Νησ? του Π?σχα

Rapa Nui
Γεωγραφ?α
Τοποθεσ?α	Ωκεαν?α , Ειρηνικ?? Ωκεαν??
Συντεταγμ?νε?	27°7′S 109°22′W  /  27.117°S 109.367°W  / -27.117; -109.367 Συντεταγμ?νε? : 27°7′S 109°22′W  /  27.117°S 109.367°W  / -27.117; -109.367
?κταση	163,6  km²
Υψηλ?τερη κορυφ?	507
Χιλ? ! Χιλ?
Πρωτε?ουσα	Χ?νγκα Ρ?α
Δημογραφικ?
Πληθυσμ??	7.750 (απογραφ?? 2017)
Πυκν?τητα	47,37 κ. / χλμ 2
Πρ?σθετε? πληροφορ?ε?
Ιστοσελ?δα	www.rapanui.net
Σχετικ? πολυμ?σα

Το Νησ? του Π?σχα ( ισπανικ? : Isla de Pascua ), και επ?ση? Ρ?πα Νο?ι ( ρ?πα νο?ι : Rapa Nui ), ε?ναι νησ? τη? Πολυνησ?α? που βρ?σκεται στον Ειρηνικ? ωκεαν? και ε?ναι επαρχ?α τη? Χιλ?? . ?χει ?κταση 163,6 τ.χλμ. και πληθυσμ? περ?που 7.750 κατο?κου? στην απογραφ? του 2017. Θεωρε?ται το πλ?ον απομονωμ?νο νησ? στον κ?σμο ^[1] . Ο γηγεν?? πληθυσμ?? αναφ?ρεται στο νησ? ω? Ραπανο?ι και οι Χιλιανο? ω? Isla de Pascua . Το ?νομα ≪Νησ? του Π?σχα≫ οφε?λεται στον Ολλανδ? θαλασσοπ?ρο Γι?κομπ Ρ?γκεβεν , ο οπο?ο? ?φτασε εκε? το Π?σχα του 1722 .

Ιστορικ? επισκ?πηση [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Η ιστορ?α τη? ανθρ?πινη? παρουσ?α? στο νησ? του Π?σχα αρχ?ζει περ?που το 500, ?ταν καταφθ?νουν και οι πρ?τοι ?ποικοι απ? τα νησι? Μαρκ?ζα? ? Μανγκαρ?βα των ν?σων Γκ?μπιερ τη? Γαλλικ?? Πολυνησ?α? . Σ?μφωνα με ορισμ?νε? θεωρ?ε? οι πρ?τοι ?ποικοι ?φθασαν εδ? απ? την Ο?ρου ( Uru ), που βρ?σκεται στα σ?νορα τη? Βολιβ?α? , του Περο? και τη? Χιλ??.

Οι ιστορικ?? γν?σει? για του? επ?μενου? αι?νε? ε?ναι αν?παρκτε?, ?ω? τον 18ο αι?να τουλ?χιστον. Το 1722 ο Ολλανδ?? θαλασσοπ?ρο? Γι?κομπ Ρ?γκεβεν το ον?μασε ?τσι, εξαιτ?α? του ?τι ?φθασε στο νησ? την ημ?ρα του Π?σχα. Οι διασωθε?σε? μαρτυρ?ε? μιλο?ν για ?να νησ? ερημωμ?νο. Ωστ?σο, ο πρ?το? Ευρωπα?ο? που το ανακ?λυψε ?ταν ο πειρατ?? ?ντουαρντ Ντ?ιβι?, που αργ?τερα ?γινε υπαξιωματικ?? του Βρετανικο? Ναυτικο?. Αυτ?? πρωτοαντ?κρυσε το νησ? το 1686 . Την εποχ? που ?φτασε εκε? ο Ρ?γκεβεν, το νησ? ε?χε πληθυσμ? γ?ρω στου? 3.000 κατο?κου?. Μα αργ?τερα, οι λευκο? επιδρομε?? ελ?ττωσαν τον πληθυσμ? του γιατ? ?πιαναν του? ν?ου? και του? πουλο?σαν σκλ?βου?. Το 1770 κατ?φθασε στο νησ? ο Ισπαν?? εξερευνητ?? Ντον Φελ?πε Γκονσ?λε? (αμερικ?νικα ισπανικ?) ? Γκονθ?λεθ (καστιλι?νικα ισπανικ?), ο οπο?ο? διεκδ?κησε τα εδ?φη του για την Ισπαν?α , αν και ανεπισ?μω?. Τ?σσερα χρ?νια μετ?, το 1774, π?ρασαν απ? το νησ? ο βρεταν?? θαλασσοπ?ρο? Τζ?ιμ? Κουκ και ο γ?λλο? Να?αρχο? Μπουγκανβ?λ.

Στην αυγ? του 19ου αι?να, περ? το 1800 μαρτυρε?ται πω? φαλαινοθ?ρε? εισ?γαγαν ασθ?νειε? στου? γηγενε?? κατο?κου?, εν? το 1805 αμερικανικ? πλο?ο απ?γαγε 22 νησι?τε?. Το 1860 Περουβιανο? δουλ?μποροι απ?γαγαν 1.407 νησι?τε?, περ?που το 1/3 του πληθυσμο? ?πω? εκτιμ?ται, για να εργαστο?ν στα ορυχε?α του Περο? ^[2] . Η επ?σημη κυβ?ρνηση του Περο? ?στειλε π?σω περ? του? 100 αιχμαλ?του?, απ? του? οπο?ου? επ?ζησαν μ?νον 10, εισ?γοντα? ταυτ?χρονα την ευλογι? στο νησ?. Το 1866 Γ?λλοι ιεραπ?στολοι κατασκευ?ζουν στο νησ? νοσοκομε?α και ιεραποστολ??, κ?τι που θα ελκ?σει χαρακτ?ρε? ?πω? ο Ζαν Μπατ?στ Ντυτρο?-Ντι Μπορνι?, που ορ?ζει εαυτ?ν κυβερν?τη του νησιο?. Οι Γ?λλοι ιεραπ?στολοι αποχωρο?ν το 1871. Μαζ? του? αποχωρο?ν 200 γηγενε?? για την Τα?τ? και 150 για του? ν?σου? Γκ?μπιερ . Ο Ντι Μπρονι? δολοφονε?ται λ?γα χρ?νια αργ?τερα απ? του? 150 εναπομε?ναντε? γηγενε??, ?ταν επιχειρε? να μετατρ?ψει το νησ? σε φ?ρμα για πρ?βατα. Το 1872 στη νησ? του Π?σχα ?μεναν μ?νο 175 ιθαγενε??. Ο 19ο? αι?να? κλε?νει με την αποβ?βαση στο νησ? του Χιλιανο? καπετ?νιου Πολ?καρπο Τ?ρο Ουρτ?δο κατ? το 1888, που διεκδικε? το νησ? επισ?μω? για τη Χιλ?.

Στον 20? αι?να χαρακτηρ?ζονται ω? σημαντικ?? δ?ο εξεγ?ρσει?, αυτ? του 1914 και η εξ?γερση του 1964 μισ? αι?να μετ?. Στην πρ?τη οι λιμοκτονο?ντε? γηγενε?? εξεγε?ρονται και ζητο?ν να φ?γουν για την Τα?τ?. Η εξ?γερση δεν επιτυγχ?νει. Ε?κοσι χρ?νια αργ?τερα, το 1934 καταφθ?νει στο νησ? ο Ελβετ?? εθνολ?γο? Αλφρ? Μετρ? για να μελετ?σει του? τοπικο?? μ?θου? και τον κοινωνικ? ιστ?, γεγον?? που ε?χε ω? αποτ?λεσμα το ?ργο του για την εθνολογ?α τη? Ν?σου του Π?σχα ( L’Ile de Paques , 1935) σε ?κδοση του Bishop Museum Press. Το 1952 το χιλιαν? ναυτικ? κ?νει την εμφ?νισ? του στο νησ? προκειμ?νου να κρατ?σει σε ?φεση οποιεσδ?ποτε τ?σει? εξ?γερση?. Το 1955 με την αποστολ? του Νορβηγο? καθηγητ? Τορ Χ?ιερνταλ γ?νεται μια δε?τερη προσπ?θεια μελ?τη? του νησιο?. Μ?α δεκαετ?α αργ?τερα ακολουθε? δε?τερη εξ?γερση που ?χει ω? αποτ?λεσμα τη διεν?ργεια εκλογ?ν. Τι? εκλογ??, το 1964, κ?ρδισε ο γηγεν?? Ρ?που, δ?νοντα? τ?λο? στην καταπ?εση. Το νησ? συνδ?θηκε αεροπορικ? και εμπορικ? με τον υπ?λοιπο κ?σμο χ?ρη σε αμερικανικ? αεροδρ?μιο και διαμετακομιστικ? εμπορικ? σταθμ?.

Γεωλογ?α-κλ?μα [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Απ? γεωλογικ? ?ποψη παρουσι?ζει ενδιαφ?ρον το γεγον?? ?τι το ?δαφο? του νησιο? ε?ναι ηφαιστειογεν??, προερχ?μενο απ? τα τρ?α τοπικ? ηφα?στεια του νησιο?. Οι ακτ?? του ε?ναι απ?κρημνε?, εν? υπ?ρχουν στο νησ? πολλ? σπ?λαια , στα οπο?α ?χουν βρεθε? ξ?λινα μικροαντικε?μενα, εικ?νε? και ?να ε?δο? ιερογλυφικ?? γραφ?? π?νω σε ξ?λο. Το νησ? του Π?σχα δημιουργ?θηκε, στα προηγο?μενα 700 χιλι?δε? χρ?νια απ? τρει? διαφορετικ?? ηφαιστειακ?? δρ?σει?, που ε?χαν ω? αποτ?λεσμα το σχηματισμ? τρι?ν διακριτ?ν κρατ?ρων. Στοιχε?α που επιτρ?πουν την ανασ?νθεση των γεωλογικ?ν χαρακτηριστικ?ν υποδεικν?ουν ?τι το νησ? ε?ναι ?να θερμ? σημε?ο με χαμηλ? μαγματικ? παραγωγικ?τητα, αντ?θετα με ?,τι συμβα?νει στα νησι? τη? Χαβ?η? ^[3] .

Το κλ?μα του νησιο? ε?ναι υποτροπικ?, δηλαδ? ηλι?λουστο και ξηρ?. Οι θερμ?τεροι μ?νε? ε?ναι κατ? την περ?οδο απ? Ιανου?ριο μ?χρι Μ?ρτιο, ?ταν η μ?ση θερμοκρασ?α ε?ναι 23 °C. Οι ψυχρ?τεροι μ?νε? ε?ναι κατ? την περ?οδο απ? τον Ιο?νιο μ?χρι τον Α?γουστο, ?ταν η μ?ση θερμοκρασ?α κυμα?νεται στου? 18 °C. Η μ?ση ετ?σια βροχ?πτωση φθ?νει περ?που τα 1.250 χιλιοστ?μετρα, με τι? μεγαλ?τερε? βροχοπτ?σει? να εμφαν?ζονται τον Ιο?νιο και τον Ιο?λιο. Οι ?νεμοι τον Ιο?νιο και τον Α?γουστο ε?ναι ισχυρο? και ακαν?νιστοι, εν? στο υπ?λοιπο ?το? κυρ?αρχοι ε?ναι οι ανατολικο? και νοτιοανατολικο? αληγε?? ?νεμοι ^[4] .

Γεωργ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Το νησ? διαθ?τει πυκν?, αλλ? ?χι οργι?δη, βλ?στηση. Το μεγαλ?τερο μ?ρο? του ε?ναι σκεπασμ?νο απ? λιβ?δια, με περιορισμ?νη γεωργικ? εκμετ?λλευση. Τα βασικ?τερα ε?δη που συγκαταλ?γονται στι? υπ?ρχουσε? γεωργικ?? καλλι?ργειε? ε?ναι οι πατ?τε? , η ζ?χαρη , ο καπν?? και τροπικο? καρπο? (μπαν?νε?). Επ?ση? ε?ναι ανεπτυγμ?νη η κτηνοτροφ?α. ?πω? συμπερα?νεται απ? την αρχαιολογικ? μαρτυρ?α το νησ? του Π?σχα ?ταν γνωστ? στου? ?νκα , γεγον?? που ερμηνε?ει σε ?να βαθμ? την ?παρξη φυτ?ν τη? νοτιοαμερικανικ?? ενδοχ?ρα? ^[5] . Η αποψ?λωση των δασικ?ν εκτ?σεων του νησιο? και μ?ρου? των καλλιεργει?ν στο μακριν? παρελθ?ν ?πω? και η ιδεοληψ?α για τη μνημειακ? γλυπτικ? φα?νεται πω? οδ?γησαν στην οικολογικ? ερ?μωση του νησιο? και την κατ?ρρευση του αρχα?ου πολιτισμο? ^[6] .

Κατο?κηση-γλ?σσα [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Υποστηρ?ζεται ?τι οι πρ?τοι κ?τοικοι του νησιο? ?ταν Πολυν?σιοι και ?φτασαν σε αυτ? με σχεδ?ε? τον 5ο αι?να π.Χ. Η γλ?σσα Ρ?πα Νο?ι ε?ναι μ?α απ? τι? εκτιμ?μενε? 1.000-1.200 Αυστρονησιακ?? γλ?σσε? , αν?λογα τα κριτ?ρια διαφοροπο?ηση? μεταξ? γλ?σσα? και διαλ?κτου ^[7] . Ο μεγαλ?τερο? πληθυσμ?? του νησιο? προ?ρχεται απ? μια πολυνησιακ? υποομ?δα ν?σων τη? ομ?δα? Μαρκ?σα?. ^[8] . Το αρχικ? λεξιλ?γιο τη? Ρ?πα Νο?ι γλ?σσα? ?χει χαθε? εκτ?? απ? μερικ?? μεικτ?? πολυνησιακ?? ? μη λ?ξει? που καταγρ?φηκαν πριν την εισαγωγ? τη? τα?τιν?? διαλ?κτου απ? ιεραπ?στολου? στον αποδεκατισμ?νο πληθυσμ? του 1864. Σ?μερα γενικ?? μιλο?νται τα Ισπανικ? ^[9] .

Αρχαιολογ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Το νησ? παρουσι?ζει αρχαιολογικ? ενδιαφ?ρον,χ?ρη στην ?παρξη των μνημειακ?ν διαστ?σεων λαξευμ?νων μορφ?ν, των ταφικ?ν τη? μνημε?ων, κτηρ?ων και μνημε?ων που αποδ?δονται σε γηγενε?? αρχαι?τερων εποχ?ν. Αν?μεσα σε αυτ? ξεχωρ?ζουν τα γιγ?ντια λ?θινα αγ?λματα ? Μο?ι , τα οπο?α πολλ?? φορ?? απεικον?ζουν αρχα?ου? θεο?? των αρχα?ων κατο?κων του νησιο?, ?ψου? απ? 2,5 ?ω? και 10 μ?τρων, πολλ? απ? τα οπο?α ε?ναι ημιτελ?. Τα αρχαι?τερα αγ?λματα χρονολογο?νται στον 8ο αι?να π.Χ. και κατασκευ?στηκαν απ? του? προγ?νου? των ιθαγεν?ν Πολυνησ?ων που ζουν σ?μερα στο νησ?. Ωστ?σο, μερικο? επιστ?μονε? υποστηρ?ζουν ?τι μερικ? απ? τα αγ?λματα κατασκευ?στηκαν το 18ο αι?να. Το 1995 η UNESCO χαρακτ?ρισε την περιοχ? ( Εθνικ? Π?ρκο Ρ?πα Νο?ι ) ω? Μνημε?ο Παγκ?σμια? Κληρονομι?? , κοντ? στην οπο?α βρ?σκεται και η τοποθεσ?α του ?χου Τονγκαρ?κι με την μεγαλ?τερη συγκ?ντρωση Μο?ι στο νησ?.

Η π?τρα π?νω στην οπο?α ?χουν λαξευτε? τα κεφ?λια ε?ναι ?να ε?δο? ηφαιστειογενο?? υλικο? που σκληρα?νει ?ταν εκτεθε? στον α?ρα, εν? ?ταν ε?ναι θαμμ?νο στη γη παραμ?νει μαλακ?. Αυτ? το υλικ? λ?γεται "το?φα" και το ?βγαλαν οι κατασκευαστ?? των αγαλμ?των απ? ?να λατομε?ο που βρ?σκεται σε αρκετ? απ?σταση απ? το μ?ρο? που ?χουν τοποθετηθε? τα π?τρινα κεφ?λια. Μερικ? απ? τα π?τρινα κεφ?λια ?χουν ?ψο? 12 μ?τρων και ζυγ?ζουν γ?ρω στου? 8 τ?ννου?. Ε?ναι ?γνωστο π?? μεταφ?ρθηκε τ?τοιο? ?γκο?.

Εκτ?? απ? τα π?τρινα κεφ?λια υπ?ρχουν και ?λλα ενδιαφ?ροντα στοιχε?α. Πριν απ? αρκετ? χρ?νια, Γ?λλοι ιεραπ?στολοι ανακ?λυψαν εκε? κ?τι κομμ?τια ξ?λου, ?που ε?ναι χαραγμ?να δι?φορα σημ?δια που μοι?ζουν με τα ιερογλυφικ? των αρχα?ων Αιγυπτ?ων . Οι ιστορικο? και οι ανθρωπολ?γοι πιστε?ουν ?τι τα πιν?κια αυτ? ?ταν τα ιερ? βιβλ?α των αρχα?ων κατο?κων του νησιο?. Παρ?λο ?μω? που πολλο? ειδικο? προσπ?θησαν να αποκρυπτογραφ?σουν τα παρ?ξενα αυτ? σ?μβολα, καν?να? δεν το κατ?ρθωσε ^[10] .

Παραπομπ?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Βιβλιογραφ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

• Bellwood Peter, Fox James J. and Darrell Tryon (eds.) 2006, The Austronesians: Historical and Comparative Perspectives , ANU E Press, Canberra, ISBN 1-920942-85-8
• Fischer Steven R. 2005, Island at the end of the world: the turbulent history of Easter Island , Reaktion Books, UK, ISBN 978-1-86189-245-4
• Hunt Terry L. ≪Rethinking Easter Island's ecological catastrophe≫, Journal of Archaeological Science , Vol. 34, Issue 3, March 2007, 485-502
• Kuffner Stephan & Kristina Schreck 2007, Chile & Easter Island , Wiley Publishing, Inc. N.J, ISBN 978-0-470-12816-9
• Τρακαδ?, Μαρ?α. ≪Το Νησ? το? Π?σχα: ?να α?νιγμα τη? Πολυνησ?α?≫, Περισκ?πιο τη? Επιστ?μη? , Δεκ?μβριο? 1996, σελ. 52
• van Tilburg, Jo Anne (1994). Easter Island: Archaeology, Ecology and Culture . Washington, D.C.: Smithsonian Institution Press. ISBN 0-7141-2504-0
• Vezzoli Luigina and Valerio Acocella 2009, ≪Easter Island, SE Pacific: An end-member type of hotspot volcanism≫. Geological Society of America Bulletin , 121 (5-6)

Εξωτερικο? σ?νδεσμοι [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Τα Wikimedia Commons ?χουν πολυμ?σα σχετικ? με το θ?μα    Νησ? του Π?σχα

Τα Wikimedia Commons ?χουν πολυμ?σα σχετικ? με το θ?μα    Atlas of Easter Island (?τλα? τη? Ν?σου του Π?σχα)

• Easter Island Foundation Αρχειοθετ?θηκε 2010-01-23 στο Wayback Machine .
• Jared Diamond Jared, ≪Easter Island's End≫ στο Discover Magazine , Αugust 1995
• Easter Island Statue Project
• Νησ? του Π?σχα στο Curlie