La
ekozono
a?
biogeografia regno
estas la plej grandskala
biogeografia
subdivido de la
tersupra
?o surbaze de
historiaj
kaj
evoluaj
disvasti?
modeloj
de
plantoj
kaj
bestoj
. ?enerale tiuj ?i havas
arealojn
, kiuj kovras nur limigitajn areojn a? e? estas
endemiaj
. Tamen ekzistas anka?
taksonoj
kun
kosmopolita distribuo
.
Ekozonoj reprezentas vastajn
areojn
de la tersupra?o kie plantoj kaj bestoj estas disvolvi?intaj je relativa izolado dum longeda?raj
periodoj
, kaj estas reciproke disigitaj per
geologiaj
karakterizoj, kiel
oceanoj
, lar?aj
dezertoj
, a? altaj
montaraj sistemoj
, kiuj konsistigis
limojn
por planta kaj besta
migrado
. Ekozonoj similas la
Fla?rajn regnojn
de la
botaniko
a? la zoogeografiajn regionojn de la
mamula
zoologio
.
Ekozonoj karakterizi?as per la
evolua
historio
de la plantoj kaj bestoj kiujn ili enhavas. Tiele, ili malsimilas la
biomojn
, anka? konataj kiel ?efaj tipoj de
biotopoj
, kiuj estas subdividoj de la tersupra?o surbaze de
vivformo
, a? la adapti?o de plantoj kaj bestoj al
klimato
,
grundo
, kaj aliaj kondi?oj. Biomoj karakterizi?as per simila
klimaksa vegeta?aro
. ?iu ekozono povas ampleksi iom da biomoj.
Tropika humida foliarbaro
el
Mezameriko
, ekzemple, povas esti simila al unu en
Novgvineo
la? ?ia
vegeta?ara
tipo kaj strukturo, klimato, grundoj, k.t.p., sed tiuj
arbaroj
estas lo?ataj de plantoj kaj bestoj kun diferencaj evoluaj historioj.
La modeloj de disvasti?o de plantoj kaj bestoj en la ekozonoj de la
tero
estis fasonitaj per la
procezo
de
platotektoniko
, kiu estas distribuinta la ter
masojn
dum la geologia historio.
La
termino
ekozono, kiel prezentita ?i tie, estas sufi?e fre?data disvolvi?o, kaj aliaj terminoj, inkluzive
re?lando
,
regno
, kaj
regiono
, estas uzataj de aliaj sciencistoj por indiki pli-malpli la saman signifon. En kelkaj pli malmodernoj publika?oj, oni parolas pri
kontinento
, kiu instigas al konfuzo kun la geografiaj kaj geologiaj
kontinentoj
. Ekozono precipe estas
ujo
de bestaj kaj plantaj specioj kaj
taksonoj
kun tre longa komuna historio kaj do kun specialaj ekologiaj interrilatoj kaj genetikaj karakterizoj. Ne estas iu peco de grundoj kaj rokoj.
La
koncepto
de la ekozonoj nuntempe estas internacie konsiderata kiel unueca sistemo celante kaj la identigon biogeografian kaj la
naturprotektadon
.
Mondo-mapo
The Geographical Distribution of Animals
kiu montras la ses biogeografiajn regionojn de Wallace (1876).
En
1872
, la anglo
Alfred Russel Wallace
(1823?1913), jam fama zoografo,
naturalisto
,
esploristo
,
geografo
,
antropologo
kaj
biologo
? la? la instigo de multaj el siaj amikoj, inkluzive
Charles Darwin
,
Philip Sclater
kaj
Alfred Newton
? ekis esploron pri ?enerala revizio de la geografia distribuo de la bestoj. Komence li ne kapablis progresi ka?ze de la multfoja ?an?ado de la klasifiko-sistemoj de multaj tipoj de bestoj
[1]
. Wallace da?rigis sisteme la laboron en
1874
post la publikigo de serio de novaj verkoj pri la klasifiko
[2]
. Plivastigante la sistemon de la
birdoj
disvolvigita de Sclater ? kiu subdividis la
teron
en ses apartajn geografiajn regionojn por priskribi la distribuon de specioj ? por ke ?i ampleksu
mamulojn
,
reptiliojn
kaj
insektojn
, Wallace kreis la bazon de la zoogeografiaj regionoj kiuj ankora? nuntempe estas uzataj. Li analizis ?iujn faktorojn tiutempe konatajn kiuj povus influi la ekzistantan kaj ekzistintan geografian distribuon de la bestoj en ?iu geografia regiono, inkluzive la efikojn de la apero kaj malapero de la
terpontoj
(kiel tiu kiu nuntempe ligas
Nordamerikon
kaj
Sudamerikon
) kaj anka? la ?efaj
glaciepokoj
. Li
enmapigis
tiujn faktorojn, kiaj la altecon de la
montaroj
, la profundecojn de la
oceanoj
kaj la
karakteron
de la regiona
vegeta?aro
, kiuj influas la disvasti?on de la bestoj.
Li anka? katalogis ?iujn konatajn altdisvolvi?it-bestajn
familiojn
kaj
genrojn
; kaj li listigis ilian konatan disvasti?on. La
teksto
tiele estis organizita ke estis facile por
voja?anto
scii la bestospeciojn kiujn oni trovas en difinita loko. La rezulto de la laboro estis publikigita en du volumenoj en
1876
kun la
titolo
The Geographical Distribution of Animals
[La geografia disvasti?o de la bestoj], kaj servis kiel definitivan tekston pri la
zoogeografio
dum la sekvintaj 80 jaroj
[3]
.
En
1880
Wallace publikigis la
libron
, kiel sekvon de sia anta?a
verko
Island Life
[La vivo en la insulo] studante la disvasti?on de la besto- kaj plantospecioj en la
insuloj
. Wallace klasifikis la insulojn en tri diferencajn tipojn : unue, la
oceanaj
insuloj, kiaj
Galapagoj
kaj
Havajo
(tiam nomataj Sandvi?-Insuloj) formitaj meze de la oceanoj kaj neniam estinte partoj de granda
kontinento
. Tiuj insuloj karakterizi?as per kompleta manko de tersupra?aj mamuloj kaj
amfibioj
, kaj ?iaj lo?antoj (escepte de
migrobirdoj
kaj la home
enmetitaj specioj
) ?enerale estas
akcidenta
rezulto de
koloniigo
kaj postea
evoluo
. Li subdividis la restantajn insulojn, kiujn li nomis kontinentaj, en du klasojn en funkcio de ilia kunligo kun kontinento pli (kiel
Britaj Insuloj
) a? malpi (kiel
Madagaskaro
) fre?data kaj ekzamenis la formon la? kiu tiu diferenco influis la
fla?ron
kaj la
fa?non
. Li eksplikis kiel la izolado influis la evoluon kaj kiel tiu povis ka?zi la konservadon de bestoj, kiaj la
lemuredoj
de Madagaskaro, kiuj estas la postvivantoj de kontinenta fa?no de praa epoko. Li detale pristudis kiel la ?an?i?oj de
klimato
, precipe dum la ?efaj glaciepokoj, povas esti influintaj la distribuon de fla?ro kaj fa?no en iuj insuloj, kaj en la unua parto de la libro analizi?as la eblaj ka?zoj de tiuj grandaj epokoj de glacio.
Island Life
estis konsiderata tre gravan verkon en la tempo de ties publikigo kaj estis multvorte pridiskutita kaj en la
sciencaj
rondoj
, kaj en la sciencaj
revuoj
, kaj en la privata koresponda?o
[4]
.
Zoogeografiaj regionoj :
|
Palearktisa
Nearktisa
Afrotropisa
Orientalisa
|
Neotropisa
A?stralazia
Antarkta
|
La klasifiko de Wallace permesis la diferencigon de ses grandaj regionoj ( kiuj li simple tiele nomis, en realeco zoogeografiaj regionoj ) disigitaj de naturaj limoj :
- Afrotropisa regiono
, kun du subregionoj :
Afriko sude de Saharo
kaj Madagaskaro
- Antarkta
regiono
- la
A?stralia komplekso
, subdividita en du grandajn regionojn :
- la
Holarktisa komplekso
, konsistanta el du regionoj :
- Palearktisa regiono
- Nearktisa regiono
- Orientalisa regiono
- Neotropisa regiono
La ekozonoj ?efparte estas bazitaj sur la biogeografiaj regnoj de Pielou (1979) kaj
Udvardy
(1975). Teamo de
biologoj
kunvokitaj de la
Monda Natur-Fonduso
(WWF) disvolvis
sistemon
de ok biogeografiaj regnoj (ekozonoj) kiel parto de ilia limigo de la pli ol 800 tersupra?aj
ekoregionoj
de la
tero
.
Nearktisa
, 22,9 milionoj da km²
Palearktisa
, 54,1 milionoj da km²
Afrotropisa
, 22,1 milionoj da km²
Orientalisa
, 7,5 milionoj da km²
A?stralazia
, 7,7 milionoj da km²
Neotropisa
, 19,0 milionoj da km²
Pacifika
, 1.0 milionoj da km² (ne kongruas kun la geografia nocio de
Oceanio
, ne montrita sur la mapo)
Antarkta
, 0,3 milionoj da km² (ne montrita sur la mapo)
La skemo de la WWF sufi?e similas la
sistemon
de Udvardy, la ?efa diferenco estante la limigo de la A?stralazia ekozono rilate al la Antarkta, Pacifika, kaj Orientalisa ekozonoj. En tiu sistemo, la A?stralazia ekozono inkluzivas
A?stralion
,
Tasmanion
, la
insulojn
de
Wallacea
, Novgvineon, la Orient-
Melaneziajn
Insulojn,
Novkaledonion
, kaj
Novzelandon
. La A?stralia regno de Udvardy sole enhavas A?stralion kaj
Tasmanion
; li situigas
Wallacea
-n en la Orientalisa Regno, Novgvineon, Novkaledonion, kaj Orient-Melanezion en la Oceania Regno, kaj Novzelandon en la Antarkta Regno.
Birda geografio kongruas kun tiu de la ekozonoj.
La ekozonoj regule estas menciataj en zoogeografio ?ar sufi?e adaptaj por kompreni la disvasti?on de la nuntempa
fa?no
(kaj speciale de la
mamuloj
), sed estas malpli interesaj por aliaj helpsciencoj biogeografiaj. Por la
birdoj
(speciale la migrantaj) la palearktiso estas disigita en du partojn de
Uralo
kaj de
Kaspia Maro
.
- la okcidenta palearktiso kie la
birdomigrado
okazas suden al la afrotropisa ekozono,
- la orienta palearktiso kie la birdomigrado okazas suden al la orientalisa kaj al la a?stralazia ekozonoj.
Analizoj de la
biodiverseco
regiona estas realigitaj fare de la
WWF
, kaj kondukis al la difino de la limoj de la ekoregionoj de la tersupra?o kaj al la listo de la
tutmondaj 200
.
La klasifiko en ekozonoj anka? estas uzata de
UNESKO
kadre de ?iaj klasifikoj rilate la liston de la
Monda Naturhereda?o de UNESKO
.
- ↑
Slotten,
The Heretic in Darwin's Court
, p. 301.
- ↑
Slotten, op. cit., p. 315.
- ↑
Slotten, op. cit., p. 320-25.
- ↑
Slotten, op. cit., p. 361.
- angle
Brummitt, R.K. 2001 :
World Geographical Scheme for recording plant distributions
Arkivigite je
2006-10-08 per la retarkivo
Wayback Machine
,
Taxonomic Database Working Group
,
Carnegie Mellon University
.
- angle
Cox, C. Barry; Moore, Peter D. 1985 : Biogeography. An Ecological and Evolutionary Approach (Fourth Edition).
Blackwell Scientific Publications
, Oxford.
- angle
Olson, David M. e.a. 2001 :
Terrestrial ecoregions of the world : a new map of life on earth
,
BioScience
, 51/11: 933-938.
- germane
Schultz, J. 2000 : Handbuch der Okozonen.
Ulmer
, Stuttgart.
ISBN 3-8252-8200-7
- germane
Schultz, J. 2002 : Die Okozonen der Erde.
Ulmer
, Stuttgart, 3rd ed. 2002 (1st ed. 1988).
ISBN 3-8252-1514-8
- germane
Schultz, J. 2005 : The Ecozones of the World.
Springer
, Berlin Heidelberg New York, 2n ed.
ISBN 3-540-20014-2
- angle
Udvardy, M.D.F. 1975 :
A classification of the biogeographical provinces of the world
Arkivigite je
2011-08-11 per la retarkivo
Wayback Machine
,
Prepared as a contribution to UNESCO's Man and the Biosphere Programme, Project No. 8.,
IUCN
, Morgues, Suisse.
- angle
Wikramanayake, Eric; Dinerstein, Eric; Loucks, Colby J.; et al. 2002 : Terrestrial Ecoregions of the Indo-Pacific: a Conservation Assessment.
Island Press
, Washington, DC.