Το λ?μμα παραθ?τει τι? πηγ?? του α?ριστα, χωρ?? παραπομπ?? . Βοηθ?στε συνδ?οντα? το κε?μενο με τι? πηγ?? χρησιμοποι?ντα? παραπομπ?? , ?στε να ε?ναι επαληθε?σιμο . Η σ?μανση τοποθετ?θηκε στι? 7/01/2017.

Μ?ρο? τη? σειρ?? λημμ?των Γνωστικισμ??

Περσικ?? Γνωστικισμ?? Μανδα?σμ?? Μανιχα?σμ??

Συροαιγυπτιακ?? γνωστικισμ?? Σηθιανο? Βαλεντιανισμ?? Βασιλιδιανο?

Πατ?ρε? του χριστιανικο? γνωστικισμο? Σ?μων ο Μ?γο? Κ?ρινθο? Καρποκρ?τη? Βαλεντ?νο?

Πρ?ιμο? Γνωστικισμ?? Οφ?τε? Κα?ν?τε? Καρποκρατιανο? Βορβορ?τε?

Μεσαιωνικ?? Γνωστικισμ?? Παυλικιανισμ?? Βογ?μιλοι Καθαρο?

Σ?γχρονο? γνωστικισμ??

Γνωστικ? κε?μενα Βιβλιοθ?κη Ναγκ Χαμαντ? Γνωστικ? Ευαγγ?λια Codex Tchacos

Σχετικ? λ?μματα Πυθαγορισμ?? Νεοπλατωνισμ?? Ε?α (Γνωστικισμ??)

Ο Παυλικιανισμ?? ?ταν Χριστιανικ? Ομολογ?α που αναπτ?χθηκε στη Μικρ? Ασ?α απ? τον 7ο αι?να και μετ?. Ιδρυτ?? και δημιουργ?? του Παυλικιανισμο? θεωρε?ται ?να? Αρμ?νιο? με το ?νομα Κωνσταντ?νο? απ? την κωμ?πολη Μαν?ναλη. Ο Κωνσταντ?νο? ?ταν Μανιχα?ο? . Κ?ποτε φιλοξ?νησε ?ναν Χριστιαν? δι?κονο, ο οπο?ο? επ?στρεφε στην πατρ?δα του ?στερα απ? μ?α περ?οδο αιχμαλωσ?α? του απ? του? ?ραβε? . Ο τελευτα?ο? δ?ρησε στον οικοδεσπ?τη του το "Ευαγγ?λιο" και τον "Απ?στολο", πριν αποχωρ?σει. ?κτοτε ο Κωνσταντ?νο? απαρν?θηκε τον Μανιχα?σμ? και αφοσι?θηκε στη μελ?τη αυτ?ν των βιβλ?ων. Μ?λιστα, ?δωσε τη δικ? του ερμηνε?α σε δι?φορα χωρ?α τη? Καιν?? Διαθ?κη? θ?τοντα? ?τσι τι? β?σει? τη? Παυλικιαν?? διδασκαλ?α?. Με τα κηρ?γματ? του συγκρ?τησε ?ναν πυρ?να οπαδ?ν στη Μαν?ναλη. Αρνο?ντο επ?μονα κ?θε σχ?ση με τον Μανιχα?σμ? και τον καταδ?καζαν.

Οι διδαχ?? του Παυλικιανισμο? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

• Οι Παυλικιανο? ? Παυλιαν?τε? υποστ?ριζαν ?τι ο Ιησο?? ε?χε ουρ?νιο σ?μα και ?τι απλ? δι?λθε απ? το σ?μα τη? Μαρ?α? .
• Κεντρικ? θ?ση για του? Παυλικιανο?? κατε?χαν οι επιστολ?? του Αποστ?λου Πα?λου, τον οπο?ο τιμο?σαν ιδια?τερα. Επιπλ?ον αναγν?ριζαν μ?α απ?κρυφη επιστολ? του προ? του? Λαοδικε??.
• Οι Παυλικιανο? π?στευαν ?τι η τιμ? προ? του? Αγ?ου? απομ?κρυνε του? ανθρ?που? απ? την αποκλειστικ? τιμ? που ?φειλαν στο Θε?.
• Επ?ση?, απ?ρριπταν τα μυστ?ρια. Περιστασιακ? οι Παυλικιανο? εισ?ρχονταν σε Ορθ?δοξε? εκκλησ?ε? και μεταλ?μβαναν με σκοπ? την παραπλ?νηση των Ορθοδ?ξων και τον προσηλυτισμ? του?. Ε?ναι γεγον?? ?τι οι Παυλικιανο? δι?ποντο απ? ιδια?τερο προσηλυτιστικ? ζ?λο. Συν?θιζαν να αποστηθ?ζουν την Καιν? Διαθ?κη, ?στε αν? π?σα στιγμ? να ε?ναι σε θ?ση να χρησιμοποι?σουν χωρ?α τη? που υποστ?ριζαν τι? θ?σει? του?. Επ?ση? διατηρο?σαν για τον εαυτ? του? το αποκλειστικ? προν?μιο να χαρακτηρ?ζονται Χριστιανο? . Σε αντιδιαστολ?, αποκαλο?σαν του? Ορθοδ?ξου? "Ρωμα?ου?" .

Η δι?δοση [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Η δρ?ση των πρ?των Παυλικιαν?ν εξ?ργισε τον Αρμ?νιο πατρι?ρχη Ναρσ? Γ', ο οπο?ο? ξεκ?νησε δι?ξει? εναντ?ον του?. ?τσι, ο Κωνσταντ?νο? και οι οπαδο? του, αφο? πρ?τα συμμ?χησαν με του? ?ραβε? εν?ντια στου? μονοφυσ?τε? του Ναρσ? (Αναστασ?ου Ιω?ννη?, Οι Παυλικιανο? , σ. 44), μπ?καν στο βυζαντιν? ?δαφο? και συγκεκριμ?να στην π?λη Κ?σοβα, κοντ? στην Κολ?νεια. Στη ν?α του ?δρα, ο Κωνσταντ?νο? υιοθ?τησε το ?νομα εν?? απ? του? μαθητ?? του Αποστ?λου Πα?λου , του Σιλουανο?. Επ?ση? ον?μασε την κοιν?τητ? του "Μακεδον?α". Τελικ?, προσε?λκυσε την προσοχ? του αυτοκρ?τορα Κωνσταντ?νου Δ' Πωγων?του (668-685), ο οπο?ο? απ?στειλε τον αξιωματο?χο του Συμε?ν στην Κ?βοσα με τη ρητ? εντολ? να εκτελ?σει τον Κωνσταντ?νο-Σιλουαν?. Πρ?γματι, ο Συμε?ν τον συν?λαβε και εξαν?γκασε του? οπαδο?? του να τον λιθοβολ?σουν μ?χρι θαν?του. Οι Παυλικιανο? παραδ?θηκαν στην Ορθ?δοξη Εκκλησ?α για κατ?χηση. Ωστ?σο, προσποι?θηκαν ?τι προσηλυτ?σθηκαν και διατ?ρησαν την κοιν?τητ? του? στην Κ?βοσα. Εκε? επ?στρεψε ο Συμε?ν ?πειτα απ? παραμον? τρι?ν ετ?ν στην Κωνσταντινο?πολη . Τελικ? τον ε?χε κερδ?σει η παυλικιαν? διδασκαλ?α την οπο?α ε?χε γνωρ?σει κατ? τη δι?ρκεια τη? αν?κριση? του Κωνσταντ?νου-Σιλουανο?. Κατ? μ?α ειρωνε?α τη? τ?χη?, απ? δι?κτη? ?γινε ο ν?ο? διδ?σκαλο? των Παυλικιαν?ν. Η δρ?ση του Συμε?ν-Τ?του διακ?πηκε απ?τομα, ?ταν ο αυτοκρ?τορα? Ιουστινιαν?? Β' (685-695 και 705-711) στρ?φηκε εναντ?ον του. Ο Διδ?σκαλο? και οι ?λλοι Παυλικιανο? που δεν απαρν?θηκαν την π?στη του? παραδ?θηκαν στην πυρ?. Ο Παυλικιανισμ?? κινδ?νευε με αφανισμ? μ?λι? λ?γα χρ?νια μετ? την ?δρυσ? του.

Τον Παυλικιανισμ? δι?σωσε ο ν?ο? διδ?σκαλο? Πα?λο? ο Αρμ?νιο?. Μαζ? με ?λλου? ομο?δε?τε? του, δι?φυγε στην Επ?σπαρη, κοντ? στην Αμ?σεια του Π?ντου , ?που προχ?ρησε σε ανασ?νταξη των δυν?μεων τη? α?ρεση?. ?ταν τ?σο σημαντικ?? ο ρ?λο? του, ?στε πολλο? ιστορικο? πιστε?ουν ?τι το ?νομα τη? α?ρεση? προ?λθε απ? εκε?νον και ?χι απ? τον Απ?στολο Πα?λο .

Στο μεταξ?, το 726 ο αυτοκρ?τορα? Λ?ων Γ' εγκαιν?ασε την Εικονομαχ?α εκδ?δοντα? δι?ταγμα εναντ?ον των εικ?νων. Απ? την πλευρ? του?, οι Παυλικιανο? επ?ση? δεν επιδοκ?μαζαν τη λατρε?α των εικ?νων. Σ?μφωνα με τον χρονογρ?φο Θεοφ?νη , η πρ?τη προσπ?θεια εισαγωγ?? τη? εικονομαχ?α? στο Βυζ?ντιο ?γινε απ? τον αυτοκρ?τορα Αναστ?σιο Α? και η πρ?ξη αυτ? συνδε?ταν ?χι με τον χριστιανισμ?, αλλ? με τον μανιχα?σμ?: " Μανιχα?ον δε τινα ζωγρ?φον ... Αναστ?σιο? ?γαγεν ... ο? αλλ?τρια των εκκλησιαστικ?ν αγ?ων εικ?νων ετ?λμησε γρ?ψαι φασματ?δη εν τω παλατ?ω Ελενιαν?ν και εν τω αγ?ω Στεφ?νω Αυρηλιαν?ν γν?μη του βασιλ?ω? χα?ροντο? τοι? Μανιχα?οι? ?θεν και στ?σι? του λαο? γ?γονε μεγ?λη " (Θεοφ?νου?, Χρονογραφ?α 149). Σ?μφωνα με αρκετ?? πηγ??, ρ?ζα του παυλικιανισμο? ?ταν ο μανιχα?σμ??. Θεοφ?νη? ( Χρονογραφ?α 488), Φ?τιο? ( PG 102,15), Π?τρο? Σικελι?τη? ( PG 104, 1239), ?ννα Κομνην? ( Αλεξι?? , 15,8.1), κ?νουν λ?γο για το μανιχα?κ? υπ?βαθρο των παυλικιαν?ν. Γεγον??, π?ντω?, ε?ναι ?τι τ?σο ο αυτοκρ?τορα? Λ?ων Γ', ?σο και ο γιο? και δι?δοχ?? του Κωνσταντ?νο? Ε' , ?δειξαν ανοχ? προ? την "α?ρεση". Χαρακτηριστικ? ε?ναι η περ?πτωση τη? κλ?ση? του γιου και διαδ?χου του Πα?λου του Αρμ?νιου, του Γεν?σιου-Τιμ?θεου, στην Κωνσταντινο?πολη απ? τον Λ?οντα Γ' για ?λεγχο των πεποιθ?σε?ν του. Την αν?κριση αν?λαβε ο πατρι?ρχη? ο οπο?ο? απεφ?νθη ?τι ο Γεν?σιο? ?ταν αθ?ο? και ελε?θερο? να επιστρ?ψει στην Επ?σπαρη. Προφαν??, κατ?πιν συστ?σεων του αυτοκρ?τορα, απ?φυγε να υποβ?λει ερωτ?σει? στον Παυλικιαν? διδ?σκαλο που θα αποκ?λυπταν τι? αιρετικ?? του απ?ψει?. Ο Λ?ων δεν επιθυμο?σε να δημιουργηθε? εστ?α ?νταση? στη Μικρ? Ασ?α η οπο?α απειλε?το σοβαρ? απ? του? ?ραβε? εκε?νη την εποχ?. ?στερα απ? την επιστροφ? του ο Γεν?σιο?-Τιμ?θεο? δεν παρ?μεινε στην Επ?σπαρη. Μετ?βη με του? οπαδο?? του στην πρ?τη παυλικιαν? κοιν?τητα, στη Μαν?ναλη, την οπο?α β?πτισε "Αχα?α".

Τον θ?νατο του Γεν?σιου-Τιμ?θεου ακολο?θησε ο διχασμ?? τη? κοιν?τητα? λ?γω τη? σ?γκρουση? των δ?ο γιων του, του Ζαχαρ?α και του Ιωσ?φ-Επαφρ?διτου. Ο τελευτα?ο? επ?στρεψε στην Επ?σπαρη, ?που του επιφυλ?χθηκε θερμ? υποδοχ? απ? του? εκε? Παυλικιανο??. Ωστ?σο, σε σ?ντομο χρονικ? δι?στημα ?να? τοπικ?? Βυζαντιν?? αξιωματο?χο? επιχε?ρησε να τον συλλ?βει. Ο Παυλικιαν?? διδ?σκαλο? κατ?φερε να διαφ?γει με δυσκολ?α. Στη συν?χεια κατευθ?νθηκε στην Αντι?χεια (τη? Πισιδ?α?) , ?που ?δρυσε την κοιν?τητα των "Φιλιππισ?ων". Ταυτ?χρονα, ο Κωνσταντ?νο? Ε' κατ?λαβε τη Θεοδοσιο?πολη και την Μελιτην? . Ακολουθ?ντα? την παρ?δοση προγεν?στερων αυτοκρατ?ρων και εκτιμ?ντα? τι? μαχητικ?? ικαν?τητε? των Παυλικιαν?ν, ο αυτοκρ?τορα? υποχρ?ωσε ορισμ?νου? πληθυσμο?? να μετοικ?σουν απ? εκε?νε? τι? π?λει? στη Θρ?κη , προκειμ?νου να αντιμετωπ?σει τι? απ? Βορρ? επιδρομ?? των Βουλγ?ρων . ?τσι αποτ?λεσαν τη μαγι? του κιν?ματο? των Βογομ?λων .

Δι?δοχο? του Ιωσ?φ-Επαφρ?διτου ?ταν ο Βο?νη?. Λ?γω του αν?θικου β?ου του ?λαβε την προσωνυμ?α "ρυπαρ??" και οδ?γησε την παυλικιαν? κοιν?τητα σε παρακμ?. Τ?τε (περ?που το ?το? 800 ) εμφαν?στηκε στο προσκ?νιο ο Σ?ργιο?, ο οπο?ο? διεκδ?κησε την ηγεσ?α. Ο Σ?ργιο?-Τυχικ?? εξελ?χθηκε στον σημαντικ?τερο διδ?σκαλο των Παυλικιαν?ν. Υπ? την επ?δρασ? του, η διδασκαλ?α τη? α?ρεση? ?λαβε την οριστικ? τη? μορφ?. Επ?ση?, αν?πτυξε ?ντονη προσηλυτιστικ? δρ?ση. ?δρυσε την κοιν?τητα των "Κολασσα?ων" στην Αργαο?ν (κοντ? στη Μελητ?νη), των "Λαοδικ?ων" στο Κυνοχ?ριο (κοντ? στη Νεοκαισ?ρεια του Π?ντου και των "Εφεσ?ων", στη Μοψουεστ?α τη? Κιλικ?α? . Η δι?δοση του Παυλικιανισμο? απ? τη μ?α ?κρη τη? Μικρ?? Ασ?α? ω? την ?λλη θα προκαλο?σε σ?ντομα την οργισμ?νη αντ?δραση των Βυζαντιν?ν αυτοκρατ?ρων καθ?? τα 34 χρ?νια του Σ?ργιου στην αρχηγε?α των παυλικιαν?ν (αν?μεσα στο δι?στημα 800-835) συνοδε?τηκαν απ? λεηλασ?ε? και επιθ?σει? στα εδ?φη του Βυζαντ?ου (Αναστασ?ου Ιω?ννη?, Οι Παυλικιανο? , σ. 67-68).

Οι διωγμο? και οι μ?χε? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Ο τελευτα?ο? αυτοκρ?τορα? που υπ?ρξε φιλικ?? προ? του? Παυλικιανο?? ?ταν ο Νικηφ?ρο? Α' ( 802 - 811 ), ο οπο?ο? ακολο?θησε γενικ?τερα μετριοπαθ? θρησκευτικ? πολιτικ?. ?λλωστε, οι Παυλικιανο? τον ε?χαν υποστηρ?ξει κατ? την καταστολ? τη? εξ?γερση? εν?? στρατηγο? του , του Βαρδ?νη του Το?ρκου. Ο Νικηφ?ρο? ?χασε τελικ? τη ζω? του στη σ?γκρουση με τον Βο?λγαρο χ?νο Κρο?μο.

Ο δι?δοχο? του Νικηφ?ρου, ο Μιχα?λ Α' Ραγκαβ?? ( 811 - 813 ) υπ?πεσε σε πολλ? σφ?λματα στον π?λεμο με του? Βουλγ?ρου?. ?να απ? τα σημαντικ?τερα ?ταν ο διωγμ?? που εξαπ?λυσε κατ? των Παυλικιαν?ν με εισ?γηση του Πατρι?ρχη Νικηφ?ρου .Πολλο? Παυλικιανο? βρ?καν το θ?νατο στην περιοχ? τη? Νεοκαισ?ρεια?. Αυτ? τη φορ?, ?μω?, υπ?ρξε δυναμικ? αντ?δραση προ? την κεντρικ? εξουσ?α. Σχηματ?σθηκε μ?α πολιτοφυλακ? απ? μαθητ?? του Σ?ργιου, του? επονομαζ?μενου? "?στατου?", οι οπο?οι εκτ?λεσαν τον Βυζαντιν? αξιωματο?χο Παρακονδ?κη. Ταυτ?χρονα, οι κ?τοικοι του Κυνοχωρ?ου δολοφ?νησαν τον επ?σκοπο τη? Νεοκαισ?ρεια? Θωμ?. Τελικ? η παρ?λογη και απ?νθρωπη απ?φαση ανακλ?θηκε μετ? απ? παρ?μβαση συνετ?τερων συμβο?λων, μεταξ? των οπο?ων και ο Θε?δωρο? ο Στουδ?τη?, αλλ? η αρχ? του κακο? ε?χε γ?νει. ^[1]

Προκειμ?νου να αποφ?γουν του? διωγμο??, οι Παυλικιανο? τη? Νεοκαισ?ρεια? π?ραν την καθοριστικ? απ?φαση να αναζητ?σουν καταφ?γιο στον ?ραβα εμ?ρη τη? Μελιτην??, Ομ?ρ. Ο τελευτα?ο? του? παραχ?ρησε την Αργαο?ν για εγκατ?σταση. ?τσι, οι Παυλικιανο? διαχωρ?στηκαν σε δ?ο κοιν?τητε?, εντ?? και εκτ?? τη? Βυζαντιν?? Αυτοκρατορ?α? . Οι πρ?τοι υπ?στησαν διωγμο?? απ? του? αυτοκρ?τορε?, αλλ? οι ?λλοι συν?δραμαν του? ?ραβε? στι? συγκρο?σει? του? με του? Βυζαντινο?? με καταστρεπτικ?? επιδρομ?? εναντ?ον τη? αυτοκρατορ?α?.

Τον πιο συστηματικ? διωγμ? εναντ?ον των Παυλικιαν?ν εξαπ?λυσε η αυτοκρ?τειρα Θεοδ?ρα ( 842 - 856 ). Επρ?κειτο για μ?α υπ?ρμαχο τη? Ορθοδοξ?α? , η οπο?α ε?χε προηγουμ?νω? καταλ?σει την Εικονομαχ?α με την αναστ?λωση των εικ?νων ( Μ?ρτιο? 843 ). Ορισμ?νοι ιστορικο? επ?κριναν τη Θεοδ?ρα για την απ?φασ? τη? να καταδι?ξει του? Παυλικιανο??. Υποστ?ριξαν ?τι ?τσι πυροδ?τησε μ?α μακροχρ?νια σ?γκρουση που αποδυν?μωσε τα ανατολικ? σ?νορα τη? αυτοκρατορ?α?. Ο αντ?λογο? ε?ναι ?τι οι Παυλικιανο? ε?χαν ?δη συμμαχ?σει με του? ?ραβε? εναντ?ον του συζ?γου τη? Θεοδ?ρα?, του αυτοκρ?τορα Θε?φιλου ( 829 - 842 ). ^[2]

Οι τρει? απεσταλμ?νοι τη? αυτοκρ?τειρα? στη Μικρ? Ασ?α , ο Λ?ων Αργυρ??, ο Ανδρ?νικο? Δο?κα? και ο Σουδ?λη?, επ?δειξαν πρωτοφαν? σκληρ?τητα εναντ?ον των "αιρετικ?ν". Περ?που εκατ? χιλι?δε? Παυλικιανο? θανατ?θηκαν μετ? απ? βασανιστ?ρια. ^[3] Αυτ?? ο αριθμ?? των θυμ?των αναφ?ρεται και απ? τον εθνικ? μα? ιστορικ? Παπαρρηγ?πουλο στο 10ο τ?μο τη? Ιστορ?α? του Ελληνικο? ?θνου? (σελ. 430, εκδ. “ΚΑΚΤΟΣ”). Π?ντω?, η Αικατερ?νη Χριστοφιλοπο?λου σημει?νει ?τι, ≪ Ασφαλ?? ε?ναι φανταστικ?? ο αριθμ?? των θανατωθ?ντων, ω? ανερχ?μενο? ει? 100.000 ≫ ( Βυζαντιν? ιστορ?α , Β1?, σ. 214) και ομο?ω?, ο Ιω?ννη? Αναστασ?ου γρ?φει ?τι ≪ Οι Βυζαντινο? συγγραφε?? ομιλο?ν περ? 100.000 ο?τω φονευθ?ντων. Ο αριθμ?? ?μω? ο?το? κρ?νεται υπερβολικ?? και απ?στευτο? ≫ ( Οι Παυλικιανο? , σ. 75).

Σ?μφωνα με τι? βυζαντιν?? πηγ?? ?λλοι Παυλικιανο? αποκεφαλ?σθηκαν, ?λλοι σταυρ?θηκαν και ?λλοι πν?γηκαν στη θ?λασσα. Στα θ?ματα συμπεριλαμβαν?ταν ο πατ?ρα? εν?? αξιωματικο? (πρωτομανδ?τορα) του στρατο? του θ?ματο? των Ανατολικ?ν, του Καρβ?α . Αγανακτισμ?νο? ο τελευτα?ο? τ?θηκε επικεφαλ?? 5.000 ομοθρ?σκων του που κατ?φυγαν στον εμ?ρη τη? Μελιτην??. Ο πρ?ην αξιωματικ?? θα εξελισσ?ταν σε θαν?σιμο εχθρ? του Βυζαντ?ου . Για το γεγον?? αυτ?, ο Ιω?ννη? Αναστασ?ου στην μελ?τη του για του? Παυλικιανο?? αναφ?ρει ?τι πρ?τα ε?χε αυτονομηθε? ο Καρβ?α? και ε?χε συμμαχ?σει με του? ?ραβε? και αργ?τερα ?γιναν οι επιθ?σει? που οδ?γησαν στον θ?νατο του πατ?ρα του. Δηλαδ?, " η φυγ? του Καρβ?α χρονολογε?ται προ του γεγον?το? το?του " ( Οι Παυλικιανο? , σ. 75-76).Αλλ? τ?σο απ? τι? πρωτογενε?? πηγ??, ?σο και απ? τον Παπαρρηγ?πουλο, τ?ποτα τ?τοιο δεν συν?γεται, και πολ? λιγ?τερο τα περ? ανταρσ?α? των Παυλικιαν?ν κατ? του εικονομ?χου Θε?φιλου, ?πω? αναφ?ρεται λ?γο πιο π?νω. Οι πλησι?στεροι προ? τα γεγον?τα Ιωσ?φ ο Γεν?σιο? (Βασιλε?ε? Θε?φιλου και Μιχα?λ) και Συνεχιστ?? Θεοφ?νου? (σ. 165) τ?ποτα δεν αναφ?ρουν β?βαια για ανταρσ?α των Παυλικιαν?ν κατ? του Θε?φιλου. Θα ?ταν ?λλωστε περ?εργο να στραφο?ν οι φυσικο? -και μον?μω? πιστο?- σ?μμαχοι των εικονομ?χων αυτοκρατ?ρων εναντ?ον του εικονομ?χου Θε?φιλου. Κ?ποιοι π?ντω? θεωρο?ν ?τι ακ?μα κι αν συν?βαινε αυτ?, ε?χαν κ?θε λ?γο να αποστατ?σουν οι Παυλικιανο? μετ? του? διωγμο?? του Μιχα?λ Α?, εν? ω? αιτ?α του διωγμο? και τη? μετατροπ?? των πιστ?ν και πολεμικ?ν υπηκ?ων σε εχθρο?? αναφ?ρουν την "θρησκοληψ?α" τη? Θεοδ?ρα? και τι? εισηγ?σει? των φανατικ?ν (Συνεχιστ?? Θεοφ?νου? σ.165: ≪επειρ?το [η Θεοδ?ρα] μετ?γειν προ? ευσ?βειαν ? εξαιρε?ν και απ’ ανθρ?πων ποε?ν≫. Ομο?ω? οι Κεδρην?? και Ζωναρ??). Ω? προ? τον χρ?νο φυγ?? του Καρβ?α οι Συνεχιστ?? του Θεοφ?νου? (σελ. 166) ε?ναι σαφ?στατοι : ≪ω? ουν τον εαυτ?ν ο?το? ακ?κοε πατ?ρα αναρτ?σθαι τω ξ?λω [?τι σταυρ?θηκε] ...φυγ?? μετ? και ετ?ρων π?ντε χιλι?δων...γ?νεται≫ . Σ?μφωνα β?βαια με τον Ι. Αναστασ?ου , αποτελε? " σφ?λμα τη? 'Συνεχε?α?' " ?τι ο Καρβ?α? ?φυγε μετ? τον διωγμ? επ? Θεοδ?ρα? και επικαλε?ται για το αντ?θετο τι? " περ? το?του μαρτυρ?α? του Σικελι?του και του Φωτ?ου [...] και την αναμφισβ?τητον πηγ?ν του μαρτυρ?ου των 42 Μαρτ?ρων των εξ Αμορ?ου " ( Οι Παυλικιανο? , σ. 70).

Επ?ση?, ε?ναι δ?σκολο να υποθ?σουμε ?τι προηγ?θηκε ο διωγμ?? επ? Μιχα?λ Α? , δι?τι ο Π?τρο? Σικελι?τη? με σαφ?νεια αναφ?ρει ?τι οι Παυλικιανο? ?σφαζαν, λεηλατο?σαν, β?αζαν και ?καναν δουλεμπ?ριο ει? β?ρο? των κατο?κων του Βυζαντ?ου, δ?κα ολοκληρα χρ?νια πριν τον Μιχα?λ , ?δη απ? τα χρ?νια τη? Ειρ?νη? τη? Αθηνα?α? η οπο?α δεν δ?ωξε του? Παυλικιανο??:

" Ο δε υπ?ρμαχο? του διαβ?λου Σ?ργιο?, διδαχθε?? ... την α?ρεσιν [...] γ?νεται ν?ο? κ?ρυξ τη? πλ?νη? [...] Εν ?λοι? γαρ τριακοντατ?σσαρσι χρ?νοι? επικρατ?σα? απ? Ειρ?νη? τη? Αυγο?στη? μ?χρι Θεοφ?λου του βασιλ?ω? [...] ελυμ?νατο πλε?στον μ?ρο? τη? του Χριστο? Εκκλησ?α?, του? μεν γαρ ηλλοτρ?ωσε τη? προσκα?ρου ζω??, των ιδ?ων στερ?σα?, και προ καιρο? θανατ?σα? [...] πολλο?? ομοζ?γου? διαζε?ξα?, τα? κο?τα? αυτ?ν δι? των μαθητ?ν αυτο? εμ?ανεν, πολλ? βρ?φη των μητρικ?ν αποσπ?σα? μαζ?ν δια των μαθητ?ν αυτο?, τα μεν εθαν?τωσε, τα δε των γον?ων στερ?σα? ... Αγαρηνο?? απεμπ?λησε, πολλο?? ευειδε?? νεαν?σκου? και νεαν?δα? μονογενε?? γον?ων αποχωρ?σα? ει? δουλε?αν βαρβ?ροι? παρ?δωκε, πολλο?? αδελφο?? και αδελφ??, συγγενε?? τε και φ?λου? αλλ?λων δι?στησε, και των ιδ?ων ξεν?σα?, αλλοδαπ? γη παρ?πεμψεν, ων οδυρμ?? και θρ?νο? μ?χρι? ουραν?ων αψ?δων αν?κται, πολλο?? μον?ζοντα? και μοναζο?σα? Χριστ? την παρθεν?αν αναθεμ?νου? δι? των οικε?ων μαθητ?ν δι?φθειρε [...] πολλο?? εν δεσμο?? και φυλακα?? θανατωθ?ναι πεπο?ηκε " ( PG 104,1293B-D).

Στο μεταξ? ο Σ?ργιο? δολοφον?θηκε απ? ?ναν Ορθ?δοξο (περ?που το 835 ). Τ?τε πραγματοποι?θηκε μ?α μεταβολ? στη διακυβ?ρνηση των Παυλικιαν?ν. Την πνευματικ? καθοδ?γηση δεν θα ασκο?σε πλ?ον ?να ?τομο, αλλ? μ?α συν?λευση πρ?ην συνεργατ?ν του Σεργ?ου, των "συνεκδ?μων". Ταυτ?χρονα, καθ?? οι Παυλικιανο? βρ?σκονταν σε εμπ?λεμη κατ?σταση με την αυτοκρατορ?α, τα ην?α τη? εξουσ?α? π?ρασαν στα χ?ρια του στρατιωτικο? ηγ?τη τη? κοιν?τητα?, "του αρχηγο? του οπλιτικο?". Τη θ?ση αυτ? αν?λαβε ο Καρβ?α?, ?ταν κατ?φθασε στην Αργαο?ν.

Ο Καρβ?α? συν?νωσε τι? δυν?μει? του με εκε?νε? του εμ?ρη τη? Μελιτην??, Αμρ , και του εμ?ρη τη? Ταρσο? , Αλ?, εναντ?ον των Βυζαντιν?ν. Ταυτ?χρονα, ?μω?, ?νιωθε την αν?γκη να απαγκιστρωθε? απ? την ?μεση εξ?ρτησ? του απ? του? αλλ?θρησκου? ?ραβε? . Επ?ση?, ο Καρβ?α? επιθυμο?σε οι Παυλικιανο? να βρ?σκονται εγγ?τερα στη Βυζαντιν? Αυτοκρατορ?α , ?στε να πραγματοποιο?ν ταχ?τερα επιδρομ?? εναντ?ον τη?. Για ?λου? του? παραπ?νω λ?γου?, οι Παυλικιανο? μετεγκαταστ?θηκαν σε ν?ε? π?λει? στη στρατηγικ? περιοχ? των βυζαντινοαραβοαρμενικ?ν συν?ρων. Μεταξ? ?λλων, ?δρυσαν εκε? την πρωτε?ουσ? του?, Τεφρικ? .

Ο αυτοκρ?τορα? Μιχα?λ Γ' ( 856 - 867 ), γιο? τη? Θεοδ?ρα? , στρ?φηκε αποφασιστικ? εναντ?ον των εξ ανατολ?ν εχθρ?ν του. Ο στρατηγ?? του Πετρων?? εισ?βαλε το 856 στο εμιρ?το τη? Μελιτην?? και στην επικρ?τεια των Παυλικιαν?ν. Τα περ?χωρα τη? Τεφρικ?? καταστρ?φηκαν και συνελ?φθη ?να πλ?θο? αιχμαλ?των. Ωστ?σο, λ?γο αργ?τερα, μ?α απ?πειρα εκπ?ρθηση? των Σαμοσ?των απ? τον ?διο τον αυτοκρ?τορα αποκρο?σθηκε απ? τον εμ?ρη Ομ?ρ με τη συνδρομ? του Καρβ?α. Τελικ?, ο Πετρων?? κατ?γαγε καθοριστικ? ν?κη εναντ?ον των Αρ?βων στι? ?χθε? του ποταμο? Λαλακ?οντα τον Σεπτ?μβριο του 863 . Η συγκεκριμ?νη μ?χη αποτ?λεσε ορ?σημο, καθ?? ?κτοτε οι Βυζαντινο? αν?λαβαν την πρωτοβουλ?α ?ναντι των Αρ?βων στο Ανατολικ? μ?τωπο. Μ?α ?λλη σημαντικ? συν?πεια τη? μ?χη? ?ταν ?τι σε αυτ?ν ?χασε τη ζω? του ο εμ?ρη? Αμρ, ο σπουδαι?τερο? σ?μμαχο? των Παυλικιαν?ν. Πιθανολογε?ται επ?ση? η παρουσ?α του Καρβ?α στην ?δια μ?χη, καθ?? ε?ναι γνωστ? ?τι π?θανε το ?διο ?το?.

Παρ?λα αυτ?, οι Παυλικιανο? δεν υπ?κυψαν και αναδε?χθηκε μεταξ? του? ?να? ν?ο? ηγ?τη?, εξ?σου ικαν?? με τον Καρβ?α. Ο Χρυσ?χειρ ?ταν ανιψι?? και γαμπρ?? του Καρβ?α και τον ε?χε ακολουθ?σει στην Τεφρικ?. Ο Χρυσ?χειρ εξαπ?λυσε επιθ?σει? μεγ?λη? ?κταση? εναντ?ον τη? αυτοκρατορ?α?. Οι Παυλικιανο? ?φθασαν λεηλατ?ντα? μ?χρι τη Ν?καια, τη Νικομ?δεια και την ?φεσο .

Ο αυτοκρ?τορα? Βασ?λειο? Α' Μακεδ?να? ( 867 - 886 ) επιχε?ρησε αρχικ? να διαπραγματευθε? με τον Χρυσ?χειρα και απ?στειλε στην Τεφρικ? μια πρεσβε?α με επικεφαλ?? τον Π?τρο τον Σικελι?τη. Τα αποτελ?σματ? τη? ?ταν πενιχρ?, καθ?? επιτε?χθηκε μ?νο ανταλλαγ? αιχμαλ?των. Μ?λιστα, ο Χρυσ?χειρ, σ?γουρο? για την ισχ? του, απα?τησε ο αυτοκρ?τορα? να περιορισθε? στι? ευρωπα?κ?? κτ?σει? και να του παραδ?σει ολ?κληρη τη Μικρ? Ασ?α . Ο Βασ?λειο? απ?ντησε δυναμικ? με δ?ο εκστρατε?ε? εναντ?ον των Παυλικιαν?ν και των συμμ?χων του? Αρ?βων . Κατ?φερε να καταλ?βει πολλ?? π?λει? και κ?στρα, χωρ??, ?μω?, να απειλ?σει την Τεφρικ?. Η εξ?ντωση του Χρυσ?χειρα του ?γινε ?μμονη ιδ?α. Καθημεριν? ο αυτοκρ?τορα? προσευχ?ταν στο να? των Αρχαγγ?λων Μιχα?λ και Γαβρι?λ να αξιωθε? να καρφ?σει τρ?α β?λη "στη μιαρ? κεφαλ?" του Χρυσ?χειρα.

Το 872 , ο Χρυσ?χειρ επ?δραμε για μ?α ακ?μη φορ? στη Μικρ? Ασ?α φθ?νοντα? μ?χρι την ?γκυρα . Κατ? την επιστροφ? του στην Τεφρικ?, τον παρακολουθο?σε ?να? ισχυρ?? βυζαντιν?? στρατ?? υπ? τον δομ?στικο των Σχολ?ν Χριστ?φορο. Σε κ?ποιο σημε?ο, οι Παυλικιανο? δ?χθηκαν αιφνιδιαστικ? επ?θεση και τρ?πηκαν σε φυγ?. Οι Βυζαντινο? κατ?ρθωσαν να συλλ?βουν τον Χρυσ?χειρα και στη συν?χεια τον αποκεφ?λισαν. Η κεφαλ? του αποστ?λθηκε στην Κωνσταντινο?πολη . Η απ?λεια του χαρισματικο? ηγ?τη του? θα σηματοδοτο?σε την αρχ? του τ?λου? για του? Παυλικιανο??.

Η κατ?ληξη [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Οι Παυλικιανο? αντ?ταξαν πεισματ?δη αντ?σταση στα προελα?νοντα βυζαντιν? στρατε?ματα. Χρει?σθηκαν π?ντε ολ?κληρα χρ?νια ?πειτα απ? τον θ?νατο του Χρυσ?χειρα προκειμ?νου να π?σει η Τεφρικ?. ?τσι, το 878 καταλ?θηκε οριστικ? το κρ?το? των Παυλικιαν?ν. Τ?τε, ?να πλ?θο? απ? αυτο?? εντ?χθηκε στον βυζαντιν? στρατ? και αφομοι?θηκε. Μ?α ?λλη μεγ?λη μερ?δα Παυλικιαν?ν επ?λεξε τον εξισλαμισμ?. Τ?λο?, ελ?χιστα φρο?ρια των Παυλικιαν?ν επιβ?ωσαν στη β?ρεια Συρ?α . Αναφ?ρεται ?τι ο Βο?μ?νδο? Α' τη? Αντι?χεια? , ?να? απ? του? ηγ?τε? τη? Α' Σταυροφορ?α? ( 1096 - 1099 ), πολι?ρκησε ?να τ?τοιο φρο?ριο στην κοιλ?δα τη? Αντιοχε?α? . Οι Παυλικιανο? ε?χαν συνταχθε? με του? Το?ρκου? και του? ?ραβε? εναντ?ον των Σταυροφ?ρων . Οι τελευτα?ε? εστ?ε? των αιρετικ?ν στην Ασ?α εξαφαν?στηκαν σταδιακ?.

Απ?μενε η ευρωπα?κ? κοιν?τητα των Παυλικιαν?ν, η οπο?α ε?χε ενισχυθε? μετ? απ? ν?ε? μετοικ?σει? ομ?θρησκ?ν του?. Ο αυτοκρ?τορα? Ιω?ννη? Τσιμισκ?? ( 969 - 976 ) μετ?φερε Παυλικιανο?? απ? τη Μικρ? Ασ?α στην περιοχ? τη? Φιλιππο?πολη? . Την ?δια εποχ? εμφαν?σθηκε στη Βουλγαρ?α η α?ρεση του Βογομιλισμο? . Ο Βογομιλισμ?? παρουσ?αζε πολλ?? ομοι?τητε? με τον Παυλικιανισμ?. Ε?ναι προφαν?? ?τι οι Βογ?μιλοι προ?λθαν απ? του? Παυλικιανο?? τη? Θρ?κη? . Η ν?α α?ρεση επεκτ?θηκε και σε ?λλε? περιοχ?? τη? Βαλκανικ?? , κυρ?ω? στη Βοσν?α , και επιβ?ωσε μ?χρι την οθωμανικ? κατ?κτηση. Μ?λιστα, σ?μφωνα με μ?α θεωρ?α, η α?ρεση των Καθαρ?ν στη ν?τια Γαλλ?α διαμορφ?θηκε απ? Βογ?μιλου? απεσταλμ?νου?.

Τ?λο?, αναφορ?? στον Παυλικιανισμ? ανιχνε?ονται στο ?πο? του Διγεν? Ακρ?τα . Συγκεκριμ?να, ο ?ρωα? φ?ρεται να ε?ναι εγγον?? του Χρυσ?χειρα απ? την πλευρ? του πατ?ρα του. Σ?μφωνα με τον ποιητ? ?γγελο Σικελιαν? , ο Βασ?λειο? Διγεν?? Ακρ?τα? ?ταν Παυλικιαν??.

Βλ?πε επ?ση? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

• Μ?νη? (Μανιχα?ο?)
• Γνωστικισμ??
• Βογομιλισμ??
• Ζωροαστρισμ??
• Ιουδα?σμ??
• Μανδα?σμ??
• Χριστιανισμ??

Πηγ?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

• Ε. Broadbent. "The Pilgrim Church" Tracing the pathway of the forgotten saints from Pentecost to the twentieth century.
• Περιοδικ? Ιστορικ? Θ?ματα, τε?χο? 77, Οκτ?βριο? 2008, Αθαν?σιο? Η. Γκ?ντο? "Παυλικιανο?: Οι αιρετικο? που διεκδ?κησαν τη βυζαντιν? Μ. Ασ?α".
• Ιω?ννη? Ε. Αναστασ?ου "Οι Παυλικιανο?", Εταιρε?α Θρακικ?ν Μελετ?ν (Βραβε?ο Ακαδημ?α? Αθην?ν 1954), Αθ?να 1959
• Κωνσταντ?νο? Παπαρρηγ?πουλο? "Το ?πο? τη? Εικονομαχ?α?", Εκδ?σει? Ωκεαν?δα, Αθ?να 2005
• Αικατερ?νη Χριστοφιλοπο?λου "Ιστορ?α του Βυζαντινο? Κρ?του?", τ?μο? Β1, Εκδ?σει? Β?νια?, Θεσσαλον?κη 2005
• J.J Norwich "Σ?ντομη Ιστορ?α του Βυζαντ?ου", Εκδ?σει? Γκοβ?στη?, Αθ?να 1999
• Georg Ostrorgosky "Ιστορ?α του Βυζαντινο? Κρ?του?", Ιστορικ?? Εκδ?σει? Στεφ. Δ. Βασιλ?πουλο?, Αθ?να 2002.
• Conybeare, F. G. The Key of Thruth, 1898.
• R. M. Bartikian: "Quellen zum Studium der Geschichte der paulikianischen Bewegung." (Eriwan 1961, in armenischer Sprache).
• A. Lombard: Pauliciens, Bulgares et Bons-hommes. Γενε?η 1879
• Herzog: "Paulicians". In Philip Schaff (ed.): A Religious Encyclopaedia or Dictionary of Biblical, Historical, Doctrinal, and Practical Theology, 3rd edn, Vol. 2. Toronto, New York & London: Funk & Wagnalls Company, 1894. σελ.1776-1777.
• Kurkjian, Vahan M., A History of Armenia (Chapter 37, The Paulikians and the Tondrakians), N?α Υ?ρκη, 1959, σελ.526.
• Nina G. Garsoian: The Paulician Heresy. A Study in the Origin and Development of Paulicianism in Armenia and the Eastern Provinces of the Byzantine Empire. Publications in Near and Middle East Studies. Columbia University, Series A 6. The Hague: Mouton, 1967, σελ.296.
• Edouard Selian: Le dialect Paulicien. In: The Proceedings of the Fifth International Conference on Armenian Linguistics, McGill University, Montreal, Quebec, Canada, 1995. Publisher: Caravan books, Delmar, N?α Υ?ρκη, 1996, σελ.408.

Σημει?σει? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]