?ieldisko de Nebra

La ?ieldisko de Nebra estas metala bronzepoka disko kun oraj aplika?oj reprezentanta la ?ielon . La disko estis trovita apud la urbo Nebra ( Germanio ) la 4-an de julio 1999 . ?i estas la ?is nun plej malnova tiel preciza ?ielreprezenta?o kaj unu el la plej gravaj trova?oj de la bronzepoko kaj videblas nun en la muzeo de Halle .

A?tenteco kaj dati?o [ redakti | redakti fonton ]

La disko estas tiom eksterordinara objekto, ke iuj arkeologoj supozis ke ?i estis farita de trompemulo.

Mikroskopa esploro de la supera tavolo montris, ke la disko estas nekontesteble malnovega. La grando de la oksidkristaloj rilatas al la malrapido de sia esti?o, kaj tiuj de la disko estas tro multnombraj por estis artefaritaj.

Aliaj a?oj, bronzaj glavoj, estis elfositaj je la sama loko kaj kompara esploro kun aliaj similaj bronzepokaj glavoj dati?intaj danke al karbono 14 , ebligas diri, ke la disko dati?as de ?irka? la jaro 1600 a.K. .

Izotopa esploro de la radioaktiva plumbo de la disko konfirmas, ke ?i estis farita en la regiono de malkovro. Fakte ?iu trovloko havas tipan isotopan subskribon kaj la kupro nekontesteble devenas de la a?straj Alpoj .

Priskribo [ redakti | redakti fonton ]

La preska? ronda plato estas granda ?irka? 32 cm diametre, kaj dika 4,5 mm meze kaj 1,7 mm rande. ?i pezas ?. 2 kg. La disko estas farita el bronzo , alojo el kupro kaj stano , kies kupro devenas de la Mittelberg ?e Muhlbach am Hochkonig en la orientaj Alpoj en A?strio . La rilato de la radioaktivaj plumbo - izotopoj en la kupro ebligis tiun lokalizon. Apud malaltan stanoparton (2,5%) la disko enhavas altan parton de arseno (0,2%), kio estis tipa dum la bronzepoko. ?i ?ajne estis martelita el bronza peco kaj ree varmigita por malhelpi tensidis?iroj a? ripari ilin. Dume la disko malhelbruni?is, preska? nigri?is. La nuntempa verda koloro esti?is pro longa restado en la tero, temas pri koroda tavelo el mala?ito .

La aplika?oj el nealojita ora lado estis plurfoje modifitaj kaj novaj aldonitaj. Pro la aliaj trova?oj (bronzaj glavoj , hakiloj , ?izilo kaj pecoj de spiralformaj brakringoj ) supozeblas, ke ?io estis enterigita dum la 16-a jarcento a.K. , kaj oni taksas ilian kredaton inter la 21-a kaj 17-a jarcento a.K. .

Nekutima estas la fakto, ke la disko estis dum sia uzo plurfoje modifita.

Komence la disko surhavis 32 malgrandajn orajn cirklojn, grandajn cirklan kaj lunarkan platon. La cirkla plato simbolas a? la sunon a? la la plenlunon . La kurba plato simbolas a? la la lunarkon (a? sunan a? lunan eklipson ). La punktoj estas la steloj, kies aro inter la du grandaj platoj ver?ajne simbolas la Plejadojn .
Iam poste du arkoj estis aldonitaj je la du randoj de la disko. Ili estas faritaj el oro de diversaj devenlokoj kiel montras tion la kemiaj malpura?oj. Por ricevi la necesan lokon unu malgranda cirkleto estis movita de la maldekstra flanko centren kaj du dekstraj cirkletoj estis kovritaj, tiel ke nur 30 restis videblaj. La du arkoj kovras angulon de 82°, ?uste la grandeco de la angulo inter la pozicioj de la sunsubiroj dum somera kaj vintra solsticoj je la latitudo de Mittelberg (51° norde). ?ar la arkoj rilatas al sunaj fenomenoj, tial pli ver?ajne la cirkla plato simbolas la sunon.
Lasta aldona?o estis alia arko ?e la malsupro, la " sunbarko ", farita denove el oro, de alia deveno.
Kiam la disko estis enterigita ?i havis 39 a? 40 truoj je la rando, ?iu el ili granda ?irka? 3 mm diametre.

1) Maldekstre la plenluno , dekstre la kreskanta luno kaj inter ili supre la Plejadoj .
2) Arkoj estas aldonitaj je la horizonto por la zonoj de sunlevi?o kaj sunsubiro . Unuopaj steloj estas movitaj a? kovritaj.
3) Aldono de la " sunbarko ".
4) La disko en ?ia nuntempa stato (stelo kaj parto de la plenluno estis riparitaj).

Trovloko [ redakti | redakti fonton ]

La ?ton?ambro trovi?as ene de pli maljuna ringforma rempararo sur la pinto de la 252 metrojn alta Mittelberg , ?irka? 4 kilometrojn okcidente de la urbo Nebra , ene de la arbaro Ziegelrodaer Forst . La trovejo situas je 51° 17′ 02″ N 11° 31′ 12″ O / 51.28389 °N, 11.52000 °O / 51.28389; 11.52000 (mapo) Koordinatoj : 51° 17′ 02″ N 11° 31′ 12″ O / 51.28389 °N, 11.52000 °O / 51.28389; 11.52000 (mapo) .

Ne klaras ?is nun, ?u la trovejo estas deponejo a? tombejo . La loko sur la monto, tiam ver?ajne senarbara, certe jam estis uzita dum neolitiko , eble kiel observatorio . Esploroj da?re okazas.

?irka? 20 km for de la trovloko trovi?as la ronda tombejaro de Goseck , datita je ?. 5.000 a.K. , kiu demonstras astronomiajn konojn jam multe pli maljunajn ol kiam estis kreita la ?ieldisko de Nebra.

Malfaka elfosado [ redakti | redakti fonton ]

Malkovro [ redakti | redakti fonton ]

La ?ieldiskon trovis Henry Westphal kaj Mario Renner, du nerajtigitaj elfosintoj, kiuj kredis, ke temis pri la centra parto de ?ildo .

Nur tagon post la elfosado de la a?oj, Westphal kaj Renner ricevis 31.000 DM de kolonja komercisto kontra? ?iuj trova?oj. Tra perantoj la trova?aro estus vendota en 1999 en Berlino kaj poste en Munkeno kontra? unu miliono DM, sed evidenti?is, ke la?le?e ?i apartenis al la federacia lando Saksio-Anhalto . Tial ?i i?is malvalora al honestaj artkomercistoj. ?is 2001 ?i plurfoje ?an?is posedanton, lastan fojon kontra? pli ol 200.000 DM.

La? inico de la kulturministerio, de la interna ministerio kaj de la landa ofico pri arkeologio de Saksio-Anhalto oni sukcesis kontakti la revendistojn, kiuj proponis la diskon fine kontra? 700.000 DM sur la nigra merkato . La landa arkeologo Harald Meller renkontis ilin kiel supozita interesito en hotelo en Bazelo ( Svisio ) en februaro 2002 . Tie la svisa polico sekurigis la ?ieldiskon kaj arestis la revendistojn, muzea pedagogino kaj instruisto. Anka? la aliaj a?oj trovitaj kun la disko estis sekurigitaj.

Poste anka? la elfosintoj estis kaptitaj kaj klarigis pri la trovejo, kiuj estis pravigitaj de policteknikaj esploroj. Ili estis ju?itaj en Naumburg en septembro 2003 kaj kondamnitaj al respektive 4-monata elprovo kaj 10-monata mallibereco. Post rea ju?ado ili estis kondamnita je 12 kaj 6-monata elprovo pro trova?ka?ado kaj revendo. La ju?o tiam agnoskis pruvita la verecon de la disko.

La valoro de la ?ieldisko estas netaksebla. En 2006 ?ia asekurvaloro estis 100 milionoj da e?roj.

Riparo [ redakti | redakti fonton ]

Pro la nefaka elfosado la ?ieldisko estis parte difektita. Je la supra maldekstra parto peco forfalis kaj pro tio unu el la steloj malfiksi?is. El la suno (a? plenluno) parto de la oro estis dis?irita. Pro la longa restado subtera la tuta surfaco tre korodi?is , e? sur la orladoj ekzistis koroda?oj, eble pro galvanaj efikoj, kiuj ne sanden?ere forpreneblis mekanike.

La unua revendisto provis purigi la diskon enmetinte ?in en sapakvon uzante dentobroson kaj metalan purigilon, kio skrapis la surfacon de la oraplika?oj.

Post faka purigado la elfalita stelo estis fiksita denove kaj la dama?ita peco de la suno anstata?ita de nova orlado el sama kompono.

Scienca interpretado [ redakti | redakti fonton ]

1-a fazo [ redakti | redakti fonton ]

La? la interpretado de Meller kaj Schlosser la disketoj reprezentas stelojn kaj la grupo de sep disketoj ver?ajne la stelaron de la Plejadoj , en la konstelacio ta?ro . La aliaj 25 ne estas defineblaj astronomie kaj oni konsideras ilin ornama?oj. La granda disko estis interpretita kiel suno , nun foje anka? kiel plenluno kaj la arko kiel kreskanta lunarko .

La prezentita konstelacio, kreskanta luno kaj Plejadoj, indikas bronzepoke la 10-an de marto , tiu de la Plejadoj kun plenluno la 17-an de oktobro , ?iukaze je la okcidenta horizonto iom anta? subiro de la stelaro. Tiel la ?ieldisko servis eble kiel memorigilo (la? Meller memogramo ) por determini la agrikulturan jaron de la preparo de la agroj ?is post la rikolto.

Alia interpretado de la 1-a fazo de la ?ieldisko estis publikigita la 21-an de februaro 2006 : la? la astronomo Rahlf Hansen de la planetario de Hamburgo ?i estis jam bronzepoke rimedo por harmoniigi la lunjaron (354 tagojn longa) kaj la sunjaron (365 tagojn longa). Se tio veras, la scio reprezentita sur la bronzdisko korespondas al la bronzepoka ekvivalento de la superjaro . La plej malnova skriba?o pri tiaj astronomiaj observoj estas ?irka? 1000 jarojn pli juna babilona kojnoskriba?o . Tio signifus surprizan konon de la bronzepokaj astronomoj en Meze?ropo. ^[1], ^[2].

2-a fazo [ redakti | redakti fonton ]

Al?ustigo de la disko dum la somera solstico . Videblas la sunsubiro malanta? la Brocken .

Sunsubiro dum la vintra solstico , kiam la sunsubiro okazas plej sude. La Brocken trovi?as 82 gradojn dekstre apud la suno.

La plej poste aldonitaj horizontarkoj kovras ?iu 82-gradan angulon, same kiel sunlevi?o kaj sunsubiro inter vintra kaj somera solsticoj ?e la horizonto je la latitudo de la trovejo.

Metante la diskon horizontale sur la Mittelberg tiel, ke imaga linio de la supera ekstrema?o de la maldekstra arko al la malsupra ekstrema?o de la dekstra arko montru al la pinto de la ?irka? 80 kilometrajn fora monto Brocken , ?i utilis por sekvi la sunjaron kiel ?tonepoka kalendaro .

Vidita de Mittelberg, la suno subiras malanta? la Brocken dum la somera solstico. Pro la proksimeco de la dekstra arko al la lunarko (kiu estas lumigita je tiu momento de la subiranta suno), oni supozas, ke ?i estas la okcidenta, tiu, kiu indikas la sunsubiron.

Ne certas, ?u la disko en tiu fazo estis uzata kiel ilo por determini la solsticojn, a? ?u ?i nur klarigis la tiaman scion pri tiaj faktoj.

3-a fazo [ redakti | redakti fonton ]

La lasta aldona?o estis alia ora arko kun du preska? paralelaj longdirektaj kaneloj , kiun oni ofte nomas sunbarkon tiajn, kiaj ekzistis en malnova Egiptio a? sur la insulo Kreto . La arko estas ?irka?ita je la longaj flankoj de mallongaj ekskava?etoj, kiaj prezentadoj de remiloj el aliaj bronzepokaj ?ipbildoj el Grekio a? Skandinavio . Tiu aldona?o ver?ajne ne havas kalendaran funkcion, sed eble montras la ?inoktan voja?on de la suno de la okcidento al oriento.

?u eblas pro tio oni povas dedukti ke ekzistis bronzepoke kultura inter?an?o inter Meze?ropo kaj la Oriento, tion oni ne povas aserti nuntempe. La celo de la truoj je la diskorando estas ne klarigita, eble ili utilis por fiksado. ?efe tiu lasta aldono povas supozigi kultan uzon de la ?ieldisko.

Tamen certas al la sciencistoj partoprenintaj la esplorojn, ke tiu disko ne devenas el la orienta mediteranea regiono kaj nur poste alvenis en Meze?ropo. La? ili ?i estas sendubende farita en Meze?ropo ?irka? 1600 a.K. . Tial la disko farita de meze?ropa civilizo estas, la? opinio de fakuloj, la ?is nun plej malnova konkreta prezenta?o de nokto?ielo kaj tiel la unua konservita bildo de la kosmo en la historio de homaro . ?i estas ?irka? 200 jarojn pli malnova ol la plej fruaj bildoj trovitaj ?is nun en Egiptio .

Ekspozicio [ redakti | redakti fonton ]

La disko estis centro de ekspozicio nomita Der geschmiedete Himmel ( La for?ita ?ielo ), kiu montris 1600 bronzepokajn arta?ojn inkluzive la sun?aron de Trundholm ,

en Halle de la 15-a de oktobro 2004 ?is la 22-a de majo 2005 ,
en Kopenhago de la 1-a de julio ?is la 22-a de oktobro 2005 ,
en Vieno de la 9-a de novembro 2005 ?is la 5-a de februaro 2006 ,
en Mannheim de la 10-a de marto ?is la 16-a de julio 2006 kaj
en Bazelo de la 29-a de septembro 2006 ?is la 25-a de februaro 2007 .

La 20-an de junio 2007 malfermi?is centro por vizitantoj ?e la trovejo, Nebra.

Referencoj [ redakti | redakti fonton ]

Literaturo [ redakti | redakti fonton ]

Ute Kaufholz: Sonne, Mond und Sterne. Das Geheimnis der Himmelsscheibe. (Suno, luno kaj steloj. La sekreto de la ?ieldisko.), Anderbeck, Anderbeck 2004, ISBN 3-937751-05-X
Landesamt fur Archaologie Sachsen-Anhalt (eld.): Archaologie in Sachsen-Anhalt. (Arkeologio en Saksio-Anhalto), Deutscher Verlag der Wissenschaften, Halle 1.2002, pa?oj 7?31. ISSN|0072-940X
Frank Hagen von Liegnitz: Die Sonnenfrau (La sunvirino), Weihnachtsgabe der WeserStrom Genossenschaft, Bremen 2002.
Harald Meller (Hrsg.): Der geschmiedete Himmel. Die weite Welt im Herzen Europas vor 3600 Jahren. (La for?ita ?ielo. La vasta mondo kore de E?ropo anta? 3600 jaroj.) Ausstellungskatalog. Theiss-Verlag, Stuttgart 2004, ISBN 3-8062-1907-9
Katja Nather, Sven Nather: Akte Nebra ? Keine Sonne auf der Himmelsscheibe? (Akto Nebra - nenia suno sur la ?ieldisko?), Naether, Wilhelmshorst 2004, ISBN 3-934858-02-3
National Geographic Deutschland. Gruner + Jahr, Hamburg 2004,1, pa?oj 38?61, ISBN 3-936559-85-6
Uwe Reichert: Der geschmiedete Himmel. (La for?ita ?ielo), Spektrum der Wissenschaft. Heidelberg 2004,11, pa?oj 52?59. ISSN|0170-2971
Der Sternenkult der Ur-Germanen. (Stelkulto de la pra?ermanoj.), ?efartikolo en DER SPIEGEL de la 25-a de novembro 2002.
E. Pernicka/C.-H Wunderlich, Naturwissenschaftliche Untersuchungen an den Funden von Nebra (natursciencaj esploroj pri la trova?oj de Nebra), Archaologie in Sachsen-Anhalt 1, 2002, pa?oj 24-29.