invadantoj). Kiam la elito estas kreiva kaj agema kaj tenas la fidon de la popolo, la civilizo prosperas, sed kiam la elito estas subpremanta kaj dibo?a, la civilizo sekve falas (a? fari?as vivanta fosilio). Universala imperio estas signo de la fina etapo de civilizo, signo de la ?eso de vera kultura kreskado en la civilizo.
La ?eneralaj etapoj de civilizo (kun la helena civilizo kiel ekzemplo):
- naski?o (Grekio en la tempo de Homero)
- kreskado (Grekio inter Homero kaj Perikleo)
- tempo de turmento (la sen?esaj militoj inter Romio, Kartago kaj la grekaj regnoj; la Mediteraneo inter Perikleo kaj Cezaro A?gusto)
- universala imperio (Romio)
- universala religio (kristanismo)
- vagado de gentoj (barbaroj:?ermanoj, slavoj, vikingoj, magiaroj)
- naski?o de novaj civilizoj (la bizanca kaj okcidenta civilizoj)
La etapoj iafoje estas interrompitaj (portempe a? por ?iam) de la konkero de aliaj civilizoj. La konkero de
Aleksandro la Granda
interrompis la
sirian civilizon
?is la tempo de
Mohameto
.
Hispanio
interrompis
meksikan civilizon
kiam ?i konkeris Meksikon.
Malsimile al historiistoj hodia?aj, Toynbee vidis la grandan bildon de historio, sed anka? bone scias la maron de detaloj. La inspiro por lia historio venis al li en
Bulgario
kiam li vidis ?apon sur la kapo de kamparano: ?i estis precize la ?apo de vulpa pelo, kiun portis la persa armeo, kiun
Herodoto
priskribis anta? 2400 jaroj.
En lia historio, Toynbee ofte klarigas per mito kaj metaforo kaj lia logiko ne estis sendifekta. Tamen, se
Samuel P. Huntington
pravas kaj historio nun transiras de lukto de ideologioj (la
Malvarma Milito
) al lukto de civilizoj, kiel la
11-a de septembro 2001
sugestas, Toynbee denove estas leginda.