ajatolo
Ali ?amenei perse   ??? ????? ????????? azerbaj?ane   ?li Xameneyi
Anta?ulo	Ruhollah ?omejni
Persona informo
??? ??? ????? ????????
Naski?o	la 17-an de julio 1939 en Ma?hado , Provinco Razavi-?orasano , Irano
Religio	?ijaismo
Nacieco	azero
Lingvoj	persa ? araba vd
?tataneco	Irano (1978–) Imperia ?tato Irano (1939–1979) vd
Alma mater	Ma?hada seminario
Partio	Societo de la luktanta klerikaro
Subskribo
Familio
Patro	Seyed Javad Khamenei (en) vd
Patrino	Khadija Mirdamadi (en) vd
Gefratoj	Hadi ?amenei , Mohammad Khamenei (en) kaj Badri Khamenei (en) vd
Edz(in)o	Mansure
Infanoj	Filoj : Mo?taba, Mustafa, Masud, Masjam. Filinoj : Bo?ra, ?oda, Alla
Parencoj	Ali Tehrani (en) ( edzo de fratino ) Farideh Moradkhani (en) ( nevino ) vd
Profesio
Okupo	islamjuristo verkisto tradukisto politikisto poeto vd
Postenoj Postenoj Plej supera gvidanto de Irano (1989–) Prezidanto de Irano (1981–1989) Member of the Islamic Consultative Assembly (en) (1980–1981) Commander-in-Chief of the Iranian Armed Forces (en) vd
En TTT	La oficiala retpa?o (multlingva)
vd	Fonto: Vikidatumoj
v ? d ? r

Sejed Ali Hosejni ?amenei perse   ??? ????? ????????? (n. la 17-an de julio 1939 = la 24-an de tiro 1318 ) estas influa irana kleriko kaj politikisto, la prezidanto de Irano de 1981 ?is 1989 kaj la plej Supera Gvidanto de Irano ekde 1989.

Biografio [ redakti | redakti fonton ]

Malsimile al aliaj anoj de la irana politika-religia elito, kiuj naski?is en kamparo, ?amenei devenas el urba familio, lo?inta en la urbo ?oj ( Okcidenta Azerbaj?ano ). Lia patro, la ajatolo Sajed ?avad Hosejni ?amenei , instruis en la islama seminario, poste estis la ano de la urba ulemo de Ma?hado ^{[1] [2] [3]} Lia patrino Ha?i Mirdamari devenis el pia familio el la urbo Jazdo . ^[3] La familio de ?amenei vivis modeste ^{[3] [4]} Li, same kiel du liaj fratoj, lernis en la Ma?hada seminario ( ?avza ), kiun ?amenei komencis frekventi ankora? anta? la finlernado de maktabo . ^{[3] [4]} En la seminario liaj mentoroj estis ?a? ?ej? Ha?em Gazvini kaj ajatolo Melani .

En 1957 ?amenei transloki?is en Na?af , en 1958 ? en ?omon , kie li eklernis en unu el la plej influaj ?ijaismaj lernejoj sub gvidado de ajatolo Husejn Boru?erdi kaj ajatolo Ruhollah ?omejni ^{[3] [5]} Sub la influo de la radikalaj opinioj de Ruhollah ?omejni li anka? komencis la kontra??ahan agadon. En 1963 Ruhollah ?omejni estis ekzelita el Irano kaj Ali ?amenei estis arestita de la ?aha sekretservo. Tamen balda? oni liberigis lin kaj en 1964 ?amenei revenas en Ma?hadon. Li instruas en islama seminario kaj en siaj predikoj kritikas prookcidentan politikon de la ?aha re?imo. Li kvinfoje estis arestita, torturita, proksimume 3 jarojn pasigis en solula prizon?elo. ^{[3] [4] [5] [6]} En 1977 ?amenei fondis la ≪ Societon de la luktanta klerikaro ≫, kiu en 1979 i?os la bazo por kreado de la Islama respublika partio . ^[4]

Post la venko de la islama revolucio en 1979 Ruhollah ?omejni nomumis lin la ano de la Revolucia konsilio . Poste li estis anka? la vendreda mulao en Teherano , la prezidanto de Irano, la prezidanto de la Supera konsilio pri nacia sekureco , la administranto de la Armeo de la Gardistoj de la Islama Revolucio , la ministro pri defendo ktp.

En junio 1981 ?amenei estis grave vundita ?e la dekstra mano, kiam la bombo, ka?ita ene de telekamerao, eksplodis dum lia gazet-konferencio. Tiun atencon aran?is la Organiza?o de la mu?ahidoj de la irana popolo . ^{[6] [7]} Samjare, post la murdo de la prezidanto Mohamed Ali Ra?ai , li estis elektita al tiu posteno kaj i?is la unua prezidanto-kleriko. ^{[3] [4] [8]} Li estris la landon dum Iraka-irana milito kaj estis reelektita en 1985. ^{[2] [4]} En januaro 1989 ?amenei estis kandidatigita kaj la 4-an de junio oficiale elektita la plej Supera Gvidanto de Irano , por kio oni donis al li la statuson de ajatolo. Anka? li devis havi la statuson ≪ mar?a ≫ (do: ≪la sekvinda ekzemplo≫), tamen ricevis ?in nur en 1994. ^{[2] [4] [6] [9] [10]} Lian elektadon helpis la subtenado de la gvidantoj de la ≪Societo de la luktanta klerikaro≫ ? Ali Akbar Ha?emi Rafsan?ani kaj Ahmad ?amenei .

Sed plimulto de la superestroj estis la adeptoj de ajatoloj el la urbo Kum, do ne plene agnoskas la sciencan a?toritaton de Ali ?amenei. Li estas konsiderata unu el la plej bonaj adeptoj de Ruhola ?amenei, tamen neniam havis la saman a?toritaton, kiel aliaj ajatoloj. Tamen la lernantoj de la Ma?hada kaj Ku?a seminarioj subtenas lin.

Ali ?amenei regas la araban lingvon, ?atas la iranan literaturon kaj la tradician iranan muzikon. Kiel elokventulo, li povas fari longajn paroladojn sen anticipa preparado.

Politiko [ redakti | redakti fonton ]

La interna politiko [ redakti | redakti fonton ]

Post la elektado en la posteno de la plej Supera Gvidanto de Irano, Ali ?amenei dum longa tempo distanciigis sin de la Ali Akbar Ha?emi Rafsan?ani kaj subtenadis la konservativulojn. Li luktis kontra? Mohammad ?atami dum la prezidanta balotado en 1997. Sed post la venko de tiu kaj precipe post la protestado en 1999, dum kiu ?atami sin tenis modere, ?amenei ?an?is sian opinion kaj kontribuis al la atingo de politika kompromiso. Dum la prezidanta balotado 2005 li subtenis Mahmud Ahmadine?ad . ^[11] Li aprobis la nuklean programon de la registaro, sed en 2004 publikigis la fatvon , malpermesantan la aplikon de atombombo . Anka? li alvokis al scienca evoluigo de Irano kaj permesis esploradon de pra?eloj kaj terapian klonadon . ^[12]

Post la prezidanta balotado en 2009, kiam unu el malgajnintaj kandidatoj, Mir Hosejn Musavi , kies avino estis la fratino de la patro de Hamenei, deklaris ke la rezulto estis falsita , ajatolo unue ordonis al la Konsilio de la Gardantoj fari la respektivan enketadon, sed poste plene subtenis la oficiale reelektitan prezidanton Mahmud Ahmadine?ad.

La ekstera politiko [ redakti | redakti fonton ]

Kiel la plej Supera Gvidanto de Irano, Ali ?amenei plurfoje akre kritikis Usonon kaj Israelon , rifuzis renkonti?on kun usonaj politikistoj. ^{[2] [4] [11] [13] [14]} Samtempe li kondamnis terorajn agojn de la 11-a de septembro 2001 , deklarinte, ke amasmortigo estas neakceptebla, kiuj ajn estis mortigintoj kaj viktimoj. Tamen li elpa?is kontra? la operacio de NATO en Afganujo , malgra? malbonaj rilatoj inter Irano kaj Talibano . ^[15] Tamen Ali ?amenei subtenis Hizbulahon kaj Hamason , kiuj anka? uzas terorajn metodojn. ^{[16] [17]}

La familio kaj parencoj [ redakti | redakti fonton ]

Ali ?amenei havas kvar filojn (Mo?taba, Mustafa, Masud, Masjam) kaj tri filinojn (Bo?ra, ?oda, Alla). Mo?taba edzi?is al filino de Golam-Ali Hadad-Adel , influa irana politikisto. Edzino de Ali ?amenei estas Mansure. La pli juna frato de la ajatolo ? Hadi ?amenei ? estis la deputito de la irana parlamento, la a?toritata aganto de la reformisma movado. La kuzo Ali Tehrani en 1981 fu?is al Irako kaj aktive agitadis kontra? la irana re?imo. Poste al li fu?is anka? la fratino de ?amenei. Neniu el parencoj de Ali ?amenei havas gravan negocon.

Eksteraj ligiloj [ redakti | redakti fonton ]

• La oficiala retpa?o

Referencoj [ redakti | redakti fonton ]

v   ?   d   ?   r Prezidantoj de Irano Abolhasan Banisadr  (1980?1981) Mohamed Ali Ra?ai  (1981) Ali ?amenei  (1981?1989) Ali Akbar Ha?emi Rafsan?ani  (1989?1997) Mohammad ?atami  (1997?2005) Mahmud Ahmadine?ad  (2005?2013) Hasan Ruhani  (2013?2021) Ebrahim Raisi  (2021?2024)