Σοβιετικ? απ?πειρα πραξικοπ?ματο? του 1991
Μ?ρο? του Ψυχρο? πολ?μου
Χρονολογ?α	19-22 Αυγο?στου 1991
Τ?πο?	Μ?σχα , Ρωσ?α
?κβαση	Δι?λυση τη? Σοβιετικ?? ?νωση?
Αντιμαχ?μενοι
Κρατικ? Επιτροπ? για την Κατ?σταση ?κτακτη? Αν?γκη? 2η Μεραρχ?α Μηχανοκ?νητων Τυφεκιοφ?ρων Φρουρ?ν 4η Μεραρχ?α Αρμ?των Φρουρ?ν Κομμουνιστικ? Κ?μμα KGB Ομ?δα Alpha Ομ?δα Vympel Υποστηρικτικ?? δημοκρατ?ε? : [1] Αμπχαζ?α Λευκορωσικ? ΣΣΔ Γκαγκαουζ?α Τατζικικ? ΣΣΔ Ταταρστ?ν Υπερδνειστερ?α [2] Τουρκμενικ? ΣΣΔ Ουζμπεκικ? ΣΣΔ Διεθν?? Μ?τωπο : Διεθν?? Μ?τωπο (Εσθονικ? ΣΣΔ) Διεθν?? Μ?τωπο του Εργαζ?μενου Λαο? τη? Λετον?α? Γιεντινστβο (Λιθουανικ? ΣΣΔ) Κ?νημα Εν?τητα? για Ισ?τητα στα Δικαι?ματα (Μολδαβικ? ΣΣΔ) Διεθν?? Κ?νημα του Ντονμπ?? Κομμουνιστικ? Κ?μμα τη? Ρωσικ?? ΣΟΣΔ Κομμουνιστικ? Κ?μμα Εσθον?α? Κομμουνιστικ? Κ?μμα Λετον?α? Κομμουνιστικ? Κ?μμα Λιθουαν?α? Φιλελε?θερο Δημοκρατικ? Κ?μμα τη? Σοβιετικ?? ?νωση? [3] Διπλωματικ? υποστ?ριξη : [4] [5] [6] Λα?κ? Δημοκρατ?α του Αφγανιστ?ν Κ?να ! Κ?να Κο?βα ! Κο?βα Ιρακιν? Δημοκρατ?α Λ?ο? ! Λ?ο? Λιβ?η Β?ρεια Κορ?α ! Β?ρεια Κορ?α ΟΑΠ [7] Συρ?α ! Συρ?α Βιετν?μ ! Βιετν?μ Γιουγκοσλαβ?α ! Γιουγκοσλαβ?α ( ΣΔ τη? Σερβ?α? ) Ρωσικ? ΣΟΣΔ Αν?τατο Σοβι?τ Συμβο?λιο Υπουργ?ν Υποστηρικτικ?? δημοκρατ?ε? : [1] Αρμενικ? ΣΣΔ Εσθονικ? ΣΣΔ Γεωργιαν? ΣΣΔ Καζακικ? ΣΣΔ Κιργιζικ? ΣΣΔ Λετονικ? ΣΣΔ Λιθουανικ? ΣΣΔ Μολδαβικ? ΣΣΔ Ουκραν?α Ρ?σοι εθνικιστ?? και μοναρχιστ?? Κ?μμα Λα?κο? Μετ?που του Αζερμπα?τζ?ν Λα?κ? Μ?τωπο τη? Λευκορωσ?α? Ουκρανικ? Εθνοσυν?λευση ? Ουκρανικ? Λα?κ? Αυτο?μυνα Διπλωματικ? υποστ?ριξη : [4] [6] [8] Αυστραλ?α ! Αυστραλ?α Βουλγαρ?α ! Βουλγαρ?α Καναδ?? ! Καναδ?? Tσεχοσλοβακ?α Δαν?α ! Δαν?α Ευρωπα?κ? Οικονομικ? Κοιν?τητα Γαλλ?α ! Γαλλ?α Γερμαν?α ! Γερμαν?α Αγ?α ?δρα Ουγγαρ?α ! Ουγγαρ?α Ισρα?λ ! Ισρα?λ Ιταλ?α ! Ιταλ?α Ιαπων?α ! Ιαπων?α NATO ! NATO Πολων?α ! Πολων?α Ρουμαν?α ! Ρουμαν?α Ν?τια Κορ?α ! Ν?τια Κορ?α Τα?β?ν ! Τα?β?ν Ηνωμ?νο Βασ?λειο ! Ηνωμ?νο Βασ?λειο Ηνωμ?νε? Πολιτε?ε? ! Ηνωμ?νε? Πολιτε?ε? Γιουγκοσλαβ?α ! Γιουγκοσλαβ?α ( Σοσιαλιστικ? Δημοκρατ?α τη? Κροατ?α? και Σοσιαλιστικ? Δημοκρατ?α τη? Σλοβεν?α? )
Ηγετικ? πρ?σωπα
Γκ?ναντι Γιαν?γιεφ   Βλ?ντιμιρ Κριο?τσκοφ   Μπορ?? Πο?γκο   † Ολ?γκ Μπακλ?νοφ   Βασ?λι Σταροντο?μπτσεφ   Αλεξ?ντερ Τιζι?κοφ  Βλ?ντισλαβ Αρντζ?νμπα Ανατ?λυ Μαλοφ?γιεφ Μικαλ?ι Ντιεμι?ντσε? Στεπ?ν Τοπ?λ Καχ?ρ Μαχκ?μοφ Μ?ντιμερ Σα?μ?εβ Ιγκ?ρ Σμιρν?φ Σαπαρμουρ?τ Νιγι?ζοφ Ισλ?μ Καρ?μοφ Βαλεντ?ν Κο?πτσοφ Αλφρ?ντ? Ρουμπ?κ? Μα?κ?λα? Μπουροκεβ?τσιου? Μιχα?λ Γκορμπατσ?φ (σε κατ' ο?κον περιορισμ?) Μπ?ρι? Γι?λτσιν Αλεξ?ντερ Ρο?τσκο? Ρουσλ?ν Χασμπουλ?τοφ Ιβ?ν Σιλ?γιεφ Κονσταντ?ν Κ?μπετ? Γαβρι?λ Ποπ?φ Π?βελ Γκρ?τσεφ Ανατ?λι Σομπτσ?κ Λεβ?ν Τερ-Πετροσι?ν ?ντγκαρ Σ?βισααρ Ζβι?ντ Γκαμσαχο?ρντια Νουρσουλτ?ν Ναζαρμπ?γεφ Ασκ?ρ Ακ?γιεφ Ιβ?ρ? Γκοντμ?νι? Βιτ?ουτα? Λ?ντσμπεργκι? Γκεντιμ?να? Βανι?ριου? Μ?ρτσεα Σν?γκουρ Βαλερ?ου Μουρ?φτσι Λεον?ντ Κραβτσο?κ Αμπουφλ?ζ Ελχιμπ?ι Ζι?νον Π?ζνιακ Γιο?ρι Σουχ?βιτ?
Απ?λειε?
Ο υπουργ?? Εσωτερικ?ν Μπ?ρι? Πο?γκο αυτοκτ?νησε Ο στρατιωτικ?? σ?μβουλο? του Γκορμπατσ?φ Σεργκ?ι Αχρομ?γιεφ αυτοκτ?νησε Ο Διευθυντ?? των Υποθ?σεων τη? Κεντρικ?? Επιτροπ?? Νικολ?ι Κρο?τσινα αυτοκτ?νησε [9] [10] 3 ?μαχοι σκοτ?θηκαν στι? 21 Αυγο?στου

Η Σοβιετικ? απ?πειρα πραξικοπ?ματο? του 1991 , επ?ση? γνωστ? ω? Πραξικ?πημα του Αυγο?στου ( ρωσικ? : Августовский путч ‎‎ " Αυγουστι?τικο Πραξικ?πημα "), ?ταν μια προσπ?θεια απ? μ?λη τη? κυβ?ρνηση? τη? ΕΣΣΔ να αναλ?βουν τον ?λεγχο τη? χ?ρα? απ? τον Σοβιετικ? Πρ?εδρο και Γενικ? Γραμματ?α Μιχα?λ Γκορμπατσ?φ . Οι ηγ?τε? του πραξικοπ?ματο? ?ταν σκληροπυρηνικ? μ?λη του Κομμουνιστικο? Κ?μματο? τη? Σοβιετικ?? ?νωση? (ΚΚΣΕ), οι οπο?οι ?ταν αντ?θετοι με το μεταρρυθμιστικ? πρ?γραμμα του Γκορμπατσ?φ και τη ν?α ενωσιακ? συνθ?κη που ε?χε διαπραγματευτε? στην οπο?α ε?χε αποκεντρ?σει μεγ?λο μ?ρο? των εξουσι?ν τη? κεντρικ?? κυβ?ρνηση? στι? δημοκρατ?ε? . Δεν ?λαβαν λα?κ? υποστ?ριξη, ιδ?ω? στη Μ?σχα με μια σ?ντομη αλλ? αποτελεσματικ? εκστρατε?α πολιτικ?? αντ?σταση? ^[11] η οπο?α καθοδηγ?θηκε απ? τον Ρ?σο πρ?εδρο Μπ?ρι? Γ?λτσιν , ο οπο?ο? ?ταν σ?μμαχο? και επικριτ?? του Γκορμπατσ?φ. Αν και το πραξικ?πημα κατ?ρρευσε μ?σα σε δ?ο μ?νο ημ?ρε? και ο Γκορμπατσ?φ επ?στρεψε στην εξουσ?α, η εκδ?λωση αποσταθεροπο?ησε την ΕΣΣΔ και θεωρε?ται ευρ?ω? ?τι συν?βαλε τ?σο στη δι?λυση του ΚΚΣΕ και τη δι?λυση τη? ΕΣΣΔ .

Μετ? τη συνθηκολ?γηση τη? Κρατικ?? Επιτροπ?? για την Κατ?σταση ?κτακτη? Αν?γκη? (GKChP), ευρ?ω? γνωστ? ω? η "Συμμορ?α των Οκτ?", το Αν?τατο Δικαστ?ριο τη? Ρωσικ?? Σοβιετικ?? Ομοσπονδιακ?? Σοσιαλιστικ?? Δημοκρατ?α? και ο Πρ?εδρο? τη? ΕΣΣΔ Μιχα?λ Γκορμπατσ?φ περι?γραψε τι? δρ?σει? του? ω? απ?πειρα πραξικοπ?ματο?.

Παρασκ?νιο [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

?ταν αν?λαβε την εξουσ?α ω? Γενικ?? Γραμματ?α? του Κομμουνιστικο? Κ?μματο? τη? Σοβιετικ?? ?νωση? το 1985, ο Γκορμπατσ?φ ?κανε φιλ?δοξε? μεταρρυθμ?σει?, με κεντρικ? ?ξονα τι? ?ννοιε? τη? περεστρ?ικα και τη? γκλ?σνοστ , οι οπο?ε? σημα?νουν οικονομικ?/πολιτικ? αναδ?μηση και ?νοιγμα, αντ?στοιχα. ^[12] Αυτ?? οι κιν?σει? ?ταν αντ?θετε? και ?ποπτε? για τα σκληροπυρηνικ? μ?λη του κ?μματο?, γνωστ? ω? νομενκλατο?ρα . Οι μεταρρυθμ?σει? επ?ση? απελευθ?ρωσαν μερικ? κιν?ματα και δυν?μει? που ο Γκορμπατσ?φ δεν αν?μενε ?τι θα εμφανιστο?ν. Ειδικ?τερα, οι εθνικιστικ?? ταραχ?? στι? μη-Ρωσικ?? μειον?τητε? τη? Σοβιετικ?? ?νωση? αναπτ?χθηκαν, και υπ?ρχαν φ?βοι ?τι μερικ?? ? ?λε? οι δημοκρατ?ε? μπορε? να ανεξαρτητοποιηθο?ν. Το 1991, η Σοβιετικ? ?νωση ε?χε π?σει σε σοβαρ? οικονομικ? και πολιτικ? κρ?ση. Υπ?ρχαν ?ντονε? ελλε?ψει? τροφ??, φαρμ?κων και ?λλων ειδ?ν πρ?τη? αν?γκη? και ?χι μ?νο, ^[13] οι κ?τοικοι ?πρεπε να περιμ?νουν σε μεγ?λε? ουρ?? για να αγορ?σουν βασικ? αγαθ? ^[14] , τα αποθ?ματα καυσ?μων ?ταν ανεπαρκ? για τον ερχ?μενο χειμ?να, εν? ο πληθωρισμ?? ξεπερνο?σε το 300% και τα εργοστ?σια υπ?φεραν απ? ?λλειψη χρημ?των και δεν μπορο?σαν να πληρ?σουν του? μισθο??. ^[15] Το 1990, η Εσθον?α , ^[16] η Λετον?α , ^[17] η Λιθουαν?α , ^[18] η Αρμεν?α και η Γεωργ?α ε?χαν ανακηρ?ξει την ανεξαρτησ?α του? απ? τη Σοβιετικ? ?νωση. Τον Ιανου?ριο του 1991, ?γινε προσπ?θεια για την επαναφορ? τη? Σοβιετικ?? κυριαρχ?α? στη Λιθουαν?α μ?σω στρατιωτικ?? επ?θεση? . Περ?που μια εβδομ?δα αργ?τερα, υπ?ρχε μια απ?πειρα ανατροπ?? των λετονικ?ν αρχ?ν απ? φιλοσοβιετικ?? δυν?μει? . Στη Ν?τια Οσσετ?α και το Ναγκ?ρνο-Καραμπ?χ, υπ?ρχαν και εκε? συγκρο?σει?.

Η Ρωσ?α ανακο?νωσε την κυριαρχ?α τη? στι? 12 Ιουν?ου 1990 και περι?ρισε την εφαρμογ? των σοβιετικ?ν ν?μων στη ΡΣΟΣΔ, ειδικ? του? ν?μου? περ? οικονομ?α?. Το Αν?τατο Σοβι?τ τη? Ρωσικ?? ΣΟΣΔ υιοθ?τησε ν?μου? που ?ρχονταν σε αντ?θεση με του? σοβιετικο?? ν?μου? (δε? Π?λεμο? των Ν?μων ).

Στο δημοψ?φισμα τη? 17η? Μαρτ?ου 1991 , στο οπο?ο δεν συμμετε?χαν τα βαλτικ? κρ?τη, η Αρμεν?α, η Γεωργ?α και η Μολδαβ?α (ωστ?σο υπ?ρχαν ανεπ?σημα δημοψηφ?σματα και στι? ?ξι δημοκρατ?ε?), η πλειοψηφ?α των κατο?κων εξ?φρασαν την επιθυμ?α του? να διατηρ?σουν την ανανεωμ?νη Σοβιετικ? ?νωση. Μετ? απ? διαπραγματε?σει?, οχτ? απ? τι? ενν?α δημοκρατ?ε? (εκτ?? απ? την Ουκραν?α) εν?κριναν τη Ν?α Ενωσιακ? Συνθ?κη με μερικ?? προ?ποθ?σει?. Αυτ? η συμφων?α θα μετ?τρεπε τη Σοβιετικ? ?νωση σε ομοσπονδ?α κυρ?αρχων δημοκρατι?ν, με κοιν? πρ?εδρο, εξωτερικ? πολιτικ? και στρατ?. Η Ρωσ?α, το Καζακστ?ν και το Ουζμπεκιστ?ν θα υπ?γραφαν τη συμφων?α στι? 20 Αυγο?στου 1991.

Προετοιμασ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Στι? 11 Δεκεμβρ?ου 1990, ο πρ?εδρο? τη? Κα Γκε Μπε Βλαντιμ?ρ Κριο?τσκοφ ?κανε "κλ?ση για τ?ξη" σε δ?λωση του στην κεντρικ? τηλε?ραση, στη Μ?σχα . ^[19] Εκε?νη την ημ?ρα, ζ?τησε απ? δ?ο αξιωματικο?? τη? Κα Γκε Μπε ^[20] να προετοιμ?σουν ?να σχ?διο μ?τρων που θα μπορο?σαν να ληφθο?ν αν κηρυχθε? κατ?σταση ?κτακτη? αν?γκη? στην ΕΣΣΔ. Αργ?τερα ο Κριο?τσκοφ συμμ?χησε, προκειμ?νου να διοργαν?σει το πραξικ?πημα, με τον υπουργ? ?μυνα? Ντμ?τρι Γι?ζοφ , τον υπουργ? εσωτερικ?ν Μπορ?? Πο?γκο , τον πρωθυπουργ? Βαλεντ?ν Παβλ?φ , τον αντιπρ?εδρο Γκεν?ντι Γιαν?γιεφ , τον αναπληρωτ? επικεφαλ?? του Σοβιετικο? συμβουλ?ου αμ?νη? ?λεγκ Μπακλ?νοφ , τον επικεφαλ?? τη? γραμματε?α? του Γκορμπατσ?φ Βαλ?ρι Μπ?λντιν , και τον Γραμματ?α τη? Κεντρικ?? Επιτροπ?? του ΚΚΣΕ ?λεγκ Σ?νιν . ^{[21] [22]}

Τα μ?λη τη? Γκε Κα Τσε Πε ?λπιζαν ?τι ο Γκορμπατσ?φ θα πειστε? να κηρ?ξει κατ?σταση ?κτακτη? αν?γκη? και να "αποκαταστ?σει τη τ?ξη".

Στι? 23 Ιουλ?ου 1991, μια ομ?δα αξιωματικ?ν του κ?μματο? και λιτερ?τι δημοσ?ευσαν ?να ?ρθρο με τ?τλο " ?να γρ?μμα προ? τον λα? " στη σκληροπυρηνικ? εφημερ?δα Σοβιετικ? Ρωσ?α (Σαβ?τσκαγια Ρασ?για), ?να κ?λεσμα για αποφασιστικ? δρ?ση για την αποτροπ? καταστροφικ?? ζημι?? στη χ?ρα.

?ξι μ?ρε? αργ?τερα, ο Γκορμπατσ?φ, μαζ? με του? προ?δρου? τη? Ρωσικ?? ΣΟΣΔ Μπορ?? Γ?λτσιν και τον πρ?εδρο τη? Καζακικ?? ΣΣΔ Νουρσουλτ?ν Ναζαρμπ?γιεφ, συζ?τησε τη πιθαν?τητα αντικατ?σταση? σκληροπυρηνικ?ν ?πω? ο Πο?γκο, ο Παβλ?φ, ο Γιαζ?φ και ο Κριο?τσκοφ με πιο φιλελε?θερα πρ?σωπα. Ο Κριο?τσκοφ, ο οπο?ο? ε?χε θ?σει τον Γκορμπατσ?φ υπ? στεν? επιτ?ρηση, ?μαθε για τη συζ?τηση. ^{[23] [24] [25]}

Στι? 4 Αυγο?στου, ο Γκορμπατσ?φ ?φυγε για διακοπ?? στη ντ?τσα του στο Φ?ρο? τη? Κριμα?α?. Σχεδ?αζε να επιστρ?ψει στη Μ?σχα εγκα?ρω? για να υπογρ?ψει τη Ν?α Ενωσιακ? Συνθ?κη στι? 20 Αυγο?στου.

Στι? 17 Αυγο?στου, τα μ?λη τη? Γκε Κα Τσε Πε συναντ?θηκαν σε ξεν?να τη? Κα Γκε Μπε και μελ?τησαν το ?γγραφο τη? συνθ?κη?. Π?στευαν ?τι το σ?μφωνο θα στρ?σει τον δρ?μο για τη δι?λυση τη? Σοβιετικ?? ?νωση?, και αποφ?σισαν ?τι ε?ναι ?ρα να δρ?σουν. Την επομ?νη, ο Μπακλ?νοφ, ο Μπ?λντιν, ο Σ?νιν και ο αναπληρωτ?? υπουργ?? ?μυνα? τη? ΕΣΣΔ στρατηγ?? Βαλεντ?ν Βαρ?νικοφ π?γαν στην Κριμα?α για συναντηθο?ν με τον Γκορμπατσ?φ. Ζ?τησαν απ? το Γκορμπατσ?φ να κηρ?ξει κατ?σταση ?κτακτη? αν?γκη? ? να παραιτηθε? και να ονομ?σει τον Γιαν?γιεφ ω? προσωριν? πρ?εδρο, προκειμ?νου να επιτρ?ψει στα μ?λη τη? Γκε Κα Τσε Πε να "αποκαταστ?σουν την τ?ξη" στη χ?ρα. ^{[22] [26] [27]}

Ο Γκορμπατσ?φ π?ντα υποστηρ?ζει ?τι απ?ρριψε το τελεσ?γραφο. ^{[26] [28]} Ο Βαρ?νικοφ ισχυρ?ζεται ?τι ο Γκορμπατσ?φ του ε?πε: "Αν?θεμ? σε. Κ?νε ?τι θ?λει?. Αλλ? να αναφ?ρει? τη γν?μη μου!" ^[29] Ωστ?σο, αυτο? που ?ταν παρ?ντε? στην ντ?τσα εκε?νη τη στιγμ?, κατ?θεσαν ?τι οι Μπακλ?νοφ, Μπ?λντιν, Σ?νιν και Βαρ?νικοφ ?ταν καθαρ? απογοητευμ?νοι και νευρικο? μετ? τη συν?ντησ? του? με τον Γκορμπατσ?φ. ^[26] Μετ? την απ?ρριψη απ? τον Γκορμπατσ?φ, οι συνωμ?τε? δι?ταξαν τον εγκλεισμ? του Γκορμπατσ?φ στην ντ?τσα στο Φ?ρο?, εν? την ?δια στιγμ? οι γραμμ?? επικοινων?α? τη? ντ?τσα? (οι οπο?ε? ελ?γχονταν απ? την Κα Γκε Μπε) κ?πηκαν. Επ?ση?, τοποθετ?θηκαν πρ?σθετοι φρουρο? απ? την Κα Γκε Μπε τοποθετ?θηκαν στι? π?λε? τη? ντ?τσα? για να αποτρ?ψουν οποιονδ?ποτε απ? το να εγκαταλε?ψει το κτ?ριο.

Τα μ?λη τη? Γκε Κα Τσε Πε ζ?τησαν απ? ?να εργοστ?σιο του Πσκοφ να του? παραδ?σει 250.000 εργοστ?σια χειροπ?δων για να σταλο?ν στη Μ?σχα ^[30] , καθ?? και 300.000 φ?ρμε? σ?λληψη?. Ο Κριο?τσκοφ διπλασ?ασε του? μισθο?? των υπαλλ?λων τη? Κα Γκε Μπε, του? ανακ?λεσε απ? τι? διακοπ??, και του? ?βαλε σε επιφυλακ?. Η φυλακ? Λεφ?ρτοβο αδει?στηκε για να υποδεχθε? του? φυλακισμ?νου?. ^[24]

Σημει?σει? και παραπομπ?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Εξωτερικο? σ?νδεσμοι [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Τα Wikimedia Commons ?χουν πολυμ?σα σχετικ? με το θ?μα    Σοβιετικ? απ?πειρα πραξικοπ?ματο? του 1991

• Russia at the Barricades: Eyewitness Accounts of the Moscow Coup (August 1991), ed. Victoria Bonnell, Ann Copper, and Gregory Freidin. Introduction by Victoria E. Bonnell and Gregory Freidin (M.E. Sharpe, 1994). Includes the chronology of the coup, photos, and accounts from a broad cross-section of participants and eyewitnesses, including the editors.
• Voices From An (Attempted) Soviet Coup. 1st person accounts and documents from both sides of the barricades. Compiled and edited by Anya Chernyakhovskaya, Dr John Jirik and Nikolai Lamm.
• IRC logs : Transcript of internet chat from the time of the coup
• TASS transmissions at the time of the coup (captured from short-wave radio transmissions, contains decoding errors)
• Andrew Coyne: Getting to the Roots of a Deserved Failure
• The St. Petersburg Times #696(63), 17 August 2001 The issue of The St. Petersburg Times devoted to the 10th anniversary of the coup attempt.
• The Collapse of Stalinism Chronology of the Coup The USSR in 1991: The Implosion of a Superpower by Dr Robert F. Miller
• 1991 Diplomatic Bluebook, Section 4. The Soviet Union by the Japanese Foreign Ministry
• Moscow Coup, August 1991, Anonymous : Memories of an anonymous Russian in Wiki Memory Archive
• Personal account and photographs of historian Douglas Smith, eyewitness to the coup
• Vadim Anatov, a programmer for Relcom (the first public ISP in the USSR) στο YouTube talking about the role of the Internet in resistance to the coup.
• Adventures of the "Nuclear Briefcase": A Russian Document Analysis , Strategic Insights , Volume III, Issue 9 (September 2004), by Mikhail Tsypkin
• Map of Europe showing areas affected by Soviet Coup Attempt
• Gorbachev, Mikhail (1991). The August Coup: The Truth and the Lessons . New York: HarperPerennial. Includes transcript of videotaped statement made 19/20 August 1991 as his Foros dacha.