Συντεταγμ?νε? : 41°43′21″N 44°47′33″E  /  41.72250°N 44.79250°E  / 41.72250; 44.79250

Τιφλ?δα
Σημα?α Σφραγ?δα ?μβλημα
Τιφλ?δα 41°43′21″N 44°47′33″E
Χ?ρα	Γεωργ?α [1]
Διοικητικ? υπαγωγ?	Γεωργ?α [1]
?δρυση	455
Διο?κηση
? Δ?μαρχο?	Κ?χα Καλ?τζε (απ? 2017)
? Μ?λο? του/τη?	Παγκ?σμια Ομοσπονδ?α Τουριστικ?ν Π?λεων [2]
?κταση	720  km²
Πληθυσμ??	1.118.035 (2014)
Ταχ. κωδ.	0100?0199
Τηλ. κωδ.	(32)
Ζ?νη ?ρα?	UTC+04:00
Ιστ?τοπο?	Επ?σημο? ιστ?τοπο?
Σχετικ? πολυμ?σα
δεδομ?να ( π   ?   σ   ?   ε )

Η Τιφλ?δα ? Τυφλ?δα ( γεωργιαν? : ??????? Τμπιλ?σι ) ε?ναι η πρωτε?ουσα και η μεγαλ?τερη π?λη τη? Γεωργ?α? . Πρ?κειται για μια παλαι? π?λη αφο? ιδρυθ?κε το 458 (σε κ?ποιε? πηγ?? το 455), ?ταν η πρωτε?ουσα του γεωργιανο? βασιλε?ου μεταφ?ρθηκε εκε? απ? τη Μτσχ?τα , καθ?? η Τιφλ?δα ε?χε στρατηγικ? θ?ση, ελ?γχοντα? τη διαδρομ? μεταξ? τη? δυτικ?? και τη? ανατολικ?? Υπερκαυκασ?α? . ^[3] Ο πληθυσμ?? τη? π?λη? ε?ναι 1.079.000 (2021). ^[4] Την Τιφλ?δα διαπερν? ο ποταμ?? Κο?ρα που ε?ναι ο μεγαλ?τερο? ποταμ?? στην Υπερκαυκασ?α. ^[5]

Η πολ? συχν? καταλ?φθηκε και λεηλατ?θηκε, εν? γν?ρισε πολλο?? κατακτητ??: του? Π?ρσε? τον 6ο αι?να, τη Βυζαντιν? αυτοκρατορ?α και του? ?ραβε? τον 7ο αι?να. Το 1122 ο Δαβ?δ Δ' τη? Γεωργ?α? (γνωστ?? ω? "ο Οικοδ?μο?") κατ?λαβε την Τιφλ?δα και την αποκατ?στησε ω? πρωτε?ουσα, αλλ? το 1234 ?πεσε στου? Μογγ?λου? και το 1386 λεηλατ?θηκε απ? τον Τιμο?ρ . Οι Το?ρκοι κατ?λαβαν την π?λη πολλ?? φορ?? και το 1795 καταστρ?φηκε ολοσχερ?? απ? του? Π?ρσε?. Το 1801 η Τιφλ?δα καταλ?φθηκε απ? του? Ρ?σου?, οι οπο?οι βελτ?ωσαν τι? επικοινων?ε? τη? π?λη? με την κατασκευ? τη? Γεωργιαν?? Στρατιωτικ?? Οδο? κατ? μ?κο? του Μεγ?λου Καυκ?σου απ? το Βλαντικαβκ?ζ ?ω? την Τιφλ?δα. Το 1872 συνδ?θηκε σιδηροδρομικ? με το Π?τι στη Μα?ρη Θ?λασσα και το 1883 με το Μπακο? στην Κασπ?α Θ?λασσα. Το 1921 ?γινε η πρωτε?ουσα τη? Γεωργ?α? . ^[3]

Η παλαι? π?λη τη? Τιφλ?δα?, που βρ?σκεται στον πυρ?να τη? π?λη?, φιλοξενε? τι? παλαι?? μεσαιωνικ?? εκκλησ?ε? και τα παλαι? ατμοσφαιρικ? σπ?τια με διακοσμητικ? μπαλκ?νια για τα οπο?α η π?λη ε?ναι γνωστ?. Μετ? την πτ?ση τη? Σοβιετικ?? ?νωση? η π?λη παραμελ?θηκε, σ?μερα ωστ?σο ?χει αποκατασταθε? σε μεγ?λο βαθμ? και υπ?ρχουν σχ?δια για την προσθ?κη τρ?τη? γραμμ?? μετρ? μ?σω τη? περιοχ?? Β?κε, διευρ?νοντα? σημαντικ? τι? υπ?ρχουσε? δ?ο γραμμ??. Περ?που το 85% του πληθυσμο? ε?ναι Γεωργιανο?, εν? το 7% ε?ναι Αρμ?νιοι. Η π?λη στο παρελθ?ν ε?χε μια σημαντικ? μειον?τητα Ρ?σων, οι περισσ?τεροι εκ των οπο?ων την εγκατ?λειψαν μετ? την κατ?ρρευση τη? Σοβιετικ?? ?νωση? και τον ρωσο-γεωργιαν? π?λεμο το 2008. Η Τιφλ?δα παραμ?νει μια πολυπολιτισμικ? π?λη, με κοιν?τητε? ?λλων λα?ν του Καυκ?σου, καθ?? και ?λληνε?, Γερμανο??, Εβρα?ου?, Ασσ?ριου? και Εσθονο??. ^[6]

Ετυμολογ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Το ?νομα Τιφλ?δα προ?ρχεται απ? τα παλαι? γεωργιαν? t′bilisi ( ασοματβο?λι : ???????, μχεντρο?λι  : ???????), και περαιτ?ρω απ? το tpili (σ?γχρονα γεωργιαν?: "ζεστ?", απ? τα παλαι? γεωργιαν?: ????? ilipili). Το ?νομα T′bili ? T′bilisi (κυριολεκτικ?, "ζεστ? τοποθεσ?α") δ?θηκε στην π?λη λ?γω των πολυ?ριθμων θειικ?ν θερμ?ν πηγ?ν τη? περιοχ??. ^[6]

Γεωγραφ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Το υψ?μετρο τη? π?λη? κυμα?νεται απ? 380-770 μ?τρα π?νω απ? την επιφ?νεια τη? θ?λασσα? και ?χει σχ?μα αμφιθε?τρου που περιβ?λλεται απ? βουν? απ? τρει? πλευρ??. Στα β?ρεια, η Τιφλ?δα περιορ?ζεται απ? την οροσειρ? Σαγκουρ?μο, στα ανατολικ? και νοτιοανατολικ? απ? την πεδι?δα Ι?ρι, στα ν?τια και δυτικ? απ? δι?φορε? απολ?ξει? (υποπεριοχ??) τη? οροσειρ?? Τριαλ?τι.

Το αν?γλυφο τη? Τιφλ?δα? ε?ναι περ?πλοκο. Το τμ?μα τη? π?λη? που βρ?σκεται στην αριστερ? ?χθη του ποταμο? Κο?ρα εκτε?νεται για περισσ?τερα απ? 30 χιλι?μετρα απ? την περιοχ? Αβχ?λα ?ω? τον ποταμ? Λοχ?νι. Το τμ?μα τη? π?λη? που βρ?σκεται στη δεξι? πλευρ? του ποταμο? Κο?ρα, απ? την ?λλη πλευρ?, ε?ναι χτισμ?νο στου? πρ?ποδε? τη? οροσειρ?? Τριαλ?τι, οι πλαγι?? του οπο?ου σε πολλ?? περιπτ?σει? κατεβα?νουν μ?χρι τι? ?κρε? του ποταμο? Κο?ρα. Τα βουν?, επομ?νω?, αποτελο?ν σημαντικ? εμπ?διο στην αστικ? αν?πτυξη στη δεξι? ?χθη του ποταμο? Κο?ρα. Αυτ?? ο τ?πο? γεωγραφικο? περιβ?λλοντο? δημιουργε? θ?λακε? απ? πολ? πυκν? ανεπτυγμ?νε? περιοχ??, εν? ?λλα μ?ρη τη? π?λη? παραμ?νουν υπαν?πτυκτα λ?γω του πολ?πλοκου τοπογραφικο? αν?γλυφου.

Κλ?μα [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Η Τιφλ?δα ?χει υγρ? υποτροπικ? κλ?μα ( κλιματικ? ταξιν?μηση Κ?ππεν : Cfa). Η π?λη βι?νει ζεστ?, υγρ? καλοκα?ρια και μ?τρια κρ?ου? χειμ?νε?. ?πω? και οι ?λλε? περιοχ?? τη? Γεωργ?α?, η Τιφλ?δα δ?χεται σημαντικ?? βροχοπτ?σει? καθ?λη τη δι?ρκεια του ?του? χωρ?? ιδια?τερη ξηρασ?α. Ακ?μα και στον πιο ξηρ? μ?να υπ?ρχει μεγ?λη βροχ?πτωση. Η μ?ση ετ?σια θερμοκρασ?α ε?ναι 11,2 °C και η μ?ση βροχ?πτωση περ?που 745 mm ετησ?ω?. Ο πιο ξηρ?? μ?να? ε?ναι ο Ιανου?ριο?, με 30 mm. Οι περισσ?τερε? βροχοπτ?σει? π?φτουν τον Μ?ιο, με κατ? μ?σο ?ρο 117 mm. Ο Α?γουστο? ε?ναι ο πιο ζεστ?? μ?να? του ?του?. Η θερμοκρασ?α τον Α?γουστο ε?ναι κατ? μ?σο ?ρο 23,7 °C. Ο Ιανου?ριο? ε?ναι ο πιο κρ?ο? μ?να?, με μ?ση θερμοκρασ?α -0,5 °C. ^[7]

Δημογραφικ? στοιχε?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Ω? πολυπολιτισμικ? π?λη, η Τιφλ?δα φιλοξενε? περισσ?τερε? απ? 100 εθνοτικ?? ομ?δε? . Περ?που το 89% του πληθυσμο? αποτελε?ται απ? Γεωργιανο??, με σημαντικ? πληθυσμ? ?λλων εθνοτικ?ν ομ?δων ?πω? Αρμ?νιοι, Ρ?σοι και Αζ?ροι. Επ?ση?, η π?λη φιλοξενε? Οσ?τιου?, Αμπχ?ζιου?, Ουκρανο??, ?λληνε?, Γερμανο??, Εβρα?ου?, Εσθονο??, Κο?ρδου?, Ασσ?ριου?, Γιαζ?ντι και ?λλου?.

Αρχιτεκτονικ? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Η Τιφλ?δα παρουσι?ζει μια ιδια?τερη αρχιτεκτονικ? αισθητικ? αφο? ?χει επηρεαστε? απ? του? Ρ?σου? , του? Βυζαντινο?? , του? Π?ρσε? και του? Οθωμανο?? . Ωστ?σο, η σοβιετικ? αισθητικ? των ψηλ?ν πολυκατοικι?ν ε?ναι πανταχο? παρο?σα, ιδια?τερα στα προ?στια τη? π?λη?.

Η π?λη ε?ναι χωρισμ?νη στην παλι? και τη ν?α Τιφλ?δα με το παλαι?τερο κομμ?τι τη? πρωτε?ουσα? να διακρ?νεται για τι? πρωτ?τυπε? καθ?? και τι? παραδοσι?κε? οικ?ε? του. Τα παραδοσιακ? σπ?τια τη? Τιφλ?δα? χαρακτηρ?ζονται απ? τα ξ?λινα μπαλκ?νια του?. ^[6]

Αξιοθ?ατα [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Ο Καθεδρικ?? Να?? Σαμ?μπα (Αγ?α? Τρι?δα?) θεωρε?ται το ν?ο στολ?δι τη? π?λεω? και ε?ναι η μεγαλ?τερη εκκλησ?α τη? χ?ρα?. Ο να?? ολοκληρ?θηκε το 2004 και χτ?στηκε προ? τιμ?ν του εορτασμο? των 1.500 χρ?νων τη? αυτοκ?φαλη? Ορθ?δοξη? Εκκλησ?α? τη? Γεωργ?α? .

Θρησκε?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Εν? η πλειοψηφ?α τη? π?λη? και συν?μα τη? χ?ρα? αν?κουν στην Ορθ?δοξη Εκκλησ?α τη? Γεωργ?α?, εντ?? τη? π?λεω? βρ?σκει κανε?? τζαμι? , λ?γω και τη? αζερικ?? κοιν?τητα?, καθολικ?? και αρμ?νικε? εκκλησ?ε? καθ?? και συναγωγ?? . Αυτ? το γεγον?? μαρτυρε? τον κοσμοπολ?τικο χαρακτ?ρα τη? Τιφλ?δα? καθ?? και την ανεκτικ?τητα των ντ?πιων απ?ναντι στι? δι?φορε? θρησκε?ε?.

Κλιματικ? δεδομ?να [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Γκαλερ? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Δε?τε επ?ση? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

• Κοινοβουλευτικ? Βιβλιοθ?κη τη? Γεωργ?α?

Παραπομπ?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Εξωτερικο? σ?νδεσμοι [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Το Βικιλεξικ? ?χει σχετικ? λ?μμα:    Τιφλ?δα

Στα Βικιταξ?δια υπ?ρχουν ταξιδιωτικ?? οδηγ?ε? για τoν προορισμ?    Τιφλ?δα

Τα Wikimedia Commons ?χουν πολυμ?σα σχετικ? με το θ?μα    Τιφλ?δα

• Τιφλ?δα στο Curlie
• Επ?σημη ιστοσελ?δα τη? Τιφλ?δα?
• Ιστοσελ?δα αφιερωμ?νη στον Καθεδρικ? Να? Σαμ?μπα

π   ?   σ   ?   ε Διοικητικ?? διαιρ?σει? τη? Γεωργ?α? Αυτ?νομε? Δημοκρατ?ε? Αμπχαζ?α Ατζαρ?α Περιφ?ρειε? Γκο?ρια Ιμερ?τι Καχ?τι Κβ?μο Κ?ρτλι Μτσχ?τα-Μτιαν?τι Ρ?τσα-Λετσχο?μι και Κβ?μο Σβαν?τι Σαμεγκρ?λο-Ζ?μο Σβαν?τι Σ?μτσχε-Τζαβαχ?τι Σ?ντα Κ?ρτλι Π?λει? με ειδικ? καθεστ?? Τιφλ?δα   (πρωτε?ουσα) ?λλα Ν?τια Οσσετ?α