Bulaggna

Da Wikipedia.
(Reindirizzamento da Buloggna )


St arteccol que l e scrett in bulgnai? Emigliàn
Bulaggna Bulagna
Abitant Abitant
( 30 ed nuvammber dal 2019 30-11-2019 )
392 696
Estensian Estensian
(2 790 ab/km²)
140,73 km²
Altazza Altazza
54 m
Prefess e codg' Prefess e codg'
051 / 40100 (40121-40141)
Cod.ISTAT/catast Cod. ISTAT/catast
037006 / A944
Scutmai Numinaja
bulgni?, ptrugnan, felsinei ???
Sant prutetaur Sant prutetaur
( 4 d utabber 4 d utabber 4 d'utober )
San Ptroni ???
Frazian Frazian
Frabaza, Paderen, Al Lepp, Laven, Rigau?a, Quert
Sit dla cmo?na Sit dla cmo?na
Senndic Senndic
(17/05/2011)
Virginio Merola
Tel. cmo?na Tel. cmo?na
051-2193111
Posta eletronica cmo?na Posta eletronica cmo?na

Canbiamant dal nommer di abitant int al tanp Canbiamant dal nommer di abitant int al tanp

(an) (an)
(abitant) (abitant)
1861
116 874
1871
118 217
1881
126 178
1901
153 271
1911
179 311
1921
212 754
1931
249 226
1936
281 162
1951
340 526
1961
444 872
1971
490 528
1981
459 080
1991
404 378
2001
371 217
2007
372 699
2011
371 337
2019
392 696
Nommer dl  Nommer dl ISTAT - elaborazione grafica Wikipedia. - grafica dla Vichipedia

Bulaggna ( Bologna in itaglian , Felzna in etrossc) l e una zite ed 392.696 abitant, capitel dla zite metrupulitena col so nomm e dla regian Emegglia-Rumagna . La s cata int al me? dla Basa Padena stra'l Po e i Apenen , par dirla mei stra'l Raggn e al Sevna .

Ai e o?na dali universite pio antighi dal mannd, l' Alma Mater Studiorum , funde dal 1088. Bulaggna l e o?na dal zite pio recchi e pio d?vilupe d Itaglia par vi dla so longa tradizian industriela e dla so pu?izian al zanter dali autostre e dal ferovi pio inpurtanti dal pajai?.

Al famau?i Dau Tarr ed Bulaggna.

Storia [ modifica | mudefica la surzeia ]

Tenp antig [ modifica | mudefica la surzeia ]

Bulaggna l e ste funde da i Etrossc e as ciameva Felsina, stra se e na dal 534 premma ed Cresst indovv ai eren beli ste i vilanovian, di pigrer e di cuntaden. La zite etrossca la s d?viloppa atauren a un santueri tire so in vatta a na cule?na.

Zeltic e ruman [ modifica | mudefica la surzeia ]

Dal 300 premma ed Cresst, in zite i gnenn i Boii, dla ?ant galica , ch'i denn al nomm ch'al guinte po Bononia dapp ch'i arivenn i Ruman dal 189 premma ed Cresst. Al premmi famajj ruman al fonn guide da Lucius Valerius Flaccus, Marcus Atilius Seranus, e da Lucius Valerius Tappo.

I palaz saura a la Vi Emegglia , fine dal 187 premma ed Cresst i fenn ed Bulaggna un gran zanter stradel, d indovv as pseva ander in so fen ad Ara?? par la Via Flaminia minor e in ?a fen ad Aquileia par la Via Aemilia Altinate .

Dl 88 premma ed Cresst, la zite la guinte un munizeppi: l'aveva dal stre dretti con si cherd e ot decuman (dal stre crau?anti) ch'al s polen vadder anc dal de 'd incu. Quand ai eren i Roman, la ?ant l'andeva dai 12.000 ai 30.000. L'era advinte anc la secannda zite pio granda d Itaglia dapp Ramma e Pomponius Mela l'aveva tolta insamm al zenc opulentissimae ("pio recchi") zite d Itaglia.

Ai gne un gran fug satta a Clavien mo Neran la fe ricostruir totta da zemma a fannd dal premm secol dapp Cresst.

Elt mediuev [ modifica | mudefica la surzeia ]

Dapp di secol ed d?grazi, Bulaggna la gne inpurtanta 'na secannda volta dal 400 dapp Cresst quand ai era al vasscuv Ptroni , ch'al ge tirer so la ci?a 'd San Steven. A la fen dl Inper roman , l'era 'na zite ed fruntira dl E?arche ed Ravanna int la Basa Padena e l'era difai?a da na raiga ed mur ch'al n eren bri?a al stassi ch'la zite rumana.

Dal 728 i arivenn i Lunguberd insamm al laur ra Liutprand , ch'la tule insamm int al raggn di Lunguberd. I cunquestadur germanic i mitenn so l' adizian lunguberda , un nov rian atai? a la ci?a ed San Steven, indovv ai stett anc Cherel Magn dal 786.









Bas Mediuev [ modifica | mudefica la surzeia ]

Bulaggna cme la geva eser dal Mediuev.

Ete di cmonn [ modifica | mudefica la surzeia ]

Dapp Bulaggna la tache a crasser e la guinte dal Mediuev cmo?na lebbra , la s ?unte a la Liga Lunberda cantr a Federig Berbarassa dal 1164. Dal 1088, l e ste funde l' Universite ed Bulaggna , la pio vecia d Europa ch'l aveva di lumineri cme Irneri e l'a avo cme student da la so fundazian Dante , Boccaccio e Petrarca . Dal 1100 , la zite ch'la s ?largheva la tacheva a avair bi?aggn 'd'na nova lennia ed mur, ch'l e ste fine dal 1500.

Dal 1256, Bulaggna la publiche la La?? dal Paradi? ch'l abule la servito feudel e la libere i seruv coi sold dla cmo?na. Int al zanter dla zite ai eren 'na moccia ed tarr (magara 180), tire so dal famajj pio sgnauri e anc dal ci?, di palaz par tott e di munastir. Dal 1294 la dgeva eser o?na dal zite pio grandi d Europa, la sesta dapp Cordoba , Pari? , Vnezia , Fiuranza e Milan coi so 60,000 o 70,000 abitant.

Ete dal sgnauri [ modifica | mudefica la surzeia ]

Propi cme socuanti etri zite dl Itaglia ed chi tenp, a Bulaggna ai eren dal litigheri stra i sgnur al gueren. A la fen, dal 1274, i mandenn vi la famajja di Ghibelen , i Lanbertaz . Dapp che i Bulgni? i en ste stianche int la bataja dal Zapulen cantr i Mudni? dal 1325 , Bulaggna la tache a inpuvrires e la dmande la protezian dal Pepa al cminzeppi dal secol quatordg' . Dal 1348 , quand ai era la pest , i murenn in 30,000.

Un sold ed quand ai eren i Bantvoi (secol quenndg').

Dapp al raggn feliz ed Taddeo Pepoli ( 1337 - 1347 ), Bulaggna l e ste in man ai Visconti ed Milan , mo la turne satta al Stet dla Ci?a col Cardinel Gil de Albornoz dal 1360 . L'an dapp ai e ste un po la ripobblica cme dal 1377 , ch'al tache a tirer so la Ba?ellica ed San Ptroni e la Mercanzi, con di tentativ ed metter so al Pepa o i Viscont, manter ch'al famajj al s feven sanper la guera.

I Bantvoi [ modifica | mudefica la surzeia ]

Vers la mite dal 1400 i arivenn i Bantvoi , ch'i andenn al gueren con Sante ( 1445 - 1462 ) e ?van II ( 1462 - 1506 ). St'epoca l e ste la pio granda par Bulaggna e i tachenn a gnir tant artesst e architett ch'i fenn ed Bulaggna 'na zite d'ert. Dal Rinasimant Bulaggna l e ste l'o?nica zite itagliena indovv al doni al pseven advinter tott quall ch'al vleven.

Al doni i eren pio lebbri che in tott i eter sit e ai era anc qualli ch'ai ariveven anc a tor 'na laurea a l'universite.

L'A?nela.

Satta al Sted dla Ci?a [ modifica | mudefica la surzeia ]

Al raggn ed ?van al d?mite dal 1506 quand al Pepa Giolli II arive col so e?ercit a Bulaggna e al purte vi totta l'ert ch'ai era int al so palaz. Da alaura fen a la fen dal 1700 Bulaggna l e ste satta al Stet dla Ci?a e al gueren ai era al cardinel lighe mande da Ramma insamm a un Senet ch'al ele?eva ogni du mi? un ganfalunir (gioddiz), con di eter ot consul pio vic'.

La prosperite dla zite l'ande inanz, anc se al mel naigher dla fen dal 1500 la purte la populazian da 72.000 a 59.000 abitant e quand ai e ste n'etra volta dal 1630 i arivenn a 47,000. Dapp i eren carso fen a 60,000-65,000. Dal 1564 i tirenn so al ?igant e al Palaz di Banc atai? a l Archigine?i , indovv ai era l'Universite vecia. Al Pepa al fe tirer so dimonndi ed ci? e di palaz religiu?, pio ch'in totti ali etri zite d Itaglia . I artesst ed st'epoca i fundenn la Scola bulgnai?a ch'l aveva stra i eter Annibale Carracci , al Minghen , al Guerzen e di eter cgnosso in totta Europa .

Al Palaz dal Pudste .

Ete muderna [ modifica | mudefica la surzeia ]

Con Napolean , Bulaggna l'era dvinte la capitela dla Repobblica Cispadena e dapp al secannd zanter pio inpurtant dal Raggn d Itaglia dapp Milan . Quand Napolean l e ande ?a Bulaggna l era turne satta al Pepa ( Stet dla Ci?a ), ch'l udieva dimonndi. Dal 1831 e dal 1849 l'aveva tinte ed dstacheres mo i austriac i ariveven sanper a dsfer tott. Stral 1849 e al 1860 ai era anc una guarnigian ed tugnen dl'Austria ed stanzia int la zite.

Piaza dal ?igant e dri la Piaza Granda .

Al ultum pepa-ra ch'l e vgno a Bulaggna cme gvarnant l e ste Pio IX , ch'ai vens dal 1857 a inaugurer una nova faculte (qualla ed biologi ) a l'Universite. Dal 1859 , al 12 ed ?oggn i bulgni? (insamm ai Tuscan e ai Lunberd) i vuden pr ander satta al Raggn ed Sardaggna , ch'l advent Raggn d Itaglia un an dapp.

Ete cuntenpuranea [ modifica | mudefica la surzeia ]

Dapp l'Unite la zite la guanta 'na moccia 'd inpurtanza par vi dla so cultura mo anc parche la dvanta un zanter industriel, comerciel e d trasport dimonndi inpurtant. A l prinzeppi dal Novzant la zite la crass e la dvanta recca, as caza ?a al veci mur (fora che di pzulen e socuant port) par fer dal ca novi par la ?ant.

Da la Secannda Guera Mundiel fen al de 'd incu [ modifica | mudefica la surzeia ]

Bunbarde fen a la fen dla secannda guera mundiel , Bulaggna l e ste ritire so ed furia e l e arturne sque?i sobbit a eser o?na dal zite pio recchi, zivil e mei urgani?e d Itaglia, anc par l'imigrazian ed tanta ?ant ch'la gneva da la Basa Itaglia (ciame da la ?ant par disprez taron , maruchen o magnamel ) e, int i utum an, anc da l'Africa e da l'A?ia.

Inpurtanza [ modifica | mudefica la surzeia ]

Bulaggna l e un zanter dal ferovi e dali autostre dimonndi inpurtant. Al distratt dla Fira l e al secannd pio grand in Itaglia dapp quall ed Milan e al quert pio grand in Europa, col so e?ibizian 'na moccia inpurtanti cme al Motorshow (machin, motoziclatt; al pio inpurtant dal mannd, as di?, dal 2019 as cata a Modna), Saie, Saiedue e Cersaie (costruzian), Cosmoprof (scanbiatt), Lineapelle, ecz. Bulaggna e la so area metropolitena l'a dimonndi 'd indosstri saura tott mecanichi, dal magner e de l'eletronica e po anc di zanter ed vanndita pr al butaig (al Centergross dl'area nord), fen dal 1973 , ch'l e ste par di an al pio grand 'd Europa e al marche itaglian pio inpurtant dla fruta e dla verdura. Po Bulaggna l e pe?na ed monument, mu?i e ai e una vetta culturela inpurtanta.

Bulaggna l e ste capitel europea dla cultura dl an 2000 , mentar dal 2006 l e zite UNESCO dla mu?ica.

Tott quasst l e incredebbil s'as pansa che Bulaggna con la so area metropolitena la riva saul a 550.000 abitant: e pur, in Itaglia e in Europa, l'a 'na considerazian par la so indosstria, la so cultura e al so cumerzi anc pio granda dla so dimensian. A sti nommer que a arenn po anc da ?onter anc i 100.000 student ch'i venen da fora a studier a l' Universite .

Cu?e?na [ modifica | mudefica la surzeia ]

Cum as sa, l'Emegglia-Rumagna in cu?e?na l e rege?na, e la cu?e?na bulgnai?a l e famau?a in tott al mannd. On ch'al s n intindeva ed bi magnaren, al rumagnol Pellegrino Artusi ( 1820 ? 1911 ), al geva:
"Quand a senti parler dla cu?e?na bulgnai?a fe 'na riveranza, ch'as al merita" .
Socuant di piat bulgni? pio famu? i en i turtlen in brod, al tajadel a l rago, al la?agn, al carsinten, i pasatel e al frigian.

Geografi [ modifica | mudefica la surzeia ]

Quartir [ modifica | mudefica la surzeia ]

Bulaggna dal 2016 l'a saul 6 quartir, mo ai e pio ed si rion e ?on. I quartir storic en:

Dantr al mur [ modifica | mudefica la surzeia ]

  • Marcan;
  • Irneri;
  • Galvan;
  • Malpig;
    • Al Pradel ;


Al Baurg

  • Casteldabbel , La Berra , Rigau?a , Laven ;


Rann

  • Santa Viola;
  • La Berca;
  • Saffi;


Saragoza

  • San Mamel ;

Al Navelli [ modifica | mudefica la surzeia ]


San Dune

  • San Dunen , Pilaster , Rauvri ;


San Videl

  • Zirnaica , Masarant ;

Sevna [ modifica | mudefica la surzeia ]

  • Mazen;
  • San Rafel;
    • Mant Dune , Fuscrera , Dau Madon , Fossel ;

San Steven [ modifica | mudefica la surzeia ]

  • Morri;
  • Al Culenn;
    • San Locca , Zedalonga .
Mapa di quartir e rion ed Bulaggna


Sporrt [ modifica | mudefica la surzeia ]

Fubbol [ modifica | mudefica la surzeia ]

Al Bulaggna Club ed Fubbol l e la scuedra ed fubbol prinzipel dla zite e o?na dal pio titule 'd Itaglia, con 7 scudett, dau Copp Itaglia e eter tettol internaziunel. Incu al ?uga int la Serie A.

Basschet [ modifica | mudefica la surzeia ]

Dau dal mei scuedri ed basschet 'd Itaglia, la Virtus e la Fortitudo ali en bulgni?.

Mutur [ modifica | mudefica la surzeia ]

A Bulaggna zite al a al so sit la Duche (motoziclatt).

Eter sporrt [ modifica | mudefica la surzeia ]

Bulaggna l e famau?a anc int al bei?bol (Fortitudo Baseball) e volleibol (Zinella).


Qui da vadder [ modifica | mudefica la surzeia ]

Fen a la fen dl Otzant, quand i tachenn a tirer so di palaz in tott i sit, Bulaggna l era o?na dal zite medievel mej cunserve dl Itaglia . Anc al de 'd incu l e ban tgno dri e l e o?nica pr al so valaur storic. Anc s i bunbardenn dimonndi la zite dal 1944, al zanter storic, on di pio grand dl Europa , l'a 'na moccia ed monument dal Mediuev , dal Rinasimant e dal Baroc . La strutura uriginela di Ruman la s vadd anc al de 'd incu int al fortificazian dal Mediuev e int al tarr. Al pio cgnosso i en al Dau Tarr .

A Bulaggna ai e anc na moccia ed ci? :

Ned a Bulaggna o int i dinturen [ modifica | mudefica la surzeia ]

A?iand inpurtanti [ modifica | mudefica la surzeia ]

Gemele con Bulaggna [ modifica | mudefica la surzeia ]

Vau? lighe [ modifica | mudefica la surzeia ]

Cheplug dl' Emegglia-Rumagna
Piaseinsa | Parma | Rez | Modna | Bulaggna | Frara | Ravena | Furle e Zisena | Remin