Η Σφενδ?νη ( γαλλικ? : La Fronde) ?ταν μια σειρ? εξεγ?ρσεων στη Γαλλ?α μεταξ? 1648 και 1653, που ?λαβαν χ?ρα εν μ?σω του Γαλλο-ισπανικο? πολ?μου, που ε?χε αρχ?σει το 1635. Η βασιλικ? εξουσ?α αντιμετ?πισε τι? συνδυασμ?νε? εξεγ?ρσει? των πριγκ?πων, των ευγεν?ν, των Παρλαμ?ντων ^[1] και τη? πλειοψηφ?α? του γαλλικο? λαο? αλλ? κατ?φερε να τι? εξουδετερ?σει.

Πρ?κειται για δ?ο εξεγ?ρσει?, πρ?τη η Σφενδ?νη του Παρλαμ?ντου και δε?τερη αυτ? των Πριγκ?πων. ^[2] Η χρονικ? στιγμ? τη? εκδ?λωση? τη? πρ?τη? εξ?γερση? τη? Σφενδ?νη?, αμ?σω? μετ? τη συνθ?κη τη? Βεστφαλ?α? (1648) που ?ληξε τον Τριακονταετ? Π?λεμο , ?ταν σημαντικ?. Αυτ? η περ?οδο? εξεγ?ρσεων σηματοδοτε? μια β?αιη αντ?δραση στην ?νοδο τη? μοναρχικ?? εξουσ?α? στη Γαλλ?α που ?ρχισε απ? τον Ερρ?κο Δ? , συνεχ?στηκε απ? τον Λουδοβ?κο ΙΓ? και ενισχ?θηκε απ? τον πρωθυπουργ? του τελευτα?ου, καρδιν?λιο Ρισελι? και τον δι?δοχ? του καρδιν?λιο Μαζαρ?ν . Ο καρδιν?λιο? Μαζαρ?ν , πρωθυπουργ?? επ? αντιβασιλε?α? και συνεχιστ?? τη? πολιτικ?? του Ρισελι?, ε?χε πρωταρχικ? ρ?λο στην κρ?ση και τελικ? κατ?φερε να επιβληθε?.

Η Σφενδ?νη ?ρχισε στι? 15 Ιουν?ου 1648 με την ανακο?νωση των 27 ?ρθρων του Παρλαμ?ντου και τελε?ωσε στι? 3 Αυγο?στου 1653 με την υποταγ? τη? π?λη? του Μπορντ? .

Αντιπροσ?πευε την τελικ? προσπ?θεια τη? γαλλικ?? αριστοκρατ?α? να αναμετρηθε? με τον βασιλι?, προσπ?θεια η οπο?α απ?τυχε. Μακροπρ?θεσμα, η Σφενδ?νη εξυπηρ?τησε την εν?σχυση τη? βασιλικ?? εξουσ?α? αλλ? εξασθ?νησε την οικονομ?α. Επ?ση?, διευκ?λυνε την εμφ?νιση τη? απ?λυτη? μοναρχ?α?. ^[3]

Το ?νομα [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Οι εξεγ?ρσει? ?λαβαν το ?νομα Σφενδ?νη επειδ? τα πλ?θη χρησιμοποιο?σαν σφεντ?νε? με π?τρε? και ?σπαζαν τα παρ?θυρα των υποστηρικτ?ν του καρδιν?λιου-υπουργο? Μαζαρ?ν. ^[2]

Ιστορικ? πλα?σιο [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

?ταν ο Λουδοβ?κο? ΙΔ? ?γινε βασιλι?? το 1643 ?ταν ακ?μη παιδ? και την αντιβασιλε?α αν?λαβε η μητ?ρα του ?ννα η Αυστριακ?, που επ?λεξε για πρωθυπουργ? τον καρδιν?λιο Μαζαρ?ν . Αυτ?? συν?χισε την πολιτικ? του Ρισελι? που ε?χε πεθ?νει το προηγο?μενο ?το?, πολιτικ? που ε?χε στ?χο την αποδυν?μωση των ευγεν?ν, τον περιορισμ? των εξουσι?ν των Παρλαμ?ντων και την πορε?α προ? την απ?λυτη μοναρχ?α και κατ?ρθωσε να αφ?σει το βασ?λειο, με το θ?νατ? του το 1661, ισχυρ?τερο παρ? ποτ?.

Κατ? την περ?οδο τη? αντιβασιλε?α? τη? ?ννα? τη? Αυστριακ?? , μετ? το θ?νατο του Ρισελι? το 1642 και του Λουδοβ?κου ΙΓ? το 1643, η βασιλικ? εξουσ?α αποδυναμ?θηκε απ? μια δ?σκολη οικονομικ? και δημοσιονομικ? κατ?σταση λ?γω των εισφορ?ν που ?ταν αναγκα?ε? για την τροφοδ?τηση του Τριακονταετο?? Πολ?μου καθ?? και απ? το πνε?μα εκδ?κηση? των ευγεν?ν που ε?χαν υποταχθε? κ?τω απ? την αποφασιστικ?τητα του Ρισελι? .

Πολλο? ιστορικο? θεωρο?ν ?τι η μεταγεν?στερη επιμον? του Λουδοβ?κου ΙΔ' στην απολυταρχικ? εξουσ?α και η στ?ρηση πραγματικ?? εξουσ?α? τη? αριστοκρατ?α? που επ?βαλε, ?ταν αποτ?λεσμα αυτ?ν των β?αιων γεγον?των που ?ζησε στην παιδικ? του ηλικ?α. ^[4]

Οι αιτ?ε? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Τρει? ?ταν οι αιτ?ε? των εξεγ?ρσεων:

Η αυξαν?μενη π?εση απ? τη βασιλικ? φορολογ?α

Η Σφενδ?νη γενν?θηκε απ? μια γενικ? δυσαρ?σκεια που ε?χε προκληθε? απ? την οικονομικ? κρ?ση και την α?ξηση τη? φορολογικ?? επιβ?ρυνση? για την κ?λυψη των δαπαν?ν του Τριακονταετο?? Πολ?μου. Καθ?? η αριστοκρατ?α αρν?θηκε να φορολογηθε?, υπερασπιζ?μενη τι? παλι?? ελευθερ?ε? και τα προν?μι? τη?, το β?ρο? ?πεσε π?νω στην αστικ? τ?ξη. ^[5]

Η αμφισβ?τηση των προνομ?ων του Παρλαμ?ντου

Τα Παρλαμ?ντα, 14 σε ?λη τη Γαλλ?α, ε?χαν καθορισμ?να δικαι?ματα. Ειδικ?τερα, το Παρλαμ?ντο του Παρισιο? ε?χε το δικα?ωμα να περιορ?ζει την εξουσ?α του βασιλι? αρνο?μενο να επικυρ?νει διατ?γματα αντ?θετα με τα ?ω? τ?τε ισχ?οντα. Με τι? εν?ργειε? του Μαζαρ?ν θ?χτηκαν προν?μια και ελευθερ?ε? που υπ?ρχαν απ? την ?δρυσ? του?. Επ?ση?, ε?χε καθ?κον να προστατ?ψει την ανεξαρτησ?α των δικαστ?ν ?ταν συνελ?φθησαν μ?λη του. ^[6]

Η πρ?θεση τη? βασιλικ? εξουσ?α? να κυβερν?σει μ?νη τη? στα πλα?σια μια? απ?λυτη? μοναρχ?α?

Την εποχ? τη? ανηλικι?τητα? του Λουδοβ?κου ΙΔ? , οι ευγενε?? δεν αποδ?χονταν την ιδ?α ?τι η δ?ναμη βρ?σκεται στα χ?ρια του καρδιν?λιου Μαζαρ?ν . Απ? το πρ?το ?το? τη? αντιβασιλε?α?, ο καρδιν?λιο? αντιμετ?πισε μια Συνωμοσ?α των Ισχυρ?ν , που επιχε?ρησαν να τον ανατρ?ψουν και να αναστρ?ψουν τι? πολιτικ?? του καθ?? και του προκατ?χου του καρδιν?λιου Ρισελι? (1624-1642) που ε?χαν αποδυναμ?σει του? ευγενε??, και φυλ?κισε τον δο?κα του Μποφ?ρ. Ο παριζι?νικο? λα?? εξ?φρασε την αποστροφ? του στον καρδιν?λιο σε ?λη τη δι?ρκεια των εξεγ?ρσεων με λιβελογραφ?ματα, τι? μαζαριν?δε?.

Η Σφενδ?νη του Παρλαμ?ντου (Μ?ιο? 1648-Απρ?λιο? 1649) [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Τον Μ?ιο του 1648 το Παρλαμ?ντο του Παρισιο? δεν εν?κρινε του? ν?ου? φ?ρου? που ?θελε να επιβ?λει ο Μαζαρ?ν, οι οπο?οι ?πλητταν κυρ?ω? του? αστο?? και την ?γγειο ιδιοκτησ?α. Το Παρλαμ?ντο, σε μια προσπ?θεια να εδραι?σει την πολιτικ? του δ?ναμη ?στε να ε?ναι σε θ?ση να θ?τει συνταγματικο?? περιορισμο?? στην αυθαιρεσ?α του βασιλι?, συγκ?λεσε συν?λευση των Παρλαμ?ντων ^[1] . Συνετ?χθη τ?τε μια ≪χ?ρτα≫, που αποτελο?νταν απ? 27 ?ρθρα, ?να πρ?γραμμα μεταρρυθμ?σεων, αν?μεσα στα οπο?α υπ?ρχαν ?ρθρα για την απαγ?ρευση επιβολ?? ν?ων φ?ρων χωρ?? τη συγκατ?θεση του Παρλαμ?ντου καθ?? και ?ρθρο για τι? αυθα?ρετε? συλλ?ψει?. Η κυβ?ρνηση, σε δ?σκολη θ?ση λ?γω του πολ?μου με την Ισπαν?α, δ?χθηκε αρχικ? πολλ? απ? αυτ? τα ?ρθρα, λ?γο αργ?τερα ?μω? και μετ? απ? μια ν?κη στο πολεμικ? μ?τωπο, συν?λαβε τρ?α μ?λη του Παρλαμ?ντου, γεγον?? που προκ?λεσε εξ?γερση του λαο? του Παρισιο? που βγ?κε στα οδοφρ?γματα και ?τσι η κυβ?ρνηση αναγκ?στηκε να του? ελευθερ?σει. Η βασιλικ? οικογ?νεια δι?φυγε στη Ρυ?ιγ .

Τον Ιανου?ριο 1649 η σ?γκρουση εντ?θηκε. Τα βασιλικ? στρατε?ματα απ?κλεισαν το Παρ?σι αλλ? το Παρλαμ?ντο δεν παραδ?θηκε. Καθ?? η κυβ?ρνηση ?πρεπε να αντιμετωπ?σει τον π?λεμο στο εξωτερικ? και εξεγ?ρσει? στην επαρχ?α, διαπραγματε?τηκε την Ειρ?νη τη? Ρυ?ιγ τον Απρ?λιο του 1649, με την οπο?α επικυρ?θηκαν οι παραχωρ?σει? στο Παρλαμ?ντο, αμνηστε?θηκαν οι στασιαστ?? και η εξ?γερση ?ληξε.

Η Σφενδ?νη των Πριγκ?πων (Ιανου?ριο? 1650-Σεπτ?μβριο? 1653) [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Σ' αυτ? τη δε?τερη εξ?γερση το κυρ?αρχο πνε?μα ε?ναι οι συνωμοσ?ε? και η αλλαγ? στρατοπ?δου των πρωταγωνιστ?ν.

Απ?ναντι στην κυβ?ρνηση αντιτ?χθηκε η βασιλικ? οικογ?νεια και πολλο? δυσαρεστημ?νοι ευγενε??, που αρκετο? απ? αυτο?? ?γιναν ηγ?τε? τη? Σφενδ?νη?: ^[2] Ο Γκαστ?ν τη? Γαλλ?α? , θε?ο? του βασιλι?, δεν ?κρυβε την αντ?θεσ? του στον Μαζαρ?ν, ?πω? επ?ση? και η κ?ρη του, η Αν-Μαρ?-Λου?ζ ντ'Ορλε?ν, η Μεγ?λη Δεσποιν??. Ο Μεγ?λο? Κοντ? , εξ?δελφο? του βασιλι?, o οπο?ο? κατ? την πρ?τη εξ?γερση ?ταν με το μ?ρο? του βασιλι?, ο αδελφ?? του Αρμ?ν ντε Μπουρμπ?ν-Κοντ? και η αδελφ? του? η δο?κισσα ντε Λονγκβ?λ που ?λπιζαν να εισ?λθουν στο συμβο?λιο τη? αντιβασιλε?α?. Επ?ση? ο Ερρ?κο? ντε Λα Τουρ ντ?Ωβ?ρν και ο Ζαν-Φρανσου? Πωλ ντε Γκοντ? , μελλοντικ?? καρδιν?λιο? του Ρετ?, που ?γραψε στα Απομνημονε?ματ? του για την ταραγμ?νη εποχ? αλλ? ?ταν πολ? φιλ?δοξο? και ?θελε να διαδραματ?σει ηγετικ? πολιτικ? ρ?λο.

Οι ευγενε?? προσπ?θησαν να επιβ?λουν τον ?λεγχο στη μοναρχ?α και να αναβι?σουν τα φεουδαλικ? του? προν?μια. Η αφορμ? για το ξ?σπασμα των ταραχ?ν ?ταν η σ?λληψη του Μεγ?λου Κοντ?, του αδελφο? του Αρμ?ν ντε Μπουρμπ?ν-Κοντ? και του γαμπρο? του? δο?κα του Λονγκεβ?λ τον Ιανου?ριο του 1650. Ξ?σπασαν τ?τε ταραχ?? στι? επαρχ?ε? και στο Παρ?σι, ο πρ?το? π?λεμο? των Πριγκ?πων . Οι υποστηρικτ?? του Κοντ?, προσπ?θησαν να συμμαχ?σουν με την ≪Παλαι? Σφενδ?νη≫ και απαιτο?σαν την απελευθ?ρωση των κρατο?μενων και την παρα?τηση του Μαζαρ?ν, ο οπο?ο? αναγκ?στηκε να φ?γει στη Μπρυλ το 1651, αφο? ελευθ?ρωσε του? τρει? πρ?γκιπε? και ο Κοντ? κυρι?ρχησε για λ?γο.

Η ?ννα η Αυστριακ? ?μω?, πα?ρνοντα? με το μ?ρο? τη? την Παλαι? Σφενδ?νη, δι?ταξε να απαγγελθε? κατηγορ?α εναντ?ον του Κοντ? και ?τσι ?ρχισε π?λι ο εμφ?λιο? π?λεμο?, ο δε?τερο? π?λεμο? των πριγκ?πων . Τον Απρ?λιο του 1652 ο Κοντ?, με τη βο?θεια των Ισπαν?ν, μπ?κε στο Παρ?σι. Η επ?μβαση των Ισπαν?ν τρ?μαξε ?σου? διατηρο?σαν ακ?μα κ?ποιο πατριωτισμ? και ευθυκρισ?α. Το Παρλαμ?ντο, αγανακτισμ?νο απ? τη συμμαχ?α με του? Ισπανο??, συνθηκολ?γησε με την Αυλ?. ^[6] Στι? μ?χε? με τα βασιλικ? στρατε?ματα ο Κοντ? βρ?θηκε στα πρ?θυρα τη? οριστικ?? ?ττα?, ?χασε την υποστ?ριξη των αστ?ν του Παρισιο? και, αντιμ?τωπο? με τη γενικ? αντ?δραση, αναγκ?στηκε να διαφ?γει στην Ολλανδ?α για να σωθε?.

Ο Λουδοβ?κο? ΙΔ?, εν?λικο? πλ?ον, εισ?λθε θριαμβευτικ? στο Παρ?σι και εγκαταστ?θηκε στο Λο?βρο . Λ?γου? μ?νε? αργ?τερα, επ?στρεψε και ο Μαζαρ?ν. Οι εξεγ?ρσει? τη? Σφενδ?νη? ?ληξαν με την καθαρ? ν?κη του Μαζαρ?ν, που συνεχ?ζοντα? απερ?σπαστο? πλ?ον την πολιτικ? του εν?σχυσε ακ?μη περισσ?τερο το θεσμ? τη? απ?λυτη? μοναρχ?α? και την κεντρικ? εξουσ?α. Πολλο? ευγενε?? εξορ?σθηκαν και απαγορε?θηκε στο Παρλαμ?ντο κ?θε αν?μιξη στη βασιλικ? διο?κηση.

Αποτελ?σματα [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Π?ρα απ? τα πλα?σια μια? απλ?? ν?κη?, η επ?δραση τη? επικρ?τηση? των βασιλικ?ν δυν?μεων ?ταν σημαντικ? γιατ? κατ?δειξε την ιδιοτ?λεια των ευγεν?ν και του Παρλαμ?ντου και πλ?ον αυτ?? οι δ?ο ομ?δε? δεν μπορο?σαν να λειτουργ?σουν σαν αντ?βαρο στη βασιλικ? εξουσ?α. Η εν?σχυση τη? βασιλικ?? εξουσ?α? συνεχ?στηκε και εγκαθιδρ?θηκε το καθεστ?? τη? απ?λυτη? μοναρχ?α? του Λουδοβ?κου ΙΔ?.

Η Σφενδ?νη τελικ? παρε?χε ?να κ?νητρο για την εγκαθ?δρυση του βασιλικο? απολυταρχισμο?, αφο? οι ταραχ?? κηλ?δωσαν την φεουδαλικ? ?ννοια τη? ελευθερ?α?. ^[5]

Παραπομπ?? και σημει?σει? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]