El Vikipedio, la libera enciklopedio
La
aramea lingvo
estas
?emida
lingvo (Iso 639-3 = aii inter aliaj), kiun origine parolis
arameoj
, kaj estis la precipa interlingvo de sud-okcidenta
Azio
de 600 a.K. ?is almena? 300 a.K. La aramea estis disvastigita de la
asiria
kaj
persa
imperioj. ?i estas la lingvo de la
Talmudo
kaj parto de la
Biblio
. Iuj personoj kredas ke
Jesuo
parolis aramee (kies diroj rimi?as en la lingvo), same eble kiel kelkaj
apostoloj
.
Oni ?enerale konsentas ke
Jesuo
kaj liaj dis?iploj unuavice parolis la aramean, la
komunan lingvon
de
Judea en la unua jarcento p.K.
, plej probable galilean dialekton distingeblan de tiu de
Jerusalemo
.
[1]
La urboj
Nazareto
kaj
Kafarnao
en
Galileo
, kie Jesuo pasigis plejparton de sia vivo, estis arame-parolantaj komunumoj.
[2]
La aramea havas proksimajn rilatojn kun la
hebrea
kaj
fenica
lingvoj, kaj oni konsideras ?ian alfabeton bazita sur la fenica alfabeto. La aramea lingvo forte influis la
hebrean lingvon
, anka? hebrean kulturon, kaj parto de
Malnova testamento
, la Libroj de
Danielo
kaj
Ezra
, estas verkita en ?i.
La aramea estis dividita je du ?efgrupoj: okcidenta kaj orienta.
- Okcidenta
- ?i tiu grupo inkluzivis
Nabatean
(?in parolis en parto de Arabio),
Palmiran
(parolita en urbo
Palmiro
kaj apuda regiono),
Palestina-Kristanan
kaj
Judeo-Aramean
. ?i ekzistas ?is nuntempo kaj uzatas en kelkaj malgrandaj vila?oj de
Sirio
kaj
Libano
.
- Orienta
- ?i tiu grupo inkluzivas la
sirian
,
mandajan
kaj orientan
Nov-Asirian
. La siria estas grava lingvo de kristanaj grupoj de moderna
Irako
, kaj centmiloj da naciaj malplimultoj de
Irako
kaj
Irano
. Sirie parolanta kristana popolo en la 5-a jarcento estis dividita en nestorianojn (
Persio
) kaj jakobitojn (
Bizanco
).
- 11-a jc a.K. - La unuaj spuroj de la lingvo, uzita de arameoj;
- 8-a jc a.K. - Aramea fari?is la dua lingvo inter
Asirianoj
kaj disvasti?is tra la granda areo en sekvaj jarcentoj;
- 7-6-a jc a.K. - Aramea fari?is la "
lingua franca
" en sud-okcidenta Azio;
- 559 jc a.K. - Aramea fari?is
oficiala lingvo
de Persa imperio;
- 330 jc a.K. - Post la disfalo de Persa imperio pro la atakoj de
Aleksandro la Granda
, aramea lingvo cedas la pozicion de oficiala lingvo en la teritorioj de iama persa dinastio;
- 7-a jc p.K. - Kun la veno de la
araba lingvo
, la aramea ?esas roli kiel komuna lingvo de la regiono.
