La
Hispana-usona milito
(
25-an de aprilo
-
12-an de a?gusto
1898) prezentis armean konflikton inter
Usono
kaj
Hispanio
.
La milito eksplodis en
1892
inter
Usono
, kie prezidentis tiam
William McKinley
kaj Hispanio, kie regentis
Maria Cristina de Habsburgo
. La konflikto da?ris de la
25-a de aprilo
?is la
12-a de a?gusto
. La rezulto estas la venko de Usono, kiu akiris
Filipinojn
kaj
Puerto Rico
aldone al forta influo super Kubo.
En la milito mortis pro vundoj 4 605 personoj, multe pli mortis pro malsanoj: 58 878.
La hispana-usona milito i?is grava batalo por memestimo de hispanoj, kiuj ekhavis senton pri postresteco de sia lando. Generacio, kiu kreskis en tiu etoso, e? ricevis nomon "generacio de 98". Por Usono la milito i?is ?ia unua lar?skala ataka milito, per kiu la lando eniris la aron de imperiismaj ?tatoj.
Inter la da?raj efikoj de la milito estis malgravi?o de la
hispana lingvo
en Filipinoj kaj, male, ?ia disvasti?o tra la tuta Usono kun la puertorikaj migrintoj.
Kubo estis tiutempe hispana kolonio. Inter 1868 kaj 1879 okazis la
Milito de la Dek Jaroj
inter La Hispana Regno kaj la kubanaj sendependi?istoj, rezulte la insulo gajnis ioman memstarecon, tamen tio ne kontentigis la disi?istojn, kiuj denove ribeli?is en
1880
kaj
1895
. La Hispana armeo uzis tre agresemajn taktikojn kontra? la popolo (koncentri?o de la lo?antoj en difinitaj teritorioj), kio grandigis la volon sendependi?i.
Kubo estis tiam ri?a
teritorio
ambiciata de Usono pro ekonomiaj kialoj (?efe la suker-terkulturo), kaj diversaj prezidentoj provis a?eti la insulon sensukcese.
Je la
25-a de januaro
1898
la usona kiras-?ipo
Maine
eniris la havenon de
Havano
senaverte. La
15-an de februaro
estis eksplodo en la ?ipo, kiu ka?zis ties subakvi?on kaj la morton de 256 mar-armeanoj. La sekvan tagon la skandalisma ?urnalo de
William Randolph Hearst
konkludis, sen atendi oficialan esploron, ke temis pri hispana eksplodigilo. Poste la usona esplor-teamo kulpigis Hispanion kaj eldiris ultimaton postulante retiri?on de Hispanio el Kubo. (Postaj esploroj montris, tamen, ke la eksplodo plej probable estis akcidente ka?zita en la ?ipo mem.) La hispanaj a?toritatoj rifuzis la tezon kaj decidis ne cedi. Tiam ekis la
milito
.
La milito da?ris malmulte. La trupoj de Usono el?ipi?is kaj havis gravajn problemojn surtere ?is kiam la usona armeo detruis la hispanan en
Manila
(Filipinoj) kaj
Santiago de Cuba
(Kubo). Gravan rolon havis anka? la kubanaj sendependi?istoj.
En la pac-traktato,
Usono
akiris
Kubon
,
Portorikon
, la
Filipinojn
kaj
Gvamon
.
[1]
Hispanio decidis vendi la restantajn poseda?ojn de la iama
Hispana Imperio
al la
Germana Regno
(
Marianaj Insuloj
, Karolinaj kaj
Pala?o
). La usonaj trupoj forlasis Kubon en
1902
sed establis la sekvan jaron la militbazon de
Guantanamo
kaj forte influis la novan respublikon.