Μ?χη του Βατερλ?
Ναπολε?ντειοι Π?λεμοι
Η μ?χη του Βατερλ? Π?νακα? του Ου?λλιαμ Σ?ντλερ ( (1782?1839)
Χρονολογ?α	18 Ιουν?ου 1815
Τ?πο?	Βατερλ?
?κβαση	Αποφασιστικ? ν?κη του ?βδομου Συνασπισμο?
Αντιμαχ?μενοι
Γαλλικ? Αυτοκρατορ?α Ηνωμ?νο Βασ?λειο Βασ?λειο τη? Πρωσσ?α? Ηνωμ?νο Βασ?λειο των Κ?τω Χωρ?ν Βασ?λειο του Ανν?βερου Δουκ?το του Νασσ?ου Δουκ?το του Μπρ?ουνσβα?γκ
Ηγετικ? πρ?σωπα
Ναπολ?ων Α? τη? Γαλλ?α? ?ρθουρ Ου?λλινγκτον Γκ?μπχαρτ φον Μπλ?χερ
Δυν?μει?
73.000 [1] 50.700 πεζικ? 14.390 ιππικ? 8.050 πυροβολητ?? και μηχανικο? 252 καν?νια 118.000: Βρεταννο? 31.000 [1] Κ?τω Χ?ρε? 17.000 [1] Ανν?βερο 11.000 [1] Νασσ?ου 3.000 [2] Μπρ?ουνσβα?γκ 6.000 [1] Πρ?σσοι 50.000 156 καν?νια [3]
Απ?λειε?
41.000: 24.000-26.000 νεκρο? ? τραυματ?ε? και 6.000-7.000 αιχμ?λωτοι [4] 15.000 αγνοο?μενοι [5] 24.000 Βρεταννο? και λοιπο? σ?μμαχοι: 3.500 νεκρο? 10.200 τραυματ?ε? 3.300 αγνοο?μενοι [6] Πρ?σσοι : 1.200 νεκρο? 4.400 τραυματ?ε? 1.400 αγνοο?μενοι [6]

Η Μ?χη του Βατερλ? ( γαλλικ? : Bataille de Waterloo, αγγλικ? : Battle of Waterloo, γερμανικ? : Schlacht bei Waterloo) διεξ?χθη την Κυριακ? 18 Ιουν?ου 1815 κοντ? στο Βατερλ? τη? Φλ?νδρα? , στο σημεριν? Β?λγιο . Ο γαλλικ?? στρατ?? υπ? τον αυτοκρ?τορα Ναπολ?οντα Α? ηττ?θηκε απ? τον στρατ? του ?βδομου Συνασπισμο?, ο οπο?ο? αποτελε?το απ? συμμαχικ?? δυν?μει? που ε?χαν συγκεντρ?σει οι Βρεταννο?, υπ? τον υποστρ?τηγο ?ρθουρ Ου?λσλι , τον μετ?πειτα Δο?κα του Ου?λλινγκτον, και απ? Πρ?σσου? , υπ? τον στρατ?ρχη Γκ?μπχαρτ Λ?μπερεχτ φον Μπλ?χερ . ?ταν το αποκορ?φωμα τη? Εκστρατε?α? του Βατερλ? και η τελευτα?α μ?χη του Ναπολ?οντα. Η ?ττα του ε?χε ω? αποτ?λεσμα το τ?λο? τη? εξουσ?α? του και την εξορ?α του στη ν?σο τη? Αγ?α? Ελ?νη? .

Προηγ?θηκε η επιστροφ? του Ναπολ?οντα στην εξουσ?α το Μ?ρτιο του 1815 (οι περ?φημε? ≪100 Μ?ρε?≫), που ε?χε ω? συν?πεια πολλ? απ? τα αντ?παλ? του κρ?τη να κινητοποι?σουν του? στρατο?? του? εναντ?ον του, δημιουργ?ντα? ταυτ?χρονα τον ?βδομο Συνασπισμ? . Δ?ο μεγ?λε? στρατι?? υπ? τον Ου?λλινγκτον και τον Μπλ?χερ συγκεντρ?θηκαν τ?τε στα βορειοανατολικ? σ?νορα τη? Γαλλ?α? . Ο Ναπολ?ων επ?λεξε να επιτεθε? στι? δυν?μει? αυτ??, με την ελπ?δα να τι? καταστρ?ψει πριν ενωθο?ν με τι? υπ?λοιπε? δυν?μει? του Συνασπισμο? (Ρωσσ?α, Αυστρ?α, που οι δυν?μει? του? βρ?σκονταν καθ? οδ?ν) σε μια γενικευμ?νη εισβολ? στη Γαλλ?α. ?τσι ξεκ?νησε η τρι?μερη Εκστρατε?α του Βατερλ? (15-18 Ιουν?ου 1815). Η τελικ? και αποφασιστικ? σ?γκρουση αυτ?? τη? εκστρατε?α? ?ταν η ομ?νυμη μ?χη.

Η μ?χη ?ρχισε με πρωτοβουλ?α του γαλλικο? στρατο? το μεσημ?ρι τη? 18η? Ιουν?ου, μεταξ? Γ?λλων και Βρετανν?ν, εν? τμ?μα του γαλλικο? στρατο?, υπ? τον στρατ?ρχη μαρκ?σιο Εμμανυ?λ ντε Γκρουσσ? (Emmanuel de Grouchy) ε?χε αναλ?βει του? σε αρκετ? απ?σταση ευρισκ?μενου? Πρ?σσου?. Ο στρατ?? του Ου?λλινγκτον, τοποθετημ?νο? στο δρ?μο των Βρυξελλ?ν , στην πλαγι? του Μον-Σαιν-Ζαν (γαλλικ?: Mont-Saint-Jean, ?ψωμα του Αγ?ου Ιω?ννη), αντιστ?θηκε σε επανειλημμ?νε? γαλλικ?? επιθ?σει? μ?χρι το απ?γευμα. Τ?τε κατ?φθασε ο Μπλ?χερ, που ε?χε εν τω μεταξ? κατορθ?σει ν? απαγκιστρωθε? απ? τι? δυν?μει? του Γκρουσσ?, και επιτ?θηκε διασπ?ντα? τη δεξι? πτ?ρυγα του γαλλικο? στρατο?. Εκε?νη τη στιγμ?, οι Βρεταννο? και οι υπ?λοιποι σ?μμαχοι αντεπιτ?θηκαν και υποχρ?ωσαν του? Γ?λλου? σε ?τακτη φυγ?. Ο ?διο? ο Δο?κα? του Ου?λλινγκτον χαρακτ?ρισε αυτ? τη μ?χη ω? την πιο αμφ?ρροπη στην εξ?λιξ? τη? σ?ρραξη που ε?χε δει ποτ?. ^[7] Οποιαδ?ποτε πλευρ? θα μπορο?σε να ε?χε βγει νικ?τρια, αλλ? κ?ποια λ?θη επικοινων?α?, ηγεσ?α? και κρ?ση? οδ?γησαν τελικ? στην ?ττα των Γ?λλων. ^[8]

Οι νικ?τριε? δυν?μει? του ?βδομου Συνασπισμο? εισ?βαλαν στη Γαλλ?α και αποκατ?στησαν στο θρ?νο τη? τον βασιλι? Λουδοβ?κο ΙΗ? . Ο Ναπολ?ων παραιτ?θηκε, παραδ?θηκε στου? Βρεταννο?? και εξορ?στηκε στην Αγ?α Ελ?νη , ?που και π?θανε το 1821.

Το πεδ?ο μ?χη? απ?χει περ?που 13 χλμ. απ? τι? Βρυξ?λλε? (ν?τια-νοτιοανατολικ?) και περ?που 1,6 χλμ. απ? την π?λη του Βατερλ?. Εκε? σ?μερα κυριαρχε? ?να μεγ?λο μνημε?ο, ο Λ?φο? του Λιονταριο? (γαλλικ?: Butte du Lion, ολλανδικ?: Leeuw van Waterloo). Δεδομ?νου ?τι ο λ?φο? αυτ?? δημιουργ?θηκε απ? χ?μα παρμ?νο απ? το πεδ?ο τη? μ?χη?, η αρχικ? τοπογραφ?α του ακριβο?? σημε?ου τη? μ?χη? δεν ?χει διατηρηθε?.

Πρελο?διο [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Στι? 13 Μαρτ?ου 1815, ?ξι ημ?ρε? πριν φτ?σει ο Ναπολ?ων στο Παρ?σι απ? τη ν?σο ?λβα , οι δυν?μει? που συμμετε?χαν στο Συν?δριο τη? Βι?ννη? τον κ?ρυξαν εκτ?? ν?μου ^[9] . Τ?σσερει? μ?ρε? αργ?τερα, το Ηνωμ?νο Βασ?λειο , η Ρωσσ?α , η Αυστρ?α και η Πρωσσ?α κινητοπο?ησαν του? στρατο?? του? εναντ?ον τη? Γαλλ?α? ^[10] . Ο Ναπολ?ων ?ξερε ?τι, εφ?σον δεν μπ?ρεσε να αποτρ?ψει κ?ποιε? δυν?μει? απ? τη συμμετοχ? του? στον Συνασπισμ?, η μ?νη του ελπ?δα ?ταν να καταστρ?ψει το συμμαχικ? στρατ? στα ν?τια των Βρυξελλ?ν προτο? αυτ?? ενισχυθε?, να απωθ?σει του? Βρεταννο?? στη θ?λασσα και μετ? να εξουδετερ?σει του? Πρ?σσου?. Επ?ση? ?ταν θετικ? το γεγον?? ?τι στο Β?λγιο η γαλλ?φωνη πλειοψηφ?α του πληθυσμο? ?ταν φιλικ? προσκε?μενη σε αυτ?ν. Τ?λο?, τα βρεταννικ? στρατε?ματα δεν ?ταν απ? τα πλ?ον αξι?μαχα, καθ?? οι περισσ?τεροι βετερ?νοι του Πολ?μου τη? Ιβηρικ?? Χερσον?σου ε?χαν μεταφερθε? στην Αμερικ? για να ενισχ?σουν τι? βρεταννικ?? δυν?μει? που μ?χονταν στον Αγγλοαμερικανικ? Π?λεμο , ?δη απ? το 1812. ^[11]

Ο Ου?λλινγκτον π?στευε πω? ο Ναπολ?ων θα χρησιμοποιο?σε ?ναν ελιγμ? που ε?χε εφαρμ?σει με ιδια?τερη επιτυχ?α στο παρελθ?ν, σκοπε?οντα? αυτ? τη φορ? να μετακιν?σει το στρατ? του μ?σω τη? Μον? νοτιοδυτικ? των Βρυξελλ?ν ^[12] . Αυτ? θα απ?κοπτε τον Ου?λλινγκτον απ? τη β?ση του ανεφοδιασμο? του στην Οστ?νδη , αλλ? θα τον ?φερνε αναγκαστικ? πιο κοντ? στον Μπλ?χερ. Ο Ναπολ?ων εκμεταλλε?θηκε το φ?βο αυτ? του Ου?λλινγκτον, διοχετε?οντα? ψε?τικε? πληροφορ?ε?. ^[13] Δια?ρεσε δε το στρατ? του σε τρ?α μ?ρη: στην αριστερ? πτ?ρυγα υπ? τον στρατ?ρχη Μισ?λ Ν?υ (προφορ? στα γαλλικ? Νε), στη δεξι? υπ? τον στρατ?ρχη Γκρουσσ? και σε ?να εφεδρικ? στρ?τευμα υπ? την προσωπικ? του διο?κηση. Τα τρ?α στρατε?ματα παρ?μεναν σε μικρ? απ?σταση μεταξ? του?, για αλληλο?ποστ?ριξη. Οι Γ?λλοι δι?σχισαν τα σ?νορα κοντ? στο Σαρλερου? (Σαρλρου? στα γαλλικ?) πριν την αυγ? τη? 15η? Ιουν?ου και κατ?λαβαν τα προκεχωρημ?να φυλ?κια του Συνασπισμο?, εξασφαλ?ζοντα? θ?ση μεταξ? Ου?λλινγκτον και Μπλ?χερ.

Οι πρ?τε? τρει? μ?ρε? ? Η μ?χη του Λιν? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Μ?νο αργ? το βρ?δυ τη? 15η? Ιουν?ου βεβαι?θηκε ο Ου?λλινγκτον ?τι η επ?θεση στο Σαρλερου? ?ταν η κ?ρια προσβολ? των Γ?λλων. Τι? πρ?τε? πρωιν?? ?ρε? τη? 16η?, εν? παρευρισκ?ταν στο χορ? τη? δο?κισσα? του Ρ?τσμοντ , ?λαβε σχετικ? μ?νυμα απ? τον πρ?γκιπα Γουλι?λμο τη? Ορ?γγη? και συγκλον?στηκε απ? την ταχ?τητα με την οπο?α ε?χε κινηθε? ο Ναπολ?οντα?. Δι?ταξε εσπευσμ?να το στρατ? να συγκεντρωθε? στην τοποθεσ?α (σταυροδρ?μι) Κατρ Μπρα (Quatre Bras), στο δρ?μο Σαρλερου?-Βρυξελλ?ν, ?που ο πρ?γκιπα? τη? Ορ?γγη? με την ταξιαρχ?α του πρ?γκιπα Βερν?ρδου τη? Σαξον?α?-Βα?μ?ρη? κρατο?σε μ?α αδ?ναμη θ?ση στην υπ? τον Ν?υ απ?ναντι ευρισκ?μενη αριστερ? γαλλικ? πτ?ρυγα ^[14] . Η διαταγ? προ? τον Ν?υ ?ταν να ασφαλ?σει τι? οδο?? προσπ?λαση? προ? το Κατρ Μπρα, ο?τω? ?στε, αν παρουσιαζ?ταν αργ?τερα αν?γκη, να στραφε? ανατολικ? και να ενισχ?σει τον Ναπολ?οντα.

Ο Ναπολ?ων κιν?θηκε πρ?τα κατ? του Πρωσσικο? Στρατο? στι? 16 Ιουν?ου, με τη δεξι? πτ?ρυγα και το εφεδρικ? του στρ?τευμα, νικ?ντα? τον Μπλ?χερ στη Μ?χη του Λιν? (Ligny). Το πρωσσικ? κ?ντρο δεν ?ντεξε στι? γαλλικ?? επιθ?σει?, αλλ? οι πτ?ρυγε? κρ?τησαν τι? θ?σει? του?. Ο Ν?υ εν τω μεταξ?, που ε?χε βρει τι? προσβ?σει? προ? το Κατρ Μπρα να κατ?χονται απ? τον πρ?γκιπα τη? Ορ?γγη?, επιτ?θηκε, αποκρο?στηκε αρχικ?? απ? τον πρ?γκιπα, που ?ρχισε κατ?πιν να υποχωρε? προ των υπ?ρτερων γαλλικ?ν δυν?μεων. Στη συν?χεια ?μω? κατ?φθασαν οι ενισχ?σει? και ο Ου?λλινγκτον, αναλαμβ?νοντα? τη διο?κηση, απ?θησε τον Ν?υ νωρ?? το απ?γευμα, ασφαλ?ζοντα? τι? προσβ?σει? προ? το Κατρ Μπρα. ?ταν ?μω? αργ? για να στε?λει βο?θεια στου? Πρ?σσου? στο Λιν?. Η υποχ?ρηση των τελευτα?ων καθιστο?σε τη θ?ση του στο Κατρ Μπρα επισφαλ?. ?τσι την ?λλη μ?ρα αποσ?ρθηκε β?ρεια σε μια πιο αμυντικ? θ?ση, τη? οπο?α? ο ?διο? ε?χε κ?νει αναγν?ριση την προηγο?μενη χρονι?, στο ?ψωμα του Αγ?ου Ιω?ννη, ν?τια του χωριο? του Βατερλ? και του δ?σου? του Σου?ν (Soignes). ^[15]

Η υποχ?ρηση του Μπλ?χερ απ? το Λιν? ?γινε απρ?σκοπτα και π?ρασε, προφαν??, απαρατ?ρητη απ? του? Γ?λλου? ^[16] . Ο κ?ριο? ?γκο? τη? οπισθοφυλακ?? του ε?χε με?νει στη θ?ση του μ?χρι τα μεσ?νυχτα και μερικ?? μον?δε? παρ?μειναν ?ω? το πρω?, προκειμ?νου να παραπλανηθο?ν οι Γ?λλοι και να μην υπ?ρξει καταδ?ωξη των δυν?μεων που υποχωρο?σαν. Αλλ?, το σημαντικ? ε?ναι ?τι οι Πρ?σσοι δεν υποχ?ρησαν προ? τα ανατολικ? για να κρατ?σουν ανοικτ?? τι? γραμμ?? επικοινωνι?ν με τα μετ?πισθ?ν του?. Αντιθ?τω?, οπισθοχ?ρησαν προ? τα β?ρεια, παρ?λληλα με την πορε?α του Ου?λλινγκτον, κι ?τσι καθ' ?λη τη δι?ρκεια των μαχ?ν η μεταξ? του? απ?σταση δεν απ?τρεπε τη μεταξ? του? υποστ?ριξη και επικοινων?α. Τελικ??, οι Πρ?σσοι ανασυντ?χθηκαν στο 4ο Σ?μα του στρατηγο? Φρ?ντριχ Β?λχελμ φον Μπ?λοφ, τμ?μα τη? πρωσσικ?? στρατι?? του Μπλ?χερ, το οπο?ο δεν βρισκ?ταν στο Λιν? αλλ? σε ισχυρ? θ?ση, ν?τια τη? Βαβρ . ^[16]

Ο Ναπολ?ων επιχε?ρησε με την εφεδρικ? του δ?ναμη καθυστερημ?νη εξ?ρμηση στι? 17 Ιουν?ου και εν?θηκε με τον Ν?υ στι? 13:00 για να επιτεθο?ν στο Κατρ Μπρα, αλλ? βρ?καν τη θ?ση κεν?, λ?γω τη? απ?συρση? του Ου?λλινγκτον στο ?ψωμα του Αγ?ου Ιω?ννη. Οι Γ?λλοι καταδ?ωξαν τον Ου?λλινγκτον, την ?ρα που υποχωρο?σε στο δρ?μο που οδηγο?σε προ? την τοποθεσ?α στο ?ψωμα του Αγ?ου Ιω?ννη, οπ?τε και υπ?ρξε μ?α αψιμαχ?α ιππικο? στη Ζεν?π (Genappe), την ?δια στιγμ? που ?ρχιζε καταρρακτ?δη? βροχ?, η οπο?α κρ?τησε ?λο το βρ?δυ. Πριν εγκαταλε?ψει το Λιν?, ο Ναπολ?ων δι?ταξε τον στρατ?ρχη Γκρουσσ?, διοικητ? τη? δεξι?? γαλλικ?? πτ?ρυγα?, ν? ακολουθ?σει με 33.000 ?νδρε? του? υποχωρο?ντε? Πρ?σσου?. Η καθυστερημ?νη εκκ?νηση, η αβεβαι?τητα ω? προ? την οριστικ? κατε?θυνση των Πρ?σσων και η μερικ? ασ?φεια των εντολ?ν του Ναπολ?οντα, ε?χαν ω? συν?πεια να μη μπορ?σει ο Γκρουσσ? να εμποδ?σει τον Πρωσσικ? Στρατ? να φτ?σει στη Βαβρ, απ' ?που μπορο?σε να βαδ?σει προ? εν?σχυση του Ου?λλινγκτον. Στο τ?λο? τη? 17η? Ιουν?ου, ο στρατ?? του Ου?λλινγκτον ε?χε φθ?σει στη θ?ση του στην ευρ?τερη περιοχ? του Βατερλ?, με το κυρ?ω? σ?μα του Ναπολ?οντα να τον ακολουθε?, και το στρατ? του Μπλ?χερ να συγκεντρ?νεται στην περιοχ? τη? Βαβρ, περ?που 13 χλμ. ανατολικ? τη? ομ?νυμη? π?λη?.

Στρατο? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Τρει? στρατο? π?ραν μ?ρο? στη μ?χη: η Στρατι? του Βορρ? ( Armee du Nord ) του Ναπολ?οντα, η πολυεθνικ? συμμαχικ? δ?ναμη υπ? τον Ου?λλινγκτον και ο Πρωσσικ?? Στρατ?? υπ? τον Μπλ?χερ.

Η γαλλικ? στρατι? αριθμο?σε 72.000 ?νδρε?. Αποτελε?το απ? 49.000 πεζο??, 16.000 ιππε??, 7.000 πυροβολητ?? και 250 πυροβ?λα. ^[17] Αντ?θετα με τι? προηγο?μενε? εκστρατε?ε? του, ο Ναπολ?ων δεν ε?χε κηρ?ξει τ?ρα επιστρ?τευση και ?λο του το στρ?τευμα αποτελε?το απ? βετερ?νου? που προσ?τρεξαν, ω? επ? το πλε?στον, εθελοντικ?. Το ιππικ? ιδια?τερα, ?ταν πολυπληθ?? και επιβλητικ?. Αποτελε?το απ? 14 συντ?γματα βαρ?ο? ιππικο? (θωρακοφ?ρων) και 7 συντ?γματα εξαιρετικ? ικαν?ν λογχοφ?ρων.

Ο Ου?λλινγκτον ισχυρ?στηκε ?τι δι?θετε "αξιοθρ?νητο στρατ?, πολ? αδ?ναμο και ελλιπ?? εξοπλισμ?νο, καθ?? και πολ? ?πειρο επιτελε?ο" ^[18] . Το στρ?τευμ? του αποτελε?το απ? 68.000 ?νδρε?: 51.000 πεζο??, 11.000 ιππε??, 6.000 πυροβολητ?? και 150 πυροβ?λα. Απ? αυτο?? οι 25.000 ?ταν Βρεταννο? και 6.000 αν?καν στη βρεταννικ? Γερμανικ? Λεγε?να του Βασιλι? . ?λα τα στρατε?ματα του Βρεταννικο? Στρατο? ?ταν τακτικο? στρατι?τε?, αλλ? μ?νο 7.000 απ? αυτο?? ?ταν βετερ?νοι, ?χοντα? π?ρει μ?ρο? στον Π?λεμο τη? Ιβηρικ?? Χερσον?σου . ^[19] Υπ?ρχαν επ?ση? 17.000 Β?λγοι και Ολλανδο? , καθ?? και Γερμανο?, οι οπο?οι αναλυτικ?τερα ?ταν 11.000 απ? το Ανν?βερο , 6.000 απ? το Μπρ?ουνσβα?γκ και 3.000 απ? το Νασσ?ου ^[20] .

Το στρ?τευμα του ?βδομου Συνασπισμο? στερε?το γενικ? εμπειρ?α?. Ενδεικτικ?, στι? 13 Ιουν?ου, ο διοικητ?? στο Ατ ε?χε ζητ?σει πυρ?τιδα και φυσ?γγια, ?ταν διαπ?στωσε ?τι οι στρατι?τε? εν?? συντ?γματο? εφεδρε?α? απ? το Ανν?βερο δεν ε?χαν ρ?ξει ποτ? ο?τε μ?α τουφεκι?. ^[21] Ο Ολλανδικ?? Στρατ?? ε?χε επανασυσταθε? μ?λι? μ?σα στο 1815, μετ? την ?ττα του Ναπολ?οντα στη Λειψ?α . Μ?νο οι Βρεταννο? και ορισμ?να τμ?ματα απ? το Ανν?βερο και το Μπρ?ουνσβα?γκ ε?χαν πολεμ?σει στην Ισπαν?α. Πολλο? απ? του? επαγγελματ?ε? στρατι?τε? του Συνασπισμο? ε?χαν πολεμ?σει παλαι?τερα στι? τ?ξει? του Γαλλικο? Στρατο? ? συμμ?χων του. Ο Ου?λλινγκτον υστερο?σε επ?ση? σε βαρ? ιππικ?, ?χοντα? μ?νο 7 βρεταννικ? και 3 ολλανδικ? συντ?γματα. Ο αρχηγ?? του Βρεταννικο? Γενικο? Επιτελε?ου Στρατο?, Φρειδερ?κο? Α?γουστο?, δο?κα? τη? Υ?ρκη? (δευτερ?τοκο? γιο? του βασιλι? τη? Αγγλ?α?), ε?χε επιβ?λει στον Ου?λλινγκτον πολλο?? επιτελε?? του, μεταξ? των οπο?ων και τον υπαρχηγ? του, αντιστρ?τηγο Χ?νρυ Π?τζετ, κ?μη του ?ξμπριτζ, που διοικο?σε τ?ρα το ιππικ? και ε?χε την εν λευκ? ?δεια του Ου?λλινγκτον να το χρησιμοποι?σει κατ? βο?ληση. Ο Ου?λλινγκτον τοποθ?τησε στρ?τευμα 17.000 ανδρ?ν στη Χ?λλε (Halle), 13 χιλι?μετρα δυτικ?, ω? τμ?μα υποστ?ριξη? σε περ?πτωση υποχ?ρηση?, το οπο?ο αποτελε?το κυρ?ω? απ? Ολλανδο??, υπ? τη διο?κηση του πρ?γκιπα Γουλι?λμου τη? Ορ?γγη?.

Ο Πρωσσικ?? Στρατ?? βρισκ?ταν σε περ?οδο ριζικ?? αναδιοργ?νωση?. Το 1815, τα πρ?ην συντ?γματα εφ?δρων, οι λεγε?νε? και οι σχηματισμο? εθελοντ?ν Φρ?ικορπ? (Freikorps) των πολ?μων του 1813-14, ?ρχισαν να απορροφ?νται στον τακτικ? στρατ? μαζ? με πολλ? συντ?γματα πολιτοφυλακ?? (Λ?ντβερ, Landwehr). Το μεγαλ?τερο μ?ρο? τη? πολιτοφυλακ?? ?ταν ανεκπα?δευτο και ανεπαρκ?? εξοπλισμ?νο ?ταν ?ρθε στο Β?λγιο. Το πρωσσικ? ιππικ? βρισκ?ταν σε παρ?μοια κατ?σταση. ^[22] Το πυροβολικ? ?ταν επ?ση? υπ? αναδιοργ?νωση κι ?κανε εντ?πωση το γεγον?? ?τι πυροβ?λα και πολεμοφ?δια συν?χιζαν να παραλαμβ?νονται κατ? τη δι?ρκεια τη? μ?χη? και μετ? απ? αυτ?. Αλλ? η ηγεσ?α του Πρωσσικο? Γενικο? Επιτελε?ου, οι αξιωματικο? του οπο?ου προ?ρχονταν απ? τ?σσερει? ειδικ?? στρατιωτικ?? σχολ??, ?ταν εξα?ρετη και ?κρω? επαγγελματικ?. Το αντ?θετο συν?βαινε με το Γαλλικ? Γενικ? Επιτελε?ο, απ? ?που δ?νονταν ασαφε?? και αλληλοσυγκρου?μενε? διαταγ??. Προκειμ?νου να συμμετ?σχουν στη μ?χη του Λιν?, τα 3/4 του Πρωσσικο? Στρατο? συγκεντρ?θηκαν εντ?? 24 ωρ?ν. Μετ? το Λιν?, ο Πρωσσικ?? Στρατ??, μολον?τι ηττημ?νο?, κατ?φερε εντ?? 48 ωρ?ν να αναδιοργαν?σει τη γραμμ? ανεφοδιασμο? του, να ανασυγκροτηθε? και να παρ?μβει αποφασιστικ? στη μ?χη του Βατερλ?. Δυ?μιση πρωσσικ? σ?ματα στρατο?, συνολικ? 48.000 ?νδρε?, πολ?μησαν στο Βατερλ?. Δ?ο ταξιαρχ?ε? υπ? τον στρατηγ? Φρ?ντριχ Β?λχελμ φον Μπ?λοφ (Friedrich Wilhelm von Bulow), διοικητ? του 4ου Σ?ματο? Στρατο?, επιτ?θηκαν στι? δυν?μει? του στρατηγο? Ζωρζ Μουτ?ν, κ?μη του Λομπ? (Georges Mouton, Comte de Lobau), στι? 16.30, εν? το 10ο σ?μα του στρατηγο? Χαν? Ερνστ Καρλ φον Τσ?τεν (Hans Ernst Karl von Zieten) και τμ?ματα του 2ου Σ?ματο? του στρατηγο? Γκ?οργκ φον Πιρχ (Georg von Pirch) ενεπλ?κησαν στη μ?χη περ?που στι? 18.00.

Το πεδ?ο τη? μ?χη? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Η θ?ση του Βατερλ? ?ταν ισχυρ?. Επρ?κειτο για μ?α μακρι? λοφοσειρ? με κατε?θυνση απ? ανατολικ? προ? δυτικ?, κ?θετη προ? τον δρ?μο των Βρυξελλ?ν και διχοτομο?μενη απ? αυτ?ν. Δ?πλα στην κορυφογραμμ? περνο?σε ο δρ?μο? του Οα?ν (Ohain), χαμηλ?τερα απ? την επιφ?νεια του εδ?φου?. Κοντ? στη διαστα?ρωση με τον δρ?μο των Βρυξελλ?ν υπ?ρχε μ?α μεγ?λη φτελι? , περ?που στο κ?ντρο τη? παρ?ταξη? του Ου?λλινγκτον, η οπο?α χρησ?μευσε ω? στρατηγε?ο του κατ? το μεγαλ?τερο μ?ρο? τη? ημ?ρα?. Ο Ου?λλινγκτον αν?πτυξε το πεζικ? του σε μ?α γραμμ? ακριβ?? π?σω απ? την κορυφ? τη? κορυφογραμμ?? μετ? το δρ?μο του Οα?ν. Χρησιμοποι?ντα? αυτ? την τεχνικ?, ?πω? ε?χε κ?νει πολλ?? φορ?? στο παρελθ?ν, απ?κρυψε τη δ?ναμ? του απ? του? Γ?λλου?, με εξα?ρεση του? ακροβολιστ?? και το πυροβολικ?. Το μ?κο? του μετ?που τη? μ?χη? ?ταν σχετικ? μικρ? (4 χιλι?μετρα). Αυτ? επ?τρεψε στον Ου?λλινγκτον να παρατ?ξει τι? δυν?μει? του σε β?θο?, κ?τι που ?πραξε στο κ?ντρο και δεξι?, σε ?λη την απ?σταση ?ω? το χωρι? Μπραιν λ' Αλλ? (Braine-l'Alleud), με την προσδοκ?α ?τι, κατ? τη δι?ρκεια τη? ημ?ρα?, οι Πρ?σσοι θα εν?σχυαν την αριστερ? του πτ?ρυγα. ^[23]

Μπροστ? απ? τη λοφοσειρ?, υπ?ρχαν τρει? θ?σει? οι οπο?ε? θα μπορο?σαν να οχυρωθο?ν. Στο ?κρο δεξι? υπ?ρχε ο π?ργο?, ο κ?πο? και ο δενδρ?να? του Ουγκομ?ν (Hougoumont). ?ταν ?να μεγ?λο και καλοφτιαγμ?νο αγρ?κτημα, κρυμμ?νο αρχικ? μ?σα στα δ?ντρα. ?βλεπε β?ρεια σε ?να βαθ? δενδροσκ?παστο δρομ?κι, αποκαλο?μενο απ? του? Βρεταννο?? "το κο?φιo μονοπ?τι" (the hollow way), απ? το οπο?ο μπορο?σε να ανεφοδιαστε?. Στο ?κρο αριστερ? υπ?ρχε ?να μικρ? χωριουδ?κι, το Παπελ?τ (Papelotte). Τ?σο το Ουγκομ?ν ?σο και το Παπελ?τ οχυρ?θηκαν και επανδρ?θηκαν, συνεπ?? οι πτ?ρυγε? του Ου?λλινγκτον ?ταν ασφαλισμ?νε?. Επιπλ?ον, το Παπελ?τ ?λεγχε τον δρ?μο για τη Βαβρ , τον οπο?ο θα χρησιμοποιο?σαν οι Πρ?σσοι προκειμ?νου να του στε?λουν ενισχ?σει?. Στη δυτικ? πλευρ? του κεντρικο? δρ?μου, και μπροστ? απ? το υπ?λοιπο τη? γραμμ?? του Ου?λλινγκτον, υπ?ρχε η αγροικ?α και ο δενδρ?να? τη? Λα Αι Σαιντ (La Haye Sainte), που φρουρε?το απ? 400 στρατι?τε? του ελαφρο? πεζικο? τη? Γερμανικ?? Λεγε?να? του Βασιλι? του Βρεταννικο? Στρατο?. ^[24] Στην αντ?θετη πλευρ? του δρ?μου, υπ?ρχε ?να εγκαταλελειμμ?νο αμμορυχε?ο ?που τοποθετ?θηκαν ω? ελε?θεροι σκοπευτ?? οι ?νδρε? του βρεταννικο? 95ου Συντ?γματο? Τυφεκιοφ?ρων ^[25] . Η θ?ση του Ου?λλινγκτον ?ταν δ?σκολη πρ?κληση για τον επιτιθ?μενο. Αν προσπαθο?σε ν? ανατρ?ψει τη δεξι? του πτ?ρυγα, θα ε?χε ν? αντιμετωπ?σει το περιχαρακωμ?νο Ουγκομ?ν? κ?θε επ?θεση στο κ?ντρο του σ?μαινε ?κθεση στα διασταυρο?μενα πυρ? του Ουγκομ?ν και τη? Λα Αι Σαιντ. Στα αριστερ?, κ?θε επ?θεση θα αντιμετ?πιζε επ?ση? τα διασταυρο?μενα πυρ? τη? Λα Αι Σαιντ και του αμμορυχε?ου, και κ?θε προσπ?θεια κατ? τη? αριστερ?? πτ?ρυγα? σ?μαινε προ?λαση σε λασπ?δε? ?δαφο? και εμπλοκ? σε οδομαχ?ε? με αναμεν?μενε? υψηλ?? απ?λειε? στα δρομ?κια και στεν? του Παπελ?τ. ^[26]

Ο Γαλλικ?? Στρατ?? αναπτ?χθηκε στι? πλαγι?? εν?? ?λλου λ?φου στα ν?τια. Καθ?? δεν μπορο?σε να δει τι? θ?σει? του Ου?λλινγκτον, ο Ναπολ?ων τοποθ?τησε τι? δυν?μει? του συμμετρικ?, γ?ρω απ? τον δρ?μο προ? τι? Βρυξ?λλε? . Στα δεξι? βρισκ?ταν το γαλλικ? 1ο Σ?μα Στρατο? υπ? τον στρατ?ρχη Ζαν-Μπατ?στ Ντρου?, κ?μη ντ' Ερλ?ν (Jean-Baptiste Drouet, Comte d' Erlon), με 16.000 πεζικ?ριου? και 1.500 ιππε??, συν εφεδρε?α ιππικο? δ?ναμη? 4.700 ανδρ?ν. Αριστερ? τοποθετ?θηκε το 2ο Σ?μα Στρατο? υπ? τη διο?κηση του στρατηγο? Ονορ? Σαρλ Ρ?ιγ (Honore Charles Reille) με 13.000 πεζο?? και 1.300 ιππε??, καθ?? και εφεδρε?α ιππικο? δ?ναμη? 2.000 ανδρ?ν. Στο κ?ντρο, γ?ρω απ? το δρ?μο ν?τια του πανδοχε?ου Λα Μπελ Αλι?ν? ( La Belle Alliance ) βρισκ?ταν εφεδρικ? δ?ναμη που περιελ?μβανε το 4ο Σ?μα Στρατο? υπ? τον στρατ?ρχη Λομπ? με 6.000 ?ντρε?, του? 13.000 πεζο?? τη? Αυτοκρατορικ?? Φρουρ?? και εφεδρε?α ιππικο? 2.000 ανδρ?ν. ^[27] Στα ν?τα των γαλλικ?ν δυν?μεων και δεξι? υπ?ρχε το μεγ?λο χωρι? Πλανσνου? (Plancenoit), που συνιστο?σε ισχυρ? θ?ση, και στο ?κρο δεξι? το δ?σο? Μπου? ντε Παρ? (Bois de Paris). Αρχικ? ο Ναπολ?ων διη?θυνε τη μ?χη απ? το αγρ?κτημα Ροσ?μ, απ' ?που μπορο?σε να βλ?πει ολ?κληρο το πεδ?ο. Νωρ?? το απ?γευμα ?μω?, μετακιν?θηκε κοντ? στο Λα Μπελ Αλι?ν? . Η διεξαγωγ? τη? μ?χη? (που το πεδ?ο τη? ?ταν κατ? μ?γα μ?ρο? αθ?ατο στον Ναπολ?οντα) ανατ?θηκε στον στρατ?ρχη Ν?υ (Michel Ney). ^[28]

Η μ?χη [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Προετοιμασ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Ο Ου?λλινγκτον σηκ?θηκε στι? 02.00 με 03.00 στι? 18 Ιουν?ου κι ?γραφε γρ?μματα ω? την αυγ?. Προηγουμ?νω? ε?χε γρ?ψει στον Μπλ?χερ ?τι θα ?δινε μ?χη στο ?ψωμα του Αγ?ου Ιω?ννη, υπ? την προ?π?θεση ?τι θα του ?στελνε αυτ?? τουλ?χιστον ?να σ?μα στρατο? (ΣΣ). Διαφορετικ? θα υποχωρο?σε προ? τι? Βρυξ?λλε? . Απ? τι? 6.00 το πρω? βρισκ?ταν στο πεδ?ο τη? μ?χη?, επιβλ?ποντα? την αν?πτυξη των δυν?με?ν του. Σε νυχτεριν? σ?σκεψη, ο επιτελ?ρχη? του Μπλ?χερ, στρατηγ?? Γκν?ιζεν?ου, αποδοκ?μασε τη στρατηγικ? του Ου?λλινγκτον, αλλ? ο Μπλ?χερ τον ?πεισε ?τι ?πρεπε να ενωθο?ν με του? Βρεταννο?? κι ?στειλε μ?νυμα το πρω? στον Ου?λλινγκτον ?τι θα τον εν?σχυε με τρ?α σ?ματα στρατο?. ^[29] Το 4ο Σ?μα του Μπ?λοφ που βρισκ?ταν στη Βαβρ , ορ?στηκε να ηγηθε? τη? προ?λαση? προ? το Βατερλ?, δεδομ?νου ?τι ?ταν σε καλ?τερη κατ?σταση, μην ?χοντα? εμπλακε? στη μ?χη του Λιν?. Β?διζε ?μω? επ? δ?ο μ?ρε?, καλ?πτοντα? την υποχ?ρηση των ?λλων τρι?ν πρωσσικ?ν σωμ?των στρατο? απ? το Λιν?, ε?χε καταυλιστε? πολ? μακρι? και η πορε?α του ?ταν αργ?. Οι δρ?μοι ?ταν σε ?σχημη κατ?σταση λ?γω τη? νυχτεριν?? βροχ??, κι απ? του? στενο?? δρ?μου? τη? Βαβρ ?πρεπε να περ?σουν 88 πυροβ?λα. Τα πρ?γματα χειροτ?ρεψαν για τον Μπ?λοφ ?ταν φωτι? απ?κλεισε μερικο?? δρ?μου? τη? Βαβρ, με αποτ?λεσμα τα τελευτα?α τμ?ματα να ξεκιν?σουν για το Βατερλ? στι? 10.00, εν? τα πρ?τα ε?χαν ξεκιν?σει ?ξι ?ρε? νωρ?τερα. Ακολο?θησαν το 1ο και ?στερα το 2ο Σ?μα Στρατο? των Πρ?σσων. ^[30]

Ο Ναπολ?ων π?ρασε τη ν?χτα στην αγροικ?α Λε Κα?γιο? ( Le Caillou ) και το πρω? προγευμ?τισε με στρατηγο?? του. Κατ? τη δι?ρκεια του προγε?ματο?, ο στρατ?ρχη? Σουλτ πρ?τεινε να κληθε? ο Γκρουσσ? να ενωθε? με το υπ?λοιπο στρ?τευμα. Ο Ναπολ?ων απ?ντησε: ≪ Επειδ? ?χετε ?λοι σα? ηττηθε? απ? τον Ου?λλινγκτον, νομ?ζετε ?τι ε?ναι καλ?? στρατηγ??. Σα? λ?ω ?τι ο Ου?λλινγκτον ε?ναι κακ?? στρατηγ??, οι Βρεταννο? κακ? στρ?τευμα, κι αυτ? η υπ?θεση τ?ποτα σοβαρ?τερο απ? το πρωιν? που πα?ρνουμε ≫. ^[31] Τα παραδ?ξω? μειωτικ? αυτ? σχ?λια του Ναπολ?οντα δεν θα πρ?πει να εκληφθο?ν κατ? γρ?μμα, δοθ?ντο? ?τι αξ?ωμ? του ?ταν ≪στον π?λεμο το ηθικ? ε?ναι το παν≫, και δεν μπορο?σε β?βαια τ?τοια ?ρα να επαινε? τον αντ?παλο μει?νοντα? ?τσι το ηθικ? του δικο? του στρατο?. Τα συν?θιζε αυτ? πριν απ? τη μ?χη, και τ?ρα μ?λιστα ?πρεπε να κατανικ?σει τη νευρικ?τητα και απαισιοδοξ?α μερικ?ν στραταρχ?ν του, και να υπερνικ?σει τι? επ?μονε? και σχεδ?ν ηττοπαθε?? αντιρρ?σει? του?. ^[32] Λ?γο αργ?τερα, ο αδελφ?? του Ιερ?νυμο? Βοναπ?ρτη? τον πληροφ?ρησε πω? ?να? σερβιτ?ρο? στο ξενοδοχε?ο Βασιλι?? τη? Ισπαν?α? στη Ζεν?π ε?χε κρυφακο?σει δ?ο Βρεταννο?? αξιωματικο?? να συζητο?ν ?τι οι Πρ?σσοι ξεκινο?σαν απ? τη Βαβρ . Ο Ναπολ?ων ε?πε ?τι οι Πρ?σσοι ?θελαν τουλ?χιστον δυο μ?ρε? για να συν?λθουν κι ?τι θα ε?χαν εν τω μεταξ? να κ?νουν με τον Γκρουσσ?. ^[33] Π?ραν τη? πληροφορ?α? αυτ?? ?μω?, κανε?? απ? του? Γ?λλου? διοικητ?? δεν γν?ριζε π?σο ανησυχητικ? κοντ? βρ?σκονταν οι Πρ?σσοι και ?τι θα ?φταναν στο πεδ?ο τη? μ?χη?, σε πλ?ρη δ?ναμη, μ?λι? π?ντε ?ρε? αργ?τερα ^[34] .

Ο Ναπολ?ων ?ργησε ν’ αρχ?σει τη μ?χη γιατ? περ?μενε να στεγν?σει το ?δαφο? απ? τη ραγδα?α βροχ? τη? προηγο?μενη? ν?χτα?, ?στε να ε?ναι ευχερε?? οι μετακιν?σει? των πυροβ?λων και του ιππικο?. Εκτ?? αυτο?, πολλο? στρατι?τε? του ε?χαν στ?σει τι? σκην?? του? πολ? νοτι?τερα του Μπελ Αλι?ν?. Στι? 10:00, απαντ?ντα? σε μ?νυμα του Γκρουσσ? ?στερα απ? ?ξι ?ρε?, του παρ?γγειλε να κατευθυνθε? β?ρεια προ? τη Βαβρ, ?στε να ε?ναι κοντ? στον υπ?λοιπο γαλλικ? στρατ? και, παρεμβαλλ?μενο? αν?μεσα στον Ναπολ?οντα και του? Πρ?σσου?, να ?ρθει στο Βατερλ? ?σο το δυνατ?ν ταχ?τερα. ^[35]

Στι? 11:00 ο Ναπολ?ων ανακο?νωσε το οριστικ? του σχ?διο: το σ?μα του Ρ?ιγ στ’ αριστερ? και του ντ’ Ερλ?ν στα δεξι? θα επετ?θεντο συντονισμ?να στο χωρι? κοντ? στο ?ψωμα του Αγ?ου Ιω?ννη. Αυτ? προ?π?θετε ?τι το μ?τωπο του Ου?λλινγκτον ?ταν στο ?διο το χωρι? και ?χι στην προωθημ?νη θ?ση? τη? ομ?νυμη? λοφοσειρ??. ^[36] Για να πετ?χει λοιπ?ν το σχ?διο, η μεραρχ?α του Ιερ?νυμου Βοναπ?ρτη θα ?κανε μια αρχικ? επ?θεση στο Ουγκομ?ν, η οπο?α πιστευ?ταν ?τι θα αποσπο?σε εφεδρε?ε? του Ου?λλινγκτον, ^[37] στην προσπ?θει? του να μην υπερφαλαγγιστε? και αποκοπε? ο στρατ?? του απ? την οδ? που οδηγο?σε στη θ?λασσα. Η γκραν μπατερ? ( grand batterie, ?τσι ονομαζ?ταν η προσφιλ?? στον Ναπολ?οντα τακτικ? τη? χρ?ση? συγκεντρωτικ?ν πυρ?ν πυροβολικο?) του εφεδρικο? πυροβολικο? του 1ου, 2ου και 6ου Σ?ματο? Στρατο? θα χτυπο?σε το κ?ντρο του Ου?λλινγκτον στι? 13.00. Το σ?μα του ντ’ Ερλ?ν θα κινο?ταν κατ? του αριστερο? ?κρου του Ου?λλινγκτον, θα το διασπο?σε και μετ? θα παρατασσ?ταν απ? ανατολικ? προ? δυτικ?. Στι? αναμν?σει? του ο Ναπολ?ων ?γραφε ?τι σκοπ?? του ?ταν να χωρ?σει τον Ου?λλινγκτον απ? τον Μπλ?χερ και να τον απωθ?σει προ? τη θ?λασσα. ^[38]

Ουγκομ?ν [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Η μ?χη ?ρχισε με την επ?θεση στο Ουγκομ?ν. Ο Βρετανν?? ιστορικ?? ?ντριου Ρ?μπερτ? παρατηρε? πω? ε?ναι αξιοπερ?εργο το γεγον?? ?τι κανε?? δεν γνωρ?ζει με βεβαι?τητα την ακριβ? ?ρα ?ναρξη? τη? μ?χη? ^[39] . Ο ?διο? ο Ου?λλιγκτον την τοποθετε? περ?που στι? 10:00 ^[40] , ο Ισπαν?? στρατηγ?? Αλ?βα στι? 11:30, ο Ναπολ?ων με τον Ντρου? "το μεσημ?ρι", και ο Ν?υ στι? 13:00. Ωστ?σο, ο Βρετανν?? λ?ρδο? Χιλ ε?ναι αυτ?? που μ?λλον μπορε? να θεωρηθε? ω? η ασφαλ?στερη πηγ? καθ?? ε?χε μαζ? του δ?ο ρολ?για, απ? τα οπο?α το ?να ?ταν χρον?μετρο, και κατ?γραψε την πρ?τη τουφεκι? ακριβ?? στι? 11.50 ^[41] .

Τον π?ργο του Ουγκομ?ν υπερασπ?ζονταν τ?σσερει? λ?χοι ελαφρο? πεζικο? των Φρουρ?ν, εν? το δ?σο? και το π?ρκο ελαφρ? πεζικ? των Αννοβεριαν?ν Κυνηγ?ν και το 1ο Τ?γμα του 2ου Συντ?γματο? του Νασσ?ου ^[42] . Η πρ?τη επ?θεση τη? ταξιαρχ?α? του βαρ?νου Μπωντυ?ν (Pierre-Francois Bauduin) ?διωξε του? Γερμανο?? απ? το δ?σο? και το π?ρκο, αλλ? αποκρο?στηκε απ? σφοδρ? αγγλικ? βομβαρδισμ? κι ο Μπωντυ?ν σκοτ?θηκε. Καθ?? ?μω? το βρεταννικ? πυροβολικ? ενεπλ?κη σε μονομαχ?α με το γαλλικ?, οι Γ?λλοι ?φτασαν στη β?ρεια π?λη τη? αγροικ?α? και μερικο? κατ?φεραν να μπουν στην αυλ? πριν ασφαλιστε? και π?λι η π?λη. Τελικ? κατ?φθασαν δ?ο τ?γματα Βρετανν?ν και απ?κρουσαν την επ?θεση.

Η μ?χη γ?ρω απ? το Ουγκομ?ν συνεχ?στηκε ?λο το απ?γευμα με το γαλλικ? ελαφρ? πεζικ? να ?χει κατακλ?σει τα περ?χωρα και να επιτ?θεται και τον Ου?λλινγκτον να υπερασπ?ζεται την αγροικ?α και το "κο?φιο μονοπ?τι". ?στερα απ? διαταγ? του Ναπολ?οντα, το Ουγκομ?ν βομβαρδ?στηκε με εμπρηστικ? βλ?ματα. Βλ?ποντα? την πυρκαγι?, ο Ου?λλινγκτον δι?ταξε τον υπερασπιστ? του Ουγκομ?ν να κρατ?σει τη θ?ση π?ση θυσ?α. ^[43] Τελικ? απ? την πυρκαγι? κ?ηκε ?λη η αγροικ?α εκτ?? απ? το εκε? παρεκκλ?σι. Μια ταξιαρχ?α τη? Γερμανικ?? Λεγε?να? του Βασιλι? του Βρεταννικο? Στρατο?, στην οπο?α ε?χε ανατεθε? η υπερ?σπιση του μονοπατιο?, απ?μεινε να πολεμ? χωρ?? αν?τερου? αξιωματικο?? αλλ? τελικ? ανακουφ?στηκε απ? το 71ο σ?νταγμα του βρεταννικο? πεζικο?. Επ?ση? κατ?φθασαν περαιτ?ρω ενισχ?σει? απ? την 3η αννοβεριαν? ταξιαρχ?α και οι υπερασπιστ?? του Ουγκομ?ν κρ?τησαν ?ω? το τ?λο? τη? μ?χη?, αποκρο?οντα? τι? επιθ?σει? πεζικο? και ιππικο? που εξαπ?λυε ο Ρ?ιγ.

Η σ?γκρουση στο Ουγκομ?ν χαρακτηρ?στηκε απ? πολλο?? ω? επ?θεση αντιπερισπασμο? προκειμ?νου ν’ απασχολ?σει τι? εφεδρε?ε? του Ου?λλινγκτον, η οπο?α ?μω? κλιμακ?θηκε σε ολο?μερη μ?χη που απασχ?λησε τι? γαλλικ?? εφεδρε?ε? ^[44] . Το πιθαν?τερο ε?ναι ?τι και ο Ναπολ?ων και ο Ου?λλινγκτον π?στευαν ?τι το Ουγκομ?ν ?ταν πρ?γματι το κλειδ? τη? μ?χη?. ?ταν ?να σημε?ο απ? το οπο?ο ο Ναπολ?ων μπορο?σε να ?χει πλ?ρη εποπτε?α κι ?ριξε εκε? ?λο το απ?γευμα 33 τ?γματα (14.000 ?ντρε?). Ο Ου?λλινγκτον δι?θεσε 21 τ?γματα (12.000 ?ντρε?) προκειμ?νου να κρατ?σει ανοικτ? το δρ?μο και μετακ?νησε αρκετ?? πυροβολαρχ?ε? απ? το σκληρ? πιεζ?μενο κ?ντρο του για να κρατ?σει την τοποθεσ?α. ^[45] Αργ?τερα δ?λωσε ?τι η ?κβαση τη? μ?χη? οφειλ?ταν στο Ουγκομ?ν ^[46] .

Πρ?τη επ?θεση του γαλλικο? πεζικο? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Τα 80 καν?νια τη? γκραν μπατερ? του Ναπολ?οντα πλησ?ασαν στο κ?ντρο και ?νοιξαν πυρ κατ? τι? 11:50 ? κατ' ?λλου? στι? 13:30 ^[47] . Τα πυρ? αυτ? ?ρχονταν απ? πολ? μακρι? για να ε?ναι ε?στοχα και οι μ?νοι στρατι?τε? που μπορο?σαν να δουν οι πυροβολητ?? ?ταν ακροβολιστ?? απ? τα συντ?γματα του Κεμπτ, του Πακ, καθ?? και στρατι?τε? τη? 2η? Ολλανδικ?? Μεραρχ?α? του Περπ?ντσερ (ο υπ?λοιπο? στρατ?? των Βρετανν?ν χρησιμοπο?ησε τη χαρακτηριστικ? τακτικ? του Ου?λλινγκτον που συν?στατο στην κ?λυψη στο αντιπραν?? π?σω απ? την κορυφογραμμ?) ^[48] . Παρ' ?λα αυτ?, ο βομβαρδισμ?? προκ?λεσε πολλ?? απ?λειε?. Μολον?τι κ?ποια βλ?ματα βυθ?στηκαν στο μαλακ? ?δαφο?, τα πιο πολλ? βρ?καν το στ?χο του? στην π?σω πλαγι?, εκε? δηλαδ? ?που ε?χαν καλυφθε? οι Βρεταννο?. Ο βομβαρδισμ?? αν?γκασε το ιππικ? τη? Ταξιαρχ?α? τη? ?νωση? (Union Brigade), στην 3η γραμμ?, να μετακινηθε? προ? τα αριστερ?, ?πω? και του? Σκωτσ?ζου? "Γκρ?ζου?" (Greys), προκειμ?νου να μειωθο?ν οι απ?λειε? αυτ??. ^[49]

Στι? 13:00 περ?που ο Ναπολ?ων ε?δε τι? πρ?τε? φ?λαγγε? των Πρ?σσων κοντ? στο χωρι? Λαν-Σαπ?λ-Σαιν Λαμπ?ρ (Lasne-Chapelle-Saint-Lambert), εξ?μιση με οκτ? χλμ. (τρι?ν ωρ?ν πορε?α) απ? τη δεξι? του πτ?ρυγα. Η αντ?δρασ? του ?ταν να διατ?ξει τον στρατ?ρχη Σουλτ να στε?λει μ?νυμα στον Γκρουσσ? να σπε?σει στο Βατερλ? και να επιτεθε? στου? επερχ?μενου? Πρ?σσου?. ^[50] Ο Γκρουσσ? ?μω?, εκτελ?ντα? προηγο?μενε? διαταγ?? του Ναπολ?οντα ν’ ακολουθε? του? Πρ?σσου? ≪με το σπαθ? του στην πλ?τη του?≫ προ? τη Βαβρ , ?ταν πλ?ον πολ? μακρι? για να φτ?σει στο Βατερλ?. Ο υφιστ?μεν?? του στρατηγ?? Ζερ?ρ τον ε?χε συμβουλε?σει να ≪βαδ?σει προ? τον ?χο των κανονι?ν≫ αλλ? αυτ?? ?μεινε προσκολλημ?νο? στι? διαταγ?? και ενεπλ?κη με την οπισθοφυλακ? του 3ου Πρωσσικο? Σ?ματο? Στρατο? του Τ?λμαν στη μ?χη τη? Βαβρ. Επιπλ?ον, το γρ?μμα του Σουλτ με τη διαταγ? να κινηθε? γρ?γορα για να ενωθε? με τον Ναπολ?οντα και να επιτεθε? στον Μπ?λοφ δεν μπορο?σε να φτ?σει παρ? μετ? τι? 18.00.

Λ?γο μετ? τι? 13:00, το 1ο Σ?μα του ντ' Ερλ?ν ?ρχισε την επ?θεση. Ο ντ' Ερλ?ν, ?πω? και ο Ν?υ, ε?χε συγκρουστε? ?δη με τον Ου?λλινγκτον στην Ισπαν?α και γν?ριζε την προσφιλ? στον Βρετανν? διοικητ? τακτικ? τη? απ?κρουση? των εφ?δων του πεζικο? μ?σω χρ?ση? μαζικ?ν πυρ?ν απ? μικρ? απ?σταση. ?τσι, αντ? να χρησιμοποι?σει τη συν?θη γαλλικ? δι?ταξη φ?λαγγα? β?θου? 9 ανδρ?ν, στοιχισμ?νων μεταξ? του?, κ?θε μεραρχ?α β?δισε σε πυκνο?? σχηματισμο?? γραμμ?ν τοποθετημ?νων ο ?να? π?σω απ? τον ?λλο. Αυτ? η τακτικ? α?ξανε τη συγκ?ντρωση πυρ?? ^[51] αλλ? δεν ?φηνε χ?ρο για μεταβολ?? τη? δι?ταξη?.

Αρχικ?, η δι?ταξη των Γ?λλων αποδε?χθηκε αποτελεσματικ?. Το αριστερ? τμ?μα τη?, υπ? τον βαρ?νο Φρανσου? Ξαβι? Ντονζελ? (Francois-Xavier Donzelot), ?φτασε στη Λα Αι Σαιντ. ?ταν ?να τ?γμα του ενεπλ?κη με του? υπερασπιστ??, τα τ?γματα που ακολουθο?σαν απ?κλιναν προ? τι? πλευρ?? και, με τη βο?θεια μερικ?ν ιλ?ν θωρακοφ?ρων ιππ?ων, π?τυχαν να απομον?σουν την αγροικ?α. Ο Πρ?γκηπα? τη? Ορ?γγη?, βλ?ποντα? τη θ?ση τη? Λα Αι Σαιντ ν? απομον?νεται, προσπ?θησε να την ενισχ?σει προωθ?ντα? το αννοβεριαν? Τ?γμα Λ?νενμπεργκ. ?μω? ?πεσε σε εν?δρα των θωρακοφ?ρων ιππ?ων οι οπο?οι, κρυμμ?νοι σε μια πτυχ? του εδ?φου?, το κατ?στρεψαν σε λ?γα λεπτ? και ?πειτα κ?λπασαν π?ρα απ? τη Λα Αι Σαιντ, φτ?νοντα? σχεδ?ν στην κ?ψη τη? κορυφογραμμ??, ?που ?μειναν για να καλ?ψουν την αριστερ? πτ?ρυγα του ντ' Ερλ?ν ο οπο?ο? συν?χιζε την επ?θεσ? του. ^[52]

Περ?που στι? 13:30, ο ντ' Ερλ?ν ?ρχισε να προωθε? τι? υπ?λοιπε? τρει? μεραρχ?ε? του, περ? του? 14.000 ?νδρε?, ανεπτυγμ?νου? σε μ?τωπο 1 χλμ., εναντ?ον τη? αριστερ?? πτ?ρυγα? του Ου?λλινγκτον. Στο σημε?ο που ?ταν ο στ?χο? του? αντιμετ?πισαν 6.000 ?νδρε? του αντ?παλου στρατο?, η πρ?τη γραμμ? των οπο?ων αποτελο?νταν απ? την 1η Ταξιαρχ?α τη? 2η? Ολλανδικ?? Μεραρχ?α?, την επονομαζ?μενη Μπ?λαντ (Bijlandt) (απ? το ?νομα του διοικητ? τη?), τη? οπο?α? τα ?κρα κ?λυπταν τα συντ?γματα των Κεμπτ και Πακ. Η δε?τερη γραμμ? ?μυνα? αποτελο?ταν απ? Βρεταννο?? και Αννοβεριανο?? ακροβολιστ?? υπ? τον σερ Τ?μα? Π?κτον, οι οπο?οι στ?κονταν σε "νεκρ?" σημε?ο π?σω απ? το ?ψωμα. ?λοι αυτο? ε?χαν υποστε? μεγ?λε? απ?λειε? στο Κατρ Μπρα. Επιπλ?ον, η ταξιαρχ?α Μπ?λαντ ε?χε π?ρει εντολ? ν? αναπτ?ξει του? ακροβολιστ?? τη? στον ?δειο δρ?μο και τη μπροστιν? πλαγι?. Η υπ?λοιπη ταξιαρχ?α ε?χε π?ρει θ?σει? ακριβ?? π?σω απ? το δρ?μο. ^[53]

Τη στιγμ? που οι ακροβολιστ?? αυτο? επ?στρεφαν στα τ?γματ? του?, η ταξιαρχ?α Μπ?λαντ π?ρε εντολ? να σκοπε?σει για να απαντ?σει στα πυρ?. Τ?τε, στο 7ο Τ?γμα Ολλανδικ?? Πολιτοφυλακ??, που βρισκ?ταν στο αριστερ? κ?ρα? τη? ταξιαρχ?α?, χτυπ?θηκαν μερικο? στο?χοι ανδρ?ν με αποτ?λεσμα να ανο?ξει κεν? στην παρ?ταξ? τη?. ^[54] Το τ?γμα αυτ? ?μω? δεν ε?χε εφεδρε?ε?, με συν?πεια να μη μπορε? να κλε?σει το κεν?. ^[55] Οι στρατι?τε? του ντ' Ερλ?ν π?εσαν προ? το κεν?, αναγκ?ζοντα? τα εναπομε?ναντα δ?ο τ?γματα τη? ταξιαρχ?α? Μπ?λαντ να υποχωρ?σουν 100 β?ματα, εκε? ?που βρισκ?ταν το παραταγμ?νο σε σχηματισμ? τετραγ?νου 5ο Τ?γμα Πολιτοφυλακ??, το οπο?ο συγκαταλεγ?ταν στι? εφεδρε?ε? του Π?κτον. ^[56] Ελ?χιστα αργ?τερα, ο πρ?γκηπα? τη? Ορ?γγη? σ?μανε αντεπ?θεση, η οπο?α τελικ? πραγματοποι?θηκε 10 λεπτ? αργ?τερα. Εν τω μεταξ? ο τραυματισμ?νο? Μπ?λαντ ε?χε τεθε? εκτ?? μ?χη? και αποσυρθε?, αφ?νοντα? τη διο?κηση τη? ταξιαρχ?α? του στον αντισυνταγματ?ρχη Ντε Γιονγκ. ^[57]

Εν τω μεταξ?, καθ?? οι ?νδρε? του ντ' Ερλ?ν ?ρχισαν να ανηφορ?ζουν την πλαγι?, οι στρατι?τε? του Π?κτον ?νοιξαν πυρ εναντ?ον του?. Οι Γ?λλοι ανταπ?ντησαν και, εν? η επ?θεσ? του? ατ?νησε στο κ?ντρο, π?τυχαν ν? απωθ?σουν του? Βρεταννο?? που του? αντιμετ?πιζαν στο αριστερ? ?κρο. Ο Π?κτον σκοτ?θηκε μετ? την εντολ? που ?δωσε για αντεπ?θεση, εν? οι Βρεταννο? και οι Αννοβεριανο? ?ρχισαν να τρ?πονται σε φυγ? εμπρ?? στι? πολυαριθμ?τερε? γαλλικ?? δυν?μει?. ^[58]

Επ?θεση του βρεταννικο? ιππικο? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Οι αξιωματικο? του ιππικο? μα? ?χουν αποκτ?σει τη συν?θεια να καλπ?ζουν εναντ?ον οποιουδ?ποτε. Ποτ? δεν συνεκτιμο?ν τη κατ?σταση, ποτ? δεν σκ?φτονται να ελιχθο?ν μπροστ? στον αντ?παλο, και ποτ? δεν μ?νουν π?σω ο?τε λειτουργο?ν ω? εφεδρε?ε?. (Δο?κα? του Ου?λινγκτον) ^[59]

Σε αυτ? την κρ?σιμη καμπ?, ο αντιστρ?τηγο? Π?τζετ, κ?μη? του ?ξμπριτζ, ?στειλε τι? δ?ο, μ?χρι τ?τε αθ?ατε?, ταξιαρχ?ε? βρεταννικο? βαρ?ο? ιππικο? σε επ?θεση προ? υποστ?ριξη του δοκιμαζ?μενου πεζικο?. Οι ταξιαρχ?ε? αυτ?? απαρτ?ζονταν απ? αγγλικ??, σκωτσ?ζικε? και ιρλανδικ?? μον?δε?. Π?νω απ? 20 χρ?νια πολ?μου ε?χαν εξανεμ?σει τον αριθμ? των κατ?λληλων για π?λεμο αλ?γων στην ηπειρωτικ? Ευρ?πη, με αποτ?λεσμα στην εκστρατε?α του 1815, οι Βρεταννο? να διαθ?τουν πολ? καλ?τερα απ? αυτ?. Επ?ση?, ε?χαν εξα?ρετη εκπα?δευση στην ?φιππη ξιφομαχ?α. ?ταν ?μω? κατ?τεροι των Γ?λλων στου? ελιγμο?? μεγ?λων σχηματισμ?ν, αλαζονικο? και, αντ?θετα με το πεζικ?, ελ?χιστα εμπειροπ?λεμοι. Κατ? τον Ου?λλινγκτον, ε?χαν ελ?χιστη τακτικ? ικαν?τητα και κοιν? λογικ?. ^[59] Οι δ?ο ταξιαρχ?ε? ε?χαν συνολικ? δ?ναμη περ?που 2.000 ανδρ?ν (ονομαστικ?, 2.651 ?νδρε?). Η επ?θεσ? του? πραγματοποι?θηκε με τον ?ξμπριτζ επικεφαλ?? και εντελ?? ανεπαρκε?? εφεδρε?ε? στα μετ?πισθεν ^[60] Υπ?ρχουν ενδε?ξει? ?τι το πρωιν? τη? μ?χη?, ο ?ξμπριτζ ε?χε δ?σει εντολ? στου? υφισταμ?νου? του να δρ?σουν αυτ?βουλα και "να υποστηρ?ξουν τι? κιν?σει? εμπρ?? του?", θεωρ?ντα? ?τι πιθαν? δεν θα μπορο?σαν να φτ?νουν σε αυτο?? οι διαταγ?? του ^[61] Φα?νεται πω? ο ?ξμπριτζ π?στευε πω? οι ταξιαρχ?ε? των Β?ντελερ (Sir John Ormsby Vandeleur) και Β?βιαν (Hussey Vivian), καθ?? και το ολλανδικ? ιππικ?, θα συν?δραμαν του? ιππε?? του. Αργ?τερα αν?φερε πω? ε?χε μετανι?σει που οδ?γησε ο ?διο? την επ?θεση, αναφ?ροντα? συγκεκριμ?να "δι?πραξα μεγ?λο σφ?λμα", αντ? να με?νει π?σω και να οργαν?σει επαρκ? εφεδρε?α που θα μπορο?σε στη συν?χεια να προωθ?σει με σκοπ? την υποστ?ριξη τη? αρχικ?? επ?θεση?. ^[62]

Η Ταξιαρχ?α του Βασιλικο? Ο?κου (Household Brigade) δι?σχισε την κορυφογραμμ? τη? συμμαχικ?? θ?ση? και επιτ?θηκε κατηφορ?ζοντα?. Εκε? διασκ?ρπισαν και ?τρεψαν σε φυγ? του? Γ?λλου? θωρακοφ?ρου? του ντ' Ερλ?ν, οι οπο?οι ?ταν συγκεντρωμ?νοι στο βαθ? αυλ?κι του χαντακ?δρομου. ^[63] Το επεισ?διο αυτ? αναφ?ρεται στο μυθιστ?ρημα ?θλιοι του Β?κτωρο? Ουγκ? . Ο βουλιαγμ?νο? δρ?μο? ε?χε λειτουργ?σει ω? παγ?δα, κατευθ?νοντα? τη φυγ? του γαλλικο? ιππικο? προ? τα δεξι? του?, μακρι? απ? το βρεταννικ? ιππικ?. Μερικο? απ? του? θωρακοφ?ρου? βρ?θηκαν στι? απ?τομε? ?χθε? του δρ?μου με τη συγκεχυμ?νη μ?ζα του δικο? του? πεζικο? μπροστ? του?, του? Βρεταννο?? του 95ου Συντ?γματο? Τυφεκιοφ?ρων να του? πυροβολο?ν απ? τη β?ρεια πλευρ? του δρ?μου και το βαρ? ιππικ? του Σ?μερσετ, π?σω του?, να του? πι?ζει. ^[64] Η μ?χη εναντ?ον θωρακοφ?ρων αντιπ?λων ?ταν καινο?ρια εμπειρ?α για το βρεταννικ? ιππικ? τη? Ταξιαρχ?α? του Βασιλικο? Ο?κου, ?πω? θυμ?ταν αργ?τερα ο διοικητ?? τη? ταξιαρχ?α? ("τα χτυπ?ματα των σπαθι?ν μα? π?νω στου? θ?ρακ?? του? ακο?γονταν ?πω? τα αναμμ?να μαγκ?λια") ^[65] .

Συνεχ?ζοντα? την επ?θεσ? του?, οι ?λε? του αριστερο? τη? Ταξιαρχ?α? του Βασιλικο? Ο?κου κατ?στρεψαν την ταξιαρχ?α του βαρ?νου Ωλ?ρ (Aulard). ?μω?, παρ? τι? προσπ?θειε? να του? διαμην?σουν να επιστρ?ψουν, οι Βρεταννο? ιππε?? π?ρασαν τη Λα Αι Σαιντ και βρ?θηκαν στη β?ση του λ?φου ?χοντα? εξαντλημ?να ?λογα και απ?ναντ? του? τα τετρ?γωνα τη? ταξιαρχ?α? του βαρ?νου Σμιτζ (Nicolas Schmitz).

Στα αριστερ? του?, η Ταξιαρχ?α τη? ?νωση? ξαφνικ? εφ?ρμησε μ?σα απ? τι? γραμμ?? του πεζικο?. Απ? το κ?ντρο προ? τα αριστερ?, οι Βασιλικο? Δραγ?νοι κατ?στρεψαν την ταξιαρχ?α του βαρ?νου Μπουρζου? (Charles-Francois Bourgeois), καταλαμβ?νοντα? μ?λιστα τον "αετ?" του 105ου Συντ?γματο? τη? Γραμμ?? (105e de Ligne). To 6o Σ?νταγμα Δραγ?νων, οι επονομαζ?μενοι ?νισκ?λινγκ? (Inniskillings) ?τρεψε σε φυγ? την ?λλη ταξιαρχ?α τη? 1η? Μεραρχ?α? του βαρ?νου Κι? (Joachim Jerome Quiot du Passage), εν? οι Γκρ?ζοι (Greys) κατ?στρεψαν το μεγαλ?τερο μ?ρο? τη? ταξιαρχ?α? του Νογκ (Antoine Nogues), καταλαμβ?νοντα? τον "αετ?" του 45ου Συντ?γματο? τη? Γραμμ??. ^[66] Στο ?κρο αριστερ? τη? παρ?ταξη? του Ου?λλινγκτον ?μω?, η μεραρχ?α του κ?μη Ντυρ?τ (Pierre Francois Joseph Durutte) ε?χε χρ?νο να σχηματ?σει τετρ?γωνα και να απωθ?σει τμ?ματα των Γκρ?ζων.

?πω? και το ιππικ? του Βασιλικο? Ο?κου, οι αξιωματικο? των Βασιλικ?ν Δραγ?νων και των ?νισκ?λινγκ? αντιμετ?πισαν μεγ?λε? δυσκολ?ε? στο να σταματ?σουν τα στρατε?ματ? του?, με αποτ?λεσμα αυτ? να χ?σουν τη συνοχ? του?. Ο διοικητ?? των Γκρ?ζων, Τζ?ιμ? Χ?μιλτον, δι?ταξε να συνεχ?ζουν την επ?θεσ? του? προ? την κατε?θυνση των κανονι?ν τη? γκραν μπατερ? , παρ' ?λο που υπετ?θετο ?τι οι Γκρ?ζοι θα αποτελο?σαν εφεδρε?α. Π?ντω?, αν και οι Γκρ?ζοι δεν ε?χαν τα μ?σα και τον χρ?νο να αχρηστε?σουν ? να μεταφ?ρουν τα καν?νια, ?θεσαν πολλ? απ? αυτ? εκτ?? μ?χη? με το να σκοτ?σουν ? να τρ?ψουν σε φυγ? του? πυροβολητ?? του?. ^[67]

Αμ?σω? ο Ναπολ?ων δι?ταξε αντεπ?θεση των θωρακοφ?ρων του Φαρ?ν ντυ Κρε (Pierre Joseph Farine du Creux) και του Τραβ?ρ (Etienne Jacques Travers) καθ?? και των δ?ο συνταγμ?των λογχοφ?ρων τη? μεραρχ?α? ελαφρο? ιππικο? του 1ου Σ?ματο? υπ? τον βαρ?νο Ζακιν? (Charles-Claude Jaquinot). Το αποτ?λεσμα ?ταν να προκληθο?ν πολ? βαρι?? απ?λειε? στο βρεταννικ? ιππικ?. ^[68] Μερικο? ιστορικο? μ?λιστα, πιστε?ουν πω? οι αναλογικ?? απ?λειε? των Βρετανν?ν ?ταν πολ? μεγαλ?τερε?, καθ?? στο πεδ?ο τη? μ?χη? η συνολικ? πραγματικ? δ?ναμη των ιππ?ων ?ταν μικρ?τερη απ? την ονομαστικ? (που χρησιμοποιο?ν οι επ?σημε? εκτιμ?σει?). ^[69] Η Ταξιαρχ?α τη? ?νωση? ε?χε μεγ?λε? απ?λειε?, με νεκρο?? στρατι?τε? και αξιωματικο?? (συμπεριλαμβανομ?νου του διοικητ? τη?, Ου?λλιαμ Π?νσονμπι, και του διοικητ? των Γκρ?ζων, Τζ?ιμ? Χ?μιλτον) και τραυματ?ε?. Επ?ση? αντ?στοιχε? βαρι?? απ?λειε? ε?χαν δ?ο απ? τα συντ?γματα τη? Ταξιαρχ?α? του Βασιλικο? Ο?κου, με νεκρ? τον διοικητ? του εν?? απ? αυτ?. Αντ?θετα, ?να ?λλο σ?νταγμ? τη? στο ?κρο δεξι? τη? επ?θεση? και ?να τη? εφεδρε?α?, οι Μπλε (Blues), σημε?ωσαν σημαντικ? λιγ?τερε? απ?λειε?. Τελικ?, η αντεπ?θεση των Βρετανν?ν ελαφρ?ν δραγ?νων του Β?ντελερ, και των Ολλανδ?ν και Β?λγων ελαφρ?ν δραγ?νων και ουσσ?ρων απ?θησε το γαλλικ? ιππικ?. ^{[70] [71] [72]}

Πολλ?? δημοφιλε?? εξιστορ?σει? περιγρ?φουν το βρεταννικ? βαρ? ιππικ? ω? πλ?ρω? κατεστραμμ?νο μετ? την πρ?τη επικ? του επ?θεση. Ωστ?σο η εξ?ταση των μαρτυρι?ν δε?χνει πω? το ιππικ? αυτ? συν?χισε να προσφ?ρει πολ?τιμε? υπηρεσ?ε?. Αντεπιτ?θηκε πολλ?? φορ?? στο γαλλικ? ιππικ? ^[73] , αν?κοψε συνδυασμ?νη επ?θεση ιππικο? και πεζικο? (η Ταξιαρχ?α του Βασιλικο? Ο?κου) ^{[74] [75]} , χρησιμοποι?θηκε για να ανυψ?σει το ηθικ? των γειτονικ?ν μον?δων σε κρ?σιμε? στιγμ?? και γ?μισε τα κεν? τη? αγγλοσυμμαχικ?? γραμμ?? τα οπο?α προκλ?θηκαν απ? τι? βαρει?? απ?λειε? του πεζικο? ^[76] . Αυτ?? οι υπηρεσ?ε? ε?χαν πολ? υψηλ? κ?στο? καθ?? η μ?χη εκ του σ?νεγγυ? με το γαλλικ? ιππικ?, οι πυροβολισμο? και, προπ?ντων, οι βολ?? του πυροβολικο? των αντιπ?λων εξαν?μισαν τον αριθμ? των αξι?μαχων στι? δ?ο ταξιαρχ?ε? ^[77] . Στο τ?λο? τη? μ?χη?, οι δ?ο ταξιαρχ?ε? μαζ? ισοδυναμο?σαν με μ?α μ?λι? ?λη ^[78] .

Στη γαλλικ? επ?θεση χρησιμοποι?θηκαν περ?που 20.000 στρατι?τε?. Η αποτυχ?α τη? κ?στισε στον Ναπολ?οντα ?χι μ?νο βαρι?? απ?λειε?, 3.000 αιχμαλ?του?, αλλ? και πολ?τιμο χρ?νο καθ?? τ?ρα οι Πρ?σσοι ?ρχισαν να εμφαν?ζονται στο πεδ?ο τη? μ?χη?. Ο Ναπολ?ων ?στειλε τι? εφεδρε?ε? του, το 6ο Σ?μα του Λομπ? και δ?ο μεραρχ?ε? ιππικο? (συνολικ? περ? του? 15.000 ?νδρε?), για να του? σταματ?σει. ?τσι χρησιμοπο?ησε ?λε? τι? διαθ?σιμε? εφεδρε?ε? πεζικο?, εκτ?? απ? την Αυτοκρατορικ? Φρουρ?. Εξαιτ?α? ?λων αυτ?ν, ?πρεπε τ?ρα να νικ?σει τον Ου?λλινγκτον ?χι μ?νο στο συντομ?τερο δυνατ? χρ?νο αλλ? και με υποδε?στερε?, αριθμητικ?, δυν?μει?. ^[79]

Επ?θεση του γαλλικο? ιππικο? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Λ?γο πριν τι? 16.00, ο Ν?υ παρατ?ρησε κιν?σει? του κ?ντρου τη? παρ?ταξη? του Ου?λλινγκτον τι? οπο?ε? εξ?λαβε ω? ?ναρξη υποχ?ρηση?. Στην πραγματικ?τητα επρ?κειτο για μετακ?νηση των τραυματι?ν και νεκρ?ν στα μετ?πισθεν. ?τσι, με την πεπο?θηση ?τι ο ?γγλο? στρατηγ?? υποχωρε?, ο Ν?υ αποφ?σισε να εκμεταλλευτε? το γεγον??. Μετ? την αποτυχ?α τη? επ?θεση? του ντ' Ερλ?ν, δι?θετε πια ελ?χιστε? εφεδρε?ε?, καθ?? το μεγαλ?τερο μ?ρο? του πεζικο? ε?χε χρησιμοποιηθε? στη μ?ταιη επ?θεση εναντ?ον του Ουγκομ?ν ? στην ?μυνα του γαλλικο? δεξιο?. ?τσι ο Ν?υ προσπ?θησε να διασπ?σει το κ?ντρο του Ου?λλινγκτον χρησιμοποι?ντα? μ?νο ιππικ? ^[80] αποτελο?μενο απ? 9.000 ιππε??, οργανωμ?νου? σε 67 ?λε? ^[81] . Το πεζικ? του Ου?λλινγκτον απ?ντησε στη γαλλικ? επ?θεση σχηματ?ζοντα? τετρ?γωνα β?θου? 4 ανδρ?ν. Στου? κατοπινο?? ζωγραφικο?? π?νακε? που αναπαρ?στησαν τη μ?χη, αυτ? τα τετρ?γωνα απεικον?ζονται πολ? μεγαλ?τερα απ' ?,τι πραγματικ? ?ταν (?να τ?γμα 500 ανδρ?ν δεν μπορε? να ε?χε πλευρ? ?νω των 18 μ.). Τα τετρ?γωνα, αν και ευπρ?σβλητα σε επιθ?σει? πεζικο? ? βολ?? πυροβολικο?, ?ταν καταστρεπτικ? για το αντ?παλο ιππικ?, ?ταν κρατο?σαν τη θ?ση του?, καθ?? δεν μπορο?σαν να υπερφαλαγγιστο?ν, εν? τα ?λογα δεν τολμο?σαν να εφορμ?σουν σε ?να τε?χο? απ? ξιφολ?γχε?. Μ?λιστα ο Ου?λλινγκτον ε?χε διατ?ξει του? πυροβολητ?? του να εγκαταλε?ψουν τα καν?νια του? ?σο κρατο?σε η γαλλικ? επ?θεση, βρ?σκοντα? καταφ?γιο στα τετρ?γωνα. Μετ? την απ?θηση κ?θε γαλλικ?? επ?θεση?, θα μπορο?σαν να επιστρ?ψουν στι? θ?σει? του? και να επαναλ?βουν τον κανονιοβολισμ?.

Αυτ?πτε? μ?ρτυρε? του βρεταννικο? πεζικο? κατ?γραψαν 12 επιθ?σει? του γαλλικο? ιππικο?. Ωστ?σο αυτ?? ο αριθμ?? πιθαν?ν συμπεριλαμβ?νει τα διαδοχικ? κ?ματα τη? ?δια? επ?θεση?. Ο στρατηγ?? Κελλερμ?ν, αντιλαμβαν?μενο? τη μαται?τητα των επιθ?σεων αυτ?ν, προσπ?θησε να αποτρ?ψει τη χρησιμοπο?ηση τη? επ?λεκτη? ταξιαρχ?α? των ?φιππων τυφεκιοφ?ρων, ωστ?σο ο Ν?υ επ?μενε και τελικ? π?τυχε να χρησιμοποιηθο?ν κι αυτο? στην επ?θεση. ^[82] Βρετανν?? αξιωματικ??, αυτ?πτη? μ?ρτυρα? τη? πρ?τη? επ?θεση? του γαλλικο? ιππικο?, κατ?γραψε τι? παρακ?τω σαφε??, αν και κ?πω? ποιητικ? δοσμ?νε?, εντυπ?σει? του:

Γ?ρω στι? 4 μ.μ., το εχθρικ? πυροβολικ? απ?ναντ? μα? σταμ?τησε ξαφνικ? να β?λλει και ε?δαμε να προωθο?νται μεγ?λε? μ?ζε? ιππικο?. Καν?να? απ? του? επιζ?σαντε? δεν ?χει ξεχ?σει το φοβερ? μεγαλε?ο αυτ?? τη? εφ?ρμηση?. ?βλεπε? απ? απ?σταση μια εντυπωσιακ? μακρι? κινο?μενη γραμμ? η οπο?α, καθ?? προχωρο?σε, ?λαμπε ?πω? το αφρισμ?νο κ?μα που ανακλ? το φω? του ?λιου. ?ταν πλησ?ασαν, το ?δαφο? ?τρεμε απ? τον εκκωφαντικ? καλπασμ? των αλ?γων. Θα μπορο?σε να σκεφτε? κ?ποιο? ?τι τ?ποτε δεν θα μπορο?σε να αντισταθε? στα πλ?γματα αυτ?? τη? τρομερ?? κινο?μενη? μ?ζα?. ?ταν οι φημισμ?νοι θωρακοφ?ροι, σχεδ?ν ?λοι βετερ?νοι πολεμιστ??, που ε?χαν διακριθε? στα ευρωπα?κ? πεδ?α μαχ?ν. Σε ?να σχεδ?ν απ?στευτα σ?ντομο χρονικ? δι?στημα, βρ?σκονταν 20 γι?ρδε? (περ. 18 μ.) μπροστ? μα?, κραυγ?ζοντα? ≪Ζ?τω ο Αυτοκρ?τορα?!≫ Δ?θηκε η διαταγ? ≪ετοιμαστε?τε να αντιμετωπ?σετε το ιππικ?≫ και οι ?ντρε? στι? πρ?τε? γραμμ?? γον?τισαν ορθ?νοντα? εναντ?ον των θωρακοφ?ρων ?ναν το?χο απ? ατσ?λι, που τον συγκρατο?σαν με τα σταθερ? χ?ρια του?.

?  Λοχαγ?? Rees Howell Gronow, Foot Guards, ^[83]

Ουσιαστικ?, οι επιθ?σει? αυτο? του τ?που βασ?ζονται σχεδ?ν πλ?ρω? στο ψυχολογικ? πλ?γμα. ^[84] Στ?ριξη απ? πυροβολικ? σε κοντιν? απ?σταση θα μπορο?σε να δημιουργ?σει ρ?γματα στα οπο?α θα εισ?δυε το ιππικ?. ?μω?, στο Βατερλ? η συνεργασ?α του γαλλικο? πυροβολικο? με το ιππικ? δεν ?ταν εντυπωσιακ?: τα λ?γα γαλλικ? καν?νια που πλησ?ασαν στη βρεταννοσυμαχικ? παρ?ταξη δεν ?ταν αρκετ? για να επιτ?χουν αποφασιστικ? αποτ?λεσμα. ^[85] Οι βολ?? των γαλλικ?ν κανονι?ν προκαλο?σαν μεν αυξαν?μενε? απ?λειε? αλλ? οι περισσ?τερε? απ? αυτ?? γ?νονταν απ? σχετικ? μεγ?λη απ?σταση και συχν? χωρ?? οπτικ? επαφ?, π?νω απ? τη ρ?χη του υψ?ματο?. Ε?ναι γνωστ? πω?, ?ταν οι πεζο? κρατο?ν σταθερ? τα αμυντικ? του? τετρ?γωνα και δεν πανικοβ?λλονται, το ιππικ? απ? μ?νο του δεν μπορε? να του? προκαλ?σει μεγ?λη ζημι?. ?τσι οι Γ?λλοι ιππε?? αντιμετ?πισαν τα σταθερ? τετρ?γωνα του πεζικο?, τι? βολ?? των βρεταννικ?ν πυροβ?λων καθ?? αυτο? αποσ?ρονταν για να ανασυγκροτηθο?ν μετ? απ? κ?θε εφ?ρμηση, τι? αποφασιστικ?? αντεπιθ?σει? του ελαφρο? ιππικο? του Ου?λλινγκτον, την ολλανδικ? βαρι? ταξιαρχ?α ιππικο? και του? εναπομε?ναντε? ιππε?? τη? Ταξιαρχ?α? του Βασιλικο? Ο?κου. Για ανεξιχν?αστου? λ?γου?, το γαλλικ? ιππικ? δεν αχρ?στευσε τα βρεταννικ? καν?νια με καρφι?, με αποτ?λεσμα, ?ταν οι Γ?λλοι ιππε?? αποσ?ρονταν, οι Βρετανο? πυροβολητ?? να επιστρ?φουν στο καθ?κον του?. ?λοι αυτο? οι παρ?γοντε? οδ?γησαν στην αποτυχ?α τη? γαλλικ?? επ?θεση?. ^[86] Οι απ?λει?? του? ε?ναι δ?σκολο να εκτιμηθο?ν. Οι αν?τεροι Γ?λλοι αξιωματικο? ε?χαν μεγ?λε? απ?λειε?: τ?σσερει? διοικητ?? μεραρχι?ν τραυματ?ε?, ενν?α ταξ?αρχοι πληγωμ?νοι και ?να? νεκρ?? - απ?δειξη του θ?ρρου? του? και τη? συν?θει?? του? να ηγο?νται τη? εμπροσθοφυλακ??. ^[82] Ενδεικτικ?, στι? 15 Ιουν?ου οι ?φιπποι Γρεναδι?ροι αριθμο?σαν 796 ?νδρε? ?λων των βαθμ?ν και μ?λι? 462 στι? 19 Ιουν?ου, εν? οι Δραγ?νοι τη? Αυτοκρ?τειρα? στο ?διο δι?στημα ?χασαν 416 απ? του? 816 τη? συνολικ?? του? δ?ναμη?. ^[87] Συνολικ?, η μεραρχ?α βαρ?ο? ιππικο? του Γκιγι? (Guyot) ?χασε το 47% του δυναμικο? τη?.

Τελικ? ?γινε προφαν?? ακ?μη και στον Ν?υ ?τι το ιππικ? απ? μ?νο δεν μπορο?σε να επιτ?χει κ?ποιο αποτ?λεσμα. ?τσι καθυστερημ?να οργ?νωσε συνδυασμ?νη επ?θεση, χρησιμοποι?ντα? συνολικ? περ? του? 6.500 πεζο?? και το εναπομε?ναν ιππικ? που ?ταν ακ?μη μ?χιμο. Η επ?θεση αυτ? ακολο?θησε την ?δια κατε?θυνση με τι? προηγο?μενε? επιθ?σει? του βαρ?ο? ιππικο?. ^[88] Την αν?κοψε η ?φοδο? του ιππικο? του Βασιλικο? Ο?κου, την οπο?α οδ?γησε ο ?ξμπριτζ, η οπο?α με τη σειρ? τη? ανακ?πηκε λ?γω των απωλει?ν απ? τα πυρ? του γαλλικο? πεζικο?. ^[89] ο ?ξμπριτζ αργ?τερα ισχυρ?στηκε ?τι προσπ?θησε να οδηγ?σει του? Ολλανδο?? τυφεκιοφ?ρου? σε αντεπ?θεση και ?τι αυτο? αρν?θηκαν. Τον ισχυρισμ? αυτ? συμμερ?στηκαν και ?λλα μ?λη του επιτελε?ου του βρεταννικο? ιππικο?. ^[90] Ωστ?σο η πληροφορ?α αυτ? δεν επαληθε?εται απ? τι? ολλανδικ?? και βελγικ?? πηγ??. ^[91] Εν τω μεταξ?, οι επιτιθ?μενοι Γ?λλοι ταλαιπωρο?μενοι απ? τα πυρ? πυροβολικο? και τι? βολ?? τη? ταξιαρχ?α? πεζικο? του ?νταμ, τελικ? επαν?λθαν στι? θ?σει? του?. ^[88] Αν και το γαλλικ? ιππικ? προκ?λεσε λ?γε? ?μεσε? απ?λειε? στο κ?ντρο του Ου?λλινγκτον, εκτ?? απ? τι? δ?ο ταξιαρχ?ε? τη? αριστερ?? πτ?ρυγα?, το τελευτα?ο ε?χε εμπλ?ξει ?λε? του τι? εφεδρε?ε? στη μ?χη και παρουσ?αζε σημαντικ?? απ?λειε?. Η κατ?σταση φαιν?ταν τ?σο απεγνωσμ?νη που οι Ουσσ?ροι του Κ?μπερλαντ, το μ?νο παρ?ν αννοβεριαν? σ?νταγμα ιππικο?, εγκατ?λειψε το πεδ?ο τη? μ?χη? σπ?ρνοντα? τον πανικ? σε ?λη την απ?σταση μ?χρι τι? Βρυξ?λλε?. ^{[92] [93]}

Κατ?ληψη τη? Λα Αι Σαιντ απ? του? Γ?λλου? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Την ?δια περ?που στιγμ? με τη συνδυασμ?νη επ?θεση του Ν?υ στο κεντροδεξι? τη? γραμμ?? του Ου?λλινγκτον, τμ?ματα του Σ?ματο? του ντ' Ερλ?ν, οδηγο?μενα απ? τη 13η μεραρχ?α του Λεζ?ρ (Legere), αναν?ωσαν την επ?θεση κατ? τη? Λα Αι Σαιντ και π?τυχαν να την καταλ?βουν. Αυτ? συν?βη εν μ?ρει γιατ? οι υπερασπιστ?? τη?, η Γερμανικ? Λεγε?να του Βασιλι?, ε?χαν με?νει χωρ?? πολεμοφ?δια. ?μω? οι γεννα?οι αυτο? Γερμανο? ε?χαν κρατ?σει το κ?ντρο του πεδ?ου τη? μ?χη? για μια ολ?κληρη μ?ρα, σταματ?ντα? τη γαλλικ? προ?θηση. ^{[94] [95]} Τ?τε ο Ν?υ μετακ?νησε το κινο?μενο με ?λογα πυροβολικ? του απ?ναντι απ? το κ?ντρο του Ου?λλινγκτον και με αυτ? ?ρχισε να β?λλει απ? κοντιν? απ?σταση, κονιορτοποι?ντα? με βολ?? μ?δρων τα τετρ?γωνα του αντ?παλου πεζικο?. ^[80] Τα 30ο και 73ο συντ?γματα ε?χαν τ?σο βαρι?? απ?λειε? που αναγκ?στηκαν να συνενωθο?ν προκειμ?νου να προκ?ψει ?να βι?σιμο τετρ?γωνο.

?τσι συν?βη αυτ? που χρειαζ?ταν ο Ναπολ?ων για να συνεχ?σει την επ?θεση. ^[96] Ο Ν?υ βρισκ?ταν πολ? κοντ? στο στ?χο τη? δι?σπαση? του συμμαχικο? κ?ντρου. ^[97]

Μαζ? με αυτ? τα πυρ? του πυροβολικο?, πλ?θο? Γ?λλων ακροβολιστ?ν ( tirailleurs ) κατ?λαβαν τι? δεσπ?ζουσε? θ?σει? π?σω απ? τη Λα Αι Σαιντ και ?βαλαν αποτελεσματικ? εναντ?ον των τετραγ?νων. Η κατ?σταση ?ταν τ?σο δυσμεν?? που τα εμβλ?ματα του 33ου Συντ?γματο? και τη? ταξιαρχ?α? του Χ?λκετ (Halkett) εστ?λησαν στα μετ?πισθεν για λ?γου? ασφ?λεια?, γεγον?? που ο ιστορικ?? Αλεσ?ντρο Μπ?ρμπερο (Alessandro Barbero) χαρακτ?ρισε ω? "... μ?τρο χωρ?? προηγο?μενο." ^[98] Ο Ου?λλινγκτον, παρατηρ?ντα? τη χαλ?ρωση του πυρ?? απ? τη Λα Αι Σαιντ, ?σπευσε με το επιτελε?ο του προ? τα εκε?, αλλ? Γ?λλοι ακροβολιστ?? προ?βαλαν γ?ρω απ? το κτ?ριο και πυροβ?λησαν εναντ?ον του?, καθ?? αυτο? ?τρεξαν να διαφ?γουν μ?σα απ? τον φρ?χτη που υπ?ρχε κατ? μ?κο? του δρ?μου. Ο ?λτεν δι?ταξε ?να τ?γμα ν? ανακαταλ?βει τη φ?ρμα. Ο επικεφαλ?? του τ?γματο? υπ?κουσε και καταδ?ωξε μερικο?? Γ?λλου? ακροβολιστ??, αλλ? οι θωρακοφ?ροι ιππε?? επ?πεσαν στο αφ?λακτο πλευρ? του, σκοτ?νοντα? τον ?διο, καταστρ?φοντα? το τ?γμα του και πα?ρνοντα? το ?μβλημ? του. ^[96] ?να βελγοολλανδικ? σ?νταγμα ιππικο?, το οπο?ο ε?χε διαταχθε? να επιτεθε?, εγκατ?λειψε το πεδ?ο τη? μ?χη?, βαλλ?μενο απ? το ?διο του το πεζικ?. Η βελγοολλανδικ? Ελαφρ? Ταξιαρχ?α Ιππικο? του Φαν Μ?ρλεν επιτ?θηκε στο γαλλικ? πυροβολικ? που καταλ?μβανε θ?σει? κοντ? στη Λα Αι Σαιντ αλλ? διαλ?θηκε απ? τα πυρ? των αντιπ?λων. Η ?φιππη Μεραρχ?α Ιππικο? τη? Ολλανδ?α?, τελευτα?α εφεδρε?α ιππικο? του Ου?λλινγκτον π?σω απ? το κ?ντρο τη? παρ?ταξ?? του, ?ταν αχρηστευμ?νη, ?χοντα? χ?σει τη μισ? δ?ναμ? τη?. Το γαλλικ? ιππικ?, παρ? τι? απ?λει?? του, ?ταν κ?ριο? του πεδ?ου τη? μ?χη? υποχρε?νοντα? το συμμαχικ? πεζικ? να παραμε?νει στα τετρ?γων? του. Εν τω μεταξ?, προωθο?ταν ?λο και περισσ?τερο γαλλικ? πυροβολικ?. ^[99]

Μια γαλλικ? πυροβολαρχ?α προωθ?θηκε σε απ?σταση περ? τα 270 μ. απ? ?να τετρ?γωνο τη? 1η? μεραρχ?α? του Νασσ?ου, προκαλ?ντα? βαρι?? απ?λειε?. ?ταν αυτο? κιν?θηκαν εναντ?ον τη? πυροβολαρχ?α?, απωθ?θηκαν απ? μο?ρα θωρακοφ?ρων ιππ?ων. Επ?ση?, αναπτ?χθηκε ακ?μη μια γαλλικ? πυροβολαρχ?α στο πλευρ? τη? πυροβολαρχ?α? του Μ?ρσερ, τη? οπο?α? ?ρχισε να βομβαρδ?ζει τα ?λογα και του? κιλλ?βαντε?, αναγκ?ζοντ?? την να αποσυρθε?. ^[99]

Γ?λλοι ακροβολιστ?? κατ?λαβαν δεσπ?ζουσε? θ?σει?, ειδικ? π?νω σε ?να λοφ?σκο που επ?βλεπε το τετρ?γωνο του 27ου συντ?γματο?. Απ? εκε? ?βαλλαν εναντ?ον του 27ου το οπο?ο ?ταν αναγκασμ?νο να παραμ?νει στο τετρ?γων? του εξαιτ?α? τη? παρουσ?α? του γαλλικο? ιππικο? και πυροβολικο?. Αυτ? τα πυρ? σχεδ?ν εξολ?θρευσαν το 27ο Σ?νταγμα πεζικο?, με του? ?νισκ?λινγκ? να χ?νουν τα 2/3 του δυναμικο? του? στο δι?στημα των 3 ?ω? 4 εκε?νων ωρ?ν. ^[100]

Οι ?χθε? του δρ?μου, ο το?χο? του κ?που, ο λοφ?σκο? και το σκ?μμα γ?μισαν με ακροβολιστ??, που φα?νονταν αποφασισμ?νοι να σταματ?σουν την αντ?στασ? μα?. Ειδικ? εκε?νοι π?σω απ? την τεχνητ? ?χθη φα?νονταν ακ?μη πιο ταγμ?νοι στο σκοπ? του? να καταστρ?ψουν το 27ο, το οπο?ο εκε?νη τη στιγμ? μπορε? να ειπωθε? ?τι κυριολεκτικ? αποτελο?σε νεκρ? τετρ?γωνο - οι απ?λει?? του μετ? την πτ?ση τη? Λα Αι Σαιντ ?ταν τρομακτικ??. Οι ?ντρε? αυτο? κε?τονταν νεκρο? χωρ?? να ?χουν καν την ικανοπο?ηση ?τι ?ριξαν μια βολ?. Πολλο? στρατι?τε? μα? π?σω απ? το ?ψωμα βρ?σκονταν σε αν?λογη κατ?σταση.

?  Edward Cotton, 7ο Σ?νταγμα Ουσσ?ρων, ^[101]

Σε αυτ? τη φ?ση τη? μ?χη? σκοτ?θηκαν ? τραυματ?στηκαν πολλο? στρατηγο? του Ου?λλινγκτον, καθ?? και οι βοηθο? του?, συμπεριλαμβανομ?νων των Σ?μερσετ, Κ?νινγκ, Ντε Λανσ?, ?λτεν και Κουκ. ^[102] Η κατ?σταση ?ταν πια κρ?σιμη για τον Ου?λλινγκτον ο οπο?ο?, παγιδευμ?νο? σε κ?ποιο τετρ?γωνο και αγνο?ντα? για το τι συν?βαινε ?ξω απ? αυτ?, περ?μενε απεγνωσμ?να την ?φιξη των Πρ?σσων. ^[103]

?φιξη των Πρ?σσων στο Πλανσνου? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Πρ?το κατ?φθασε στο πεδ?ο τη? μ?χη? το 5ο Σ?μα Στρατο? του Μπ?λοφ. Αντικειμενικ?? σκοπ?? του ?ταν το Πλανσνου?, το οπο?ο οι Πρ?σσοι σκ?πευαν να χρησιμοποι?σουν ω? εφαλτ?ριο για την προσβολ? τη? οπισθοφυλακ?? των Γ?λλων. Ο Μπλ?χερ σκ?πευε να ασφαλ?σει το δεξι? του πλευρ? στο Φρισερμ?ν (Frichermont) με το δρ?μο Μπου? ντε Παρ? (Bois de Paris). ^[104] Ο Μπλ?χερ και ο Ου?λλινγκτον επικοινωνο?σαν απ? τι? 10:00 και ε?χαν συμφων?σει να γ?νει αυτ? η προ?θηση, ε?ν το κ?ντρο του δε?τερου δεχ?ταν επ?θεση. ^{[105] [106]} Ο Μπ?λοφ σημε?ωσε ?τι ο δρ?μο? για το Πλανσνου? ?ταν εντελ?? ανοιχτ?? και ?τι η ?ρα ?ταν 16:30. ^[104]

Σχεδ?ν ταυτ?χρονα εκε?νη την ?ρα, καθ?? ?ταν σε πλ?ρη εξ?λιξη η επ?θεση του γαλλικο? ιππικο?, η 15η Ταξιαρχ?α του 5ου Σ?ματο? Στρατο? του Μπ?λοφ στ?λθηκε με σκοπ? να συνδεθε? με τι? δυν?μει? απ? το Νασσ?ου στο αριστερ? του Ου?λλινγκτον, στην περιοχ? του Φρισερμ?ν και τη? Λα Αι Σαιντ. Το ιπποκ?νητο πυροβολικ? τη? ταξιαρχ?α? καθ?? και το πρ?σθετο πυροβολικ? τη? ε?χαν εντολ? να υποστηρ?ξουν την ταξιαρχ?α, αναπτυσσ?μενα στο αριστερ? τη?. ^[107] Ο Ναπολ?ων ?στειλε το σ?μα στρατο? του Λομπ? με σκοπ? να διακ?ψει την πορε?α ?σων απ? το 5ο Σ?μα Στρατο? του Μπ?λοφ δεν ε?χαν καταφθ?σει στο Πλανσνου?. Η 15η Ταξιαρχ?α εξεδ?ωξε του? στρατι?τε? του Λομπ? με μια αποφασισμ?νη ?φοδο με ξιφολ?γχε?, ?πειτα προωθ?θηκε στα υψ?ματα του Φρισερμ?ν, βομβαρδ?ζοντα? του? Γ?λλου? Κυνηγο?? (Chasseurs) με πυροβ?λα των 12 λιβρ?ν, και προχ?ρησε προ? το Πλανσνου?. Αυτ? η εξ?λιξη αν?γκασε τη δ?ναμη του Λομπ? να υποχωρ?σει προ? την περιοχ? του Πλανσνου?, π?ρα απ? την οπισθοφυλακ? του δεξιο? κ?ρατο? τη? Στρατι?? του Βορρ? ( Armee Du Nord ). Με αυτ?ν τον τρ?πο, οι Πρ?σσοι τ?ρα απειλο?σαν ?μεσα τη μ?νη οδ? υποχ?ρηση? τη? Στρατι??. Επ?ση? και η 16η Ταξιαρχ?α του Χ?λλερ (Hiller) εφ?ρμησε προ? το Πλανσνου?, με δ?ναμη 6 ταγμ?των.

Ο Ναπολ?ων ε?χε στε?λει και τα 8 τ?γματα τη? Ν?α? Αυτοκρατορικ?? Φρουρ?? να ενισχ?σουν τον Λομπ?, ο οπο?ο? τ?ρα βρισκ?ταν κ?τω απ? σοβαρ? π?εση. Η Ν?α Φρουρ? αντεπιτ?θηκε και κατ?φερε, μετ? απ? σκληρ? μ?χη, να ασφαλ?σει το Πλανσνου?, αλλ? δ?χτηκε με τη σειρ? τη? αντεπ?θεση και εκδι?χθηκε απ? εκε?. ^[79] Τελικ? ο Ναπολ?ων ?στειλε δ?ο τ?γματα τη? Παλαι?? Αυτοκρατορικ?? Φρουρ??, τα οπο?α μετ? απ? τρομερ? συμπλοκ? με ξιφολ?γχε? - δεν καταδ?χτηκαν να πυροβολ?σουν - ανακατ?λαβαν το χωρι?. ^[79]

Η πλαγιοκ?πηση απ? τον Τσ?τεν [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Αργ? το απ?γευμα, κατ?φθασε στην περιοχ? β?ρεια τη? Λα Αι Σαιντ μεγ?λο μ?ρο? του 1ου Σ?ματο? Στρατο? του Τσ?τεν και ο Πρ?σσο? στρατηγ?? Μ?φλινγκ (Muffling), συνεργ?τη? του Ου?λλινγκτον, ?τρεξε να το συναντ?σει. Μ?χρι εκε?νη τη στιγμ?, ο Τσ?τεν ε?χε μαζ? του την 1η Ταξιαρχ?α του αλλ? ε?χε προβληματιστε? στη θ?α των διασκορπισμ?νων στρατιωτ?ν και των απωλει?ν απ? τι? μον?δε? του Νασσ?ου, στο αριστερ? του Ου?λλινγκτον, και απ? την πρωσσικ? 15η Ταξιαρχ?α. Αυτ? τα στρατε?ματα φα?νονταν πω? υποχωρο?σαν και ο Τσ?τεν, φοβο?μενο? ?τι και τα δικ? του στρατε?ματα θα παρασ?ρονταν στη διαφαιν?μενη γενικ? οπισθοχ?ρηση, ?ρχισε να απομακρ?νεται απ? το ?κρο τη? παρ?ταξη? του Ου?λλινγκτον και να κινε?ται προ? την κ?ρια πρωσσικ? δ?ναμη κοντ? στο Πλανσνου?. Επ?ση?, ε?χε διαταχθε? απ? τον Μπλ?χερ να στηρ?ξει τον Μπ?λοφ. Ωστ?σο, ο Μ?φλινγκ κατ?λαβε πω? ο Τσ?τεν θα απομακρυνθε? και τον ?πεισε να στηρ?ξει το αριστερ? τη? παρ?ταξη? του Ου?λλινγκτον. Η ?φιξη των μον?δων του επ?τρεψε στον Ου?λλινγκτον να ενισχ?σει το κ?ντρο του που κατ?ρρεε, μετακιν?ντα? ιππικ? απ? τα αριστερ? του. ^[108]

Το πρωσσικ? 1ο Σ?μα Στρατο? επιτ?θηκε στου? Γ?λλου? μπροστ? απ? το Παπελ?τ και κατ? τι? 19:30 η πιεζ?μενη γαλλικ? παρ?ταξη π?ρε σχ?μα πετ?λου, σε μια προσπ?θεια να κρατ?σει στο κ?ντρο τη? χωρ?? ?μω? να υπερφαλαγγιστε? και περικυκλωθε? απ? τα ?κρα. Τα ?κρα τη? παρ?ταξη? στηρ?ζονταν τ?ρα στο Ουγκομ?ν στα αριστερ?, στο Πλανσνου? στα δεξι? και στη Λα Αι Σαιντ στο κ?ντρο. ^[109] Ο Ντυρ?τ (Pierre Francois Joseph Durutte) ε?χε καταλ?βει, μετ? απ? σειρ? επιθ?σεων, τη Λα Αι Σαιντ και το Παπελ?τ, ^[109] αλλ? τ?ρα αναγκαζ?ταν να αποσυρθε? π?σω απ? το Σμο?ν (Smohain) χωρ?? να προβ?λει αντ?σταση στο πρωσσικ? 24ο Σ?νταγμα το οπο?ο ανακατ?λαβε και τι? δ?ο αυτ?? θ?σει?. Το 24ο Σ?νταγμα επιτ?θηκε εναντ?ον των ν?ων γαλλικ?ν θ?σεων και απωθ?θηκε αλλ? επ?στρεψε στην επ?θεση με την υποστ?ριξη των τυφεκιοφ?ρων ( Schutzen ) απ? τη Σιλεσ?α και εθνοφρουρ?ν (Λ?ντβερ, γερμανικ? Landwehr ). ^[110] Αρχικ? οι Γ?λλοι ?ρχισαν να ενδ?δουν στην ανανεωμ?νη πρωσσικ? επ?θεση, στη συν?χεια ?μω? προ?βαλαν αντ?σταση προσπαθ?ντα? να ανακτ?σουν το Σμο?ν και να κρατηθο?ν π?νω στη λοφοσειρ? και τα λιγοστ? τελευτα?α σπ?τια του Παπελ?τ. ^[110]

Το 24ο Σ?νταγμα εν?θηκε με ?να τ?γμα Χα?λ?ντερ? στα δεξι? του και μαζ? με το 13ο Σ?νταγμα Λ?ντβερ και υποστ?ριξη ιππικο?, εκτ?πισε του? Γ?λλου? απ? αυτ?? τι? θ?σει?. Περαιτ?ρω επιθ?σει? απ? το 13ο Σ?νταγμα Λ?ντβερ και τη 15η Ταξιαρχ?α εκτ?πισαν του? Γ?λλου? απ? το Φρισερμ?ν ^[111] . Η μεραρχ?α του Ντυρ?τ, βλ?ποντα? ?τι επρ?κειτο να δεχθε? επ?θεση απ? ισχυρ?? ?λε? ιππικο? των εφεδρει?ν του 1ου Σ?ματο? Στρατο? του Τσ?τεν, αποσ?ρθηκε απ? το πεδ?ο τη? μ?χη?. Στη συν?χεια, το πρωσσικ? 1ο Σ?μα Στρατο? προωθ?θηκε προ? το δρ?μο των Βρυξελλ?ν, τη μ?νη δ?οδο διαφυγ?? των Γ?λλων.

Επ?θεση τη? Αυτοκρατορικ?? Φρουρ?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Στο μεταξ?, με το κ?ντρο του Ου?λλινγκτον εκτεθειμ?νο λ?γω τη? πτ?ση? τη? Λα Αι Σαιντ (πριν την ανακατ?ληψ? τη? απ? του? συμμ?χου?) και το μ?τωπο του Πλανσνου? προσωριν? σταθεροποιημ?νο, ο Ναπολ?ων ?ριξε στη μ?χη την τελευτα?α του εφεδρε?α, την α?ττητη ?ω? τ?τε Αυτοκρατορικ? Φρουρ?. Η επ?θεση αυτ? εξαπολ?θηκε κατ? τι? 19:30 και σκοπ? ε?χε τη δι?σπαση του κ?ντρου τη? παρ?ταξη? του Ου?λλιγκτον και την απομ?κρυνση του τελευτα?ου απ? του? Πρ?σσου?. Αν και η επ?θεση αυτ? ε?ναι μια απ? τι? διασημ?τερε? συμπλοκ?? τη? στρατιωτικ?? ιστορ?α?, δεν ε?ναι ξεκ?θαρο ποι?? μον?δε? συμμετε?χαν σε αυτ?. Φα?νεται πω? εξαπολ?θηκε απ? 5 τ?γματα τη? Μ?ση? Αυτοκρατορικ?? Φρουρ??, ?πω? περι?γραψε αργ?τερα ο στρατ?ρχη? Ν?υ ^[112] , και ?χι απ? του? Γρεναδι?ρου? ? του? Κυνηγο?? τη? Παλαι?? Φρουρ??. Τρ?α τ?γματα τη? Παλαι?? Φρουρ?? προωθ?θηκαν ω? δε?τερη γραμμ? τη? επ?θεση?, αλλ? πρακτικ? λειτο?ργησαν ω? εφεδρε?α και δεν προσ?βαλαν απευθε?α? την αντ?παλη γραμμ? ^[113] .

Βαδ?ζοντα? αν?μεσα σε μ?δρου? και βολ?? ακροβολιστ?ν, οι περ?που 3.000 στρατι?τε? τη? Μ?ση? Φρουρ?? προχ?ρησαν δυτικ? τη? Λα Αι Σαιντ, χωρισμ?νοι σε τρ?α τμ?ματα. Το ?να, αποτελο?μενο απ? δ?ο τ?γματα γρεναδι?ρων, ν?κησε την πρ?τη γραμμ? ?μυνα? του Ου?λλινγκτον, αποτελο?μενη? απ? στρατι?τε? απ? τη Μεγ?λη Βρετανν?α, το Μπρ?ουνσβα?γκ και το Νασσ?ου, και συν?χισε να προελα?νει. Εναντ?ον του εξαπολ?θηκε η σχετικ? ξεκο?ραστη ολλανδικ? μεραρχ?α του Σασσ? (David Hendrik Chasse), εν? μ?α ολλανδικ? ιπποκ?νητη πυροβολαρχ?α ?βαλε εναντ?ον του πλευρο? του. ^[114] Ο?τε αυτο? ?μω? κατ?φεραν να διακ?ψουν την προ?λαση τη? Φρουρ??, γι? αυτ? ο Σασσ? δι?ταξε την πρ?τη του ταξιαρχ?α να επιτεθε? κατ? των Γ?λλων, οι οπο?οι μειονεκτο?σαν αριθμητικ?, με την ξιφολ?γχη. Μετ? απ? αυτ?, η επ?θεση αυτο? του τμ?ματο? τη? Φρουρ?? ατ?νησε και τελικ? αποκρο?στηκε. ^{[115] [116]} Πιο δυτικ?, 1.500 Βρεταννο? Πεζο? Φρουρο? υπ? τον Μα?τλαντ (Peregrine Maitland) βρ?σκονταν ξαπλωμ?νοι στο ?δαφο? για να καλ?πτονται απ? τι? βολ?? του γαλλικο? πυροβολικο?. ?ταν του? πλησ?ασε το δε?τερο τμ?μα των επιτιθ?μενων Φρουρ?ν, αυτο? ανασηκ?θηκαν και ?βαλαν εναντ?ον του? απ? πολ? κοντ?, προκαλ?ντα? του? μεγ?λε? απ?λειε?. Οι Κυνηγο? αναπτ?χθηκαν με σκοπ? να απαντ?σουν στα πυρ? αλλ? ?ρχισαν να καταρρ?ουν. Τ?τε ?ρθε σε βο?θει? του? το τρ?το τμ?μα των επιτιθ?μενων Φρουρ?ν, ?να ξεκο?ραστο τ?γμα Κυνηγ?ν. Οι Βρεταννο? Φρουρο? υποχ?ρησαν με του? Κυνηγο?? να του? καταδι?κουν, αλλ? οι τελευτα?οι ακινητοποι?θηκαν ?ταν το 52ο Σ?νταγμα τη? 52η? Μεραρχ?α? Ελαφρο? Πεζικο?, υπ? τον Τζων Κ?λμπορν (John Colborne), του? ακολο?θησε απ? τα ν?τα και, αφο? του? επ?φερε μια καταστρεπτικ? ομοβροντ?α, εφ?ρμησε εναντ?ον του?. ^{[115] [117]} Η επ?θεση ?τρεψε κι αυτο?? του? Φρουρο?? σε φυγ?. ^[117]

Οι εναπομε?ναντε? Φρουρο? υποχ?ρησαν βιαστικ?. Στο ?κουσμα τη? υποχ?ρηση? τη? Φρουρ??, κ?μα πανικο? διαπ?ρασε τι? γαλλικ?? θ?σει?: " La Garde recule. Sauve qui peut !" ("Η Φρουρ? υποχωρε?. Ο σ?ζων εαυτ?ν σωθ?τω!"). Τ?ρα ο Ου?λλινγκτον ?δωσε καβ?λα στο ?λογ? του το σ?νθημα τη? γενικ?? επ?θεση? κουν?ντα? το καπ?λο του στον α?ρα. Ο στρατ?? του βγ?κε απ? τι? γραμμ?? του και ξεχ?θηκε εναντ?ον των Γ?λλων που υποχωρο?σαν. ^[115]

Οι επιζ?ντε? τη? Αυτοκρατορικ?? Φρουρ?? κατ?φυγαν στα τρ?α τ?γματα εφεδρε?α? του? (μερικο? επιζ?ντε? αναφ?ρουν τ?σσερα), ακριβ?? ν?τια τη? Λα Αι Σαιντ, με σκοπ? την ?στατη μ?χη. Εκε? η εφ?ρμηση τη? ταξιαρχ?α? του Φρ?ντρικ ?νταμ (Frederick Adam) και των Αννοβεριαν?ν Λ?ντβερ του Τ?γματο? του ?σναμπρικ το?? εν?σπειρε τη σ?γχυση. Αυτο? που βρ?σκονταν σε λιγ?τερο αποσυντεθειμ?νε? μον?δε? υποχ?ρησαν προ? τη Μπελ Αλι?ν?. Σε εκε?νη την υποχ?ρηση ?ταν που, ?ταν κ?ποιοι απ? του? Φρουρο??, κλ?θηκαν να παραδοθο?ν, ο διοικητ?? του? λ?γεται ?τι απ?ντησε "Merde!" ("Σκατ?!") ^[118] . Κατ? τη γνωστ?τερη και επικρατ?στερη εκδοχ?, την οπο?α ?κανε γνωστ? ο Β?κτωρ Ουγκ? στου? Αθλ?ου? , τη λ?ξη αυτ? εξεστ?μισε ο στρατηγ?? Καμπρ?ν (Pierre Cambronne), εν? κατ? μ?α ?λλη εκδοχ? εκε?νη? τη? εποχ??, ο Καμπρ?ν ε?πε "Η Φρουρ? πεθα?νει, δεν παραδ?νεται" ^[119] . Επ?ση? ?χει υποστηριχθε? ?τι η απ?ντηση των Φρουρ?ν αυτ?ν, ?ποια κι αν ?ταν τελικ?, ειπ?θηκε απ? τον στρατηγ? Κλωντ-Ετι?ν Μισ?λ (Claude-Etienne Michel), γιατ? ο Καμπρ?ν εκε?νη τη στιγμ? ?ταν ?δη αιχμ?λωτο? του συνταγματ?ρχη Χ?λκετ ^[120] .

Κατ?ληψη του Πλανσνου? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Περ?που εκε?νη τη στιγμ?, οι πρωσσικ?? ταξιαρχ?ε? 5η, 14η, and 16η ξεκινο?σαν την τρ?τη ?φοδο εναντ?ον του Πλανσνου?. Η εκκλησ?α ?δη καιγ?ταν, εν? στο νεκροταφε?ο - το κ?ντρο τη? γαλλικ?? αντ?σταση? - ανθρ?πινα μ?λη ?ταν σκορπισμ?να παντο?, "σαν απ? ανεμοστρ?βιλο". Π?ντε τ?γματα τη? Παλαι?? Αυτοκρατορικ?? Φρουρ?? ε?χαν ?δη αναπτυχθε?, προ? εν?σχυση τη? Ν?α? Φρουρ??, η οπο?α ουσιαστικ? ε?χε εξ ολοκλ?ρου αναλ?βει αμυντικ? ρ?λο, μαζ? με τα υπολε?μματα τη? στρατι?? του Λομπ?. Κλειδ? για τη θ?ση του Πλανσνου? αποδε?χθηκε το δ?σο? Σαντελ? (Chantelet) στα ν?τια. Το 2ο Πρωσσικ? Σ?μα Στρατο? του φον Πιρχ ε?χε καταφθ?σει με δ?ο ταξιαρχ?ε? και εν?σχυσε την επ?θεση του 4ου Πρωσσικο? Σ?ματο?, προελα?νοντα? μ?σα απ? το δ?σο?. Τα τ?γματα τυφεκιοφ?ρων του 25ου Συντ?γματο? εκδ?ωξαν του? Γρεναδι?ρου? τη? Παλαι?? Φρουρ?? απ? το δ?σο? Σαντελ?, υπερφαλλαγ?ζοντα? το Πλανσνου? και προκαλ?ντα? ?τσι υποχ?ρηση. Η Παλαι? Φρουρ? υποχ?ρησε με τ?ξη μ?χρι? ?του συν?ντησε τι? πανικ?βλητε? μ?ζε? του υπ?λοιπου γαλλικο? στρατο?, οπ?τε και προσχ?ρησε κι αυτ? στην ?τακτη φυγ?. ?τσι το Πρωσσικ? 4ο Σ?μα Στρατο? προχ?ρησε π?ρα απ? το Πλανσνου?, βρ?σκοντα? του? Γ?λλου? να υποχωρο?ν ?τακτα μπροστ? στη βρεταννικ? καταδ?ωξη, αδυνατ?ντα? ?μω? να β?λει εναντ?ον του?, για να μην πλ?ξει τι? μον?δε? του Ου?λλινγκτον. Αυτ? ?ταν η π?μπτη και τελευτα?α φορ? που ?λλαξε χ?ρια το Πλανσνου?. ^[121]

Αποσ?νθεση του γαλλικο? στρατο? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Οι γαλλικ?? πτ?ρυγε? και το κ?ντρο ε?χαν πια αποσυντεθε? ^[121] . Η τελευτα?α πειθαρχημ?νη δ?ναμη που δι?θεταν οι Γ?λλοι αποτελο?ταν απ? δ?ο τ?γματα τη? Παλαι?? Φρουρ?? τα οπο?α ε?χαν παραταχθε? γ?ρω απ? τη Λα Μπελ Αλι?ν? για να λειτουργ?σουν ω? εφεδρε?α και να προστατε?σουν τον Ναπολ?οντα σε περ?πτωση υποχ?ρηση?. Ο τελευτα?ο? ?λπιζε να τα προτ?ξει για να ενθαρρ?νει του? υποχωρο?ντε? Γ?λλου? να συνεχ?σουν τη μ?χη ^[122] αλλ?, ?ταν η υποχ?ρηση μετατρ?πηκε σε ?τακτη φυγ?, τα δ?ο τ?γματα αποσ?ρθηκαν επ?ση? και χωρ?στηκαν: το πρ?το παρατ?χθηκε στα δεξι? τη? Λα Μπελ Αλι?ν? (πριν και τα δ?ο τ?γματα ?ταν ?μπροσθεν αυτ??) και σχημ?τισε τετρ?γωνο για να προστατευθε? απ? το συμμαχικ? ιππικ?. Το δε?τερο τ?γμα παρατ?χθηκε στα αριστερ? του πανδοχε?ου. Αρχικ? διοικο?ταν απ? τον ?διο τον Ναπολ?οντα ο οπο?ο?, ?ταν κατ?λαβε πω? η μ?χη ε?χε χαθε?, συνειδητοπο?ησε πω? ?πρεπε να φ?γει το συντομ?τερο. ^[123] Τελικ??, η ταξιαρχ?α του ?νταμ απ?θησε αυτ? το τετρ?γωνο εν? οι Πρ?σσοι συγκρο?στηκαν με το ?λλο στα δεξι?.

Καθ?? σουρο?πωνε, και τα δ?ο τετρ?γωνα αποσ?ρθηκαν με τ?ξη παρ' ?τι ?ταν περικυκλωμ?να απ? χιλι?δε? πανικοβλημ?νου? Γ?λλου? που ε?χαν τραπε? σε ?τακτη φυγ?. Το πρωσσικ? ιππικ? του Γκν?ιζεν?ου καταδ?ωξε του? φυγ?δε? μ?χρι τι? 23:00 μ.μ, παραπ?ρα απ? τη Ζεν?π (Genappe), μ?χρι που σταμ?τησε και επ?στρεψε στο ομ?νυμο χωρι?. Εκε? οι Πρ?σσοι ιππε?? βρ?καν την εγκαταλελειμμ?νη ?μαξα του Ναπολ?οντα, η οπο?α περιε?χε ακ?μη διαμ?ντια τα οπο?α οι Γ?λλοι δεν ε?χαν προλ?βει να π?ρουν λ?γω τη? βιασ?νη? του? να διαφ?γουν. Τα λ?φυρα αυτ? προστ?θηκαν στα κοσμ?ματα του Στ?μματο? του βασιλι? τη? Πρωσσ?α?, Φρειδερ?κου Γουλι?λμου Γ? . Οι νικητ?? Πρ?σσοι κατ?λαβαν 78 καν?νια, εν? αιχμαλ?τισαν 2.000 Γ?λλου? μαζ? με αρκετο?? αν?τατου? αξιωματικο??.

Κατ? τον ιστορικ? Π?τερ Χοφσρ?ερ, ο Ου?λλινγκτον συν?ντησε τον Μπλ?χερ στη Ζεν?π κατ? τι? 22:00 μ.μ, ?που κ?ρυξαν το τ?λο? τη? μ?χη?. Κατ' ?λλου?, συναντ?θηκαν στο πρ?ην πλ?ον, διοικητικ? κ?ντρο του Ναπολ?οντα, τη Λα Μπελ Αλι?ν?, γ?ρω στι? 21:00 μ.μ.

Μετ? τη μ?χη [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Το Βατερλ? κ?στισε στο Ου?λλινγκτον 15.000 νεκρο?? και τραυματ?ε?, εν? στον Μπλ?χερ 7.000 στρατι?τε?. Οι απ?λειε? του Ναπολ?οντα αν?ρχονται στι? 24.000-26.000 νεκρο??, τραυματ?ε? και αιχμαλ?του?, εν? ?λλοι 15.000 λιποτ?κτησαν λ?γε? ημ?ρε? μετ? τη μ?χη.

Στι? 10:30 π.μ. τη? 19η? Ιουν?ου, ο στρατ?ρχη? Γκρουσσ?, αφο? την προηγο?μενη ημ?ρα ν?κησε τον Πρ?σσο στρατηγ? Τ?λμαν στη Βαβρ , πληροφορ?θηκε για την καταστροφ? στο Βατερλ? και αποσ?ρθηκε με τ?ξη προ? το Παρ?σι. Ο Ου?λλινγκτον ?στειλε την επ?σημη περιγραφ? τη? μ?χη? στην Αγγλ?α, επ?ση? την 19η Ιουν?ου του 1815, και ?στερα, μαζ? με τον Μπλ?χερ και τι? δυν?μει? του, προ?λασαν ?λοι προ? το Παρ?σι .

Ο Ναπολ?ων ανακο?νωσε τη δε?τερη παρα?τησ? του (μετ? απ? αυτ? που προηγ?θηκε τη? εξορ?α? στη ν?σο ?λβα) την 24η Ιουν?ου του 1815. Στην τελευτα?α αψιμαχ?α των Ναπολε?ντειων Πολ?μων ο στρατηγ?? Βαντ?μ νικ?θηκε απ? τον Μπλ?χερ στο Ισσ? την 3η Ιουλ?ου. Ο Ναπολ?ων προσπ?θησε να διαφ?γει στη Β?ρεια Αμερικ? αλλ? το Βρεταννικ? Βασιλικ? Ναυτικ? ε?χε αποκλε?σει τα γαλλικ? λιμ?νια για να τον αποτρ?ψει. Τελικ? ο Ναπολ?ων παραδ?θηκε στον καπετ?νιο του πλο?ου Βελλερεφ?ντη? , Φρειδερ?κο Μα?τλαντ, τη 15η Ιουλ?ου. Η Συνθ?κη των Παρισ?ων υπεγρ?φη την 20η Νοεμβρ?ου του 1815 και ο Λουδοβ?κο? ΙΗ? επαν?λθε στον θρ?νο τη? Γαλλ?α?, εν? ο Ναπολ?ων εξορ?στηκε στην Αγ?α Ελ?νη ?που και π?θανε την 5η Μα?ου του 1821.

Ιστορικ? σημασ?α τη? μ?χη? του Βατερλ? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Η μ?χη του Βατερλ? ?ταν κ?τι παραπ?νω απ? μια αποφασιστικ? μ?χη, αφο? τερμ?τισε οριστικ? σειρ? πολ?μων που ταλαιπωρο?σαν την Ευρ?πη (μικρ?? σημασ?α? συγκρο?σει? ?λαβαν μ?ρο? και σε ?λλα μ?ρη του κ?σμου) απ? το 1792, μετ? την ?κρηξη τη? Γαλλικ?? Επαν?σταση?. Επιπλ?ον, η Πρ?τη Γαλλικ? Αυτοκρατορ?α καταστρ?φηκε, μαζ? με την πολιτικ? και στρατιωτικ? καρι?ρα του Ναπολ?οντα Βοναπ?ρτη , εν?? απ? του? μεγαλ?τερου? στρατιωτικο?? και πολιτικο?? ηγ?τε? ?λων των εποχ?ν. Τ?λο?, εγκαιν?ασε μια μακρ? περ?οδο ειρ?νη? σε ?λο τον κ?σμο για μισ? σχεδ?ν αι?να, αφο? καμ?α σημαντικ? σ?γκρουση δεν διεξ?χθη στην Ευρ?πη μ?χρι την ?ναρξη του Κριμα?κο? Πολ?μου .

Παραπομπ?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Τα Wikimedia Commons ?χουν πολυμ?σα σχετικ? με το θ?μα    Μ?χη του Βατερλ?

Πηγ?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

• Barbero, Alessandro (2005), The Battle: A New History of Waterloo , Atlantic Books, ISBN 1-84354-310-9
• Bas, Francois de, and Jacques De T'Serclaes de Wommersom (1909), La campagne de 1815 aux Pays-Bas d'apres les rapports officiels neerlandais. Tomes: I: Quatre-Bras. II: Waterloo. III: Annexes et notes. IV: supplement: cartes et plans , Bruxelles: Librairie Albert de Wit
• Boller, Jr., Paul F.; George, Jr., John (1989), They Never Said It: A Book of Fake Quotes, Misquotes, and Misleading Attributions , New York: Oxford University Press, σ. 12 , ISBN 0-19-505541-1
• Bonaparte, Napoleon (1869), "No. 22060", στο Polon, Henri; Dumaine, J., Correspondance de Napoleon Ier; publiee par ordre de l'empereur Napoleon III (1858) 28 , σσ. 292, 293.
• Booth, John (1815), The Battle of Waterloo: Containing the Accounts Published by Authority, British and Foreign, and Other Relevant Documents, with Circumstantial Details, Previous and After the Battle, from a Variety of Authentic and Original Sources (2 ed.), London: printed for J. Booth and T. Ergeton; Military Library, Whitehall
• Chandler, David G. (1973), Campaigns of Napoleon , New York: Scribner, ISBN 0-02-523660-1
• Chesney, Charles C. (1907), Waterloo Lectures: A Study Of The Campaign Of 1815 , Longmans, Green, and Co, ISBN 1-4286-4988-3
• Cotton, Edward (1849), A voice from Waterloo. A history of the battle, on 18 June 1815. , London: B.L. Green
• Eenens, A.M (1879), Dissertation sur la participation des troupes des Pays-Bas a la campagne de 1815 en Belgique , στο: Societe royale des beaux arts et de literature de Gand, Messager des Sciences Historiques , Gand: Vanderhaegen
• Fitchett, W. H. (2006) [1897], "Chapter: King-making Waterloo", Deeds that Won the Empire. Historic Battle Scenes , London: John Murray ( Project Gutenberg )
• Fletcher, Ian (1994), Wellington's Foot Guards , 52 of Elite Series (εικονογραφημ?νη ?κδ.), Osprey Publishing, ISBN 1-85532-392-3
• Glover, G. (2004), Letters from the Battle of Waterloo: the unpublished correspondence by Allied officers from the Siborne papers , London: Greenhill, ISBN 978-1-85367-597-3
• Gronow, R. H. (1862), Reminiscences of Captain Gronow , London, ISBN 1-4043-2792-4
• Hamilton-Williams, David (1993), Waterloo. New Perspectives. The Great Battle Reappraised , London: Arms & Armour Press, ISBN 0-471-05225-6
• Hofschroer, Peter (1999), 1815: The Waterloo Campaign. The German Victory 2 , London: Greenhill Books, ISBN 978-1-85367-368-9
• Hofschroer, Peter (2005), Waterloo 1815: Quatre Bras and Ligny , London: Leo Cooper, ISBN 978-1-84415-168-4
• Houssaye, Henri (1900), Waterloo (μτφρ. απ? τα γαλλικ?), London
• Kincaid, Captain J. (2006), The Final Attack The Rifle Brigade Advance 7 pm 18 June 1815 , στο Lewis-Stemple, John, England: The Autobiography: 2,000 Years of English History by Those Who Saw it Happen (ανατ?πωση),Penguin, σσ. 434?436, ISBN 978-0-14-192869-2
• Longford, Elizabeth (1971), Wellington the Years of the Sword , London: Panther, ISBN 0-586-03548-6
• Parry, D.H. (1900), "Waterloo", Battle of the nineteenth century 1 , London: Cassell and Company, ανακτ?θηκε 14/09/2007
• Pawly, Ronald (2001), Wellington's Belgian Allies , Men at Arms 98. 1815, Osprey, σσ.37?43
• Roberts, Andrew (2001), Napoleon and Wellington , London: Phoenix Press, ISBN 1-84212-480-3
• Siborne, William (1990) [1844], The Waterloo Campaign (4 ed.), London: Greenhill Books, ISBN 1-85367-069-3
• Wellesley, Arthur (1815), Wellington's Dispatches 19 June 1815 , War Times Journal (Archives)
• Weller, Jac (1992), Wellington at Waterloo , London: Greenhill Books, ISBN 1-85367-109-6
• White, John (14 Δεκ. 2011), επιμ. Burnham, Robert, Cambronne's Words, Letters to The Times (June 1932) , the Napoleon Series

Καθιερωμ?νοι ?ροι WorldCat LCCN : sh85145739 GND : 4189312-8 BNF : cb119397802 (data) NKC : ph118204 BNE : XX535896