Ιω?ννη? Γ?
Mικρογραφ?α απ? τον κ?δικα Mutinensis gr. 122 (folio 294r) τη? Βιβλιοθ?κη? των ?στε στη Μ?ντενα .
Αυτοκρ?τορα? τη? Ν?καια?
Περ?οδο?	1222 - 1254
Προκ?τοχο?	Θε?δωρο? Α´ Λ?σκαρη?
Δι?δοχο?	Θε?δωρο? Β´ Βατ?τζη?
Γ?ννηση	1193 Διδυμ?τειχο
Θ?νατο?	1254 Νυμφα?ο Μικρ?? Ασ?α?
Τ?πο? ταφ??	Μον? Σωτ?ρο? Χριστο? Σωσ?νδρων
Σ?ζυγο?	Ειρ?νη Λασκαρ?να (Κωνσταντ?α) ?ννα των Χοενστ?ουφεν
Επ?γονοι	Θε?δωρο? Β? αυτ. Ρωμα?ων
Ο?κο?	των Βατ?τζηδων
Πατ?ρα?	Βασ?λειο? Βατ?τζη?
Μητ?ρα	(Δο?καινα Κομνην?) Αγγελ?να
Θρησκε?α	Χριστιαν?? Ορθ?δοξο?
Σχετικ? πολυμ?σα
δεδομ?να ( π   ?   σ   ?   ε )

Ο Ιω?ννη? Γ? Δο?κα? Βατ?τζη? ( Διδυμ?τειχο , 1193 - Νυμφα?ο Ιων?α? , 3 Νοεμβρ?ου 1254 ) ?ταν ο δε?τερο? Αυτοκρ?τορα? τη? Νικα?α? ( 1222 - 1254 ), δι?δοχο? και γαμπρ?? του Θεοδ?ρου Α' Λ?σκαρη . Συνετ?? κυβερν?τη? και ικαν?? στρατιωτικ??, υπ?ρξε συνεχιστ?? του ?ργου του προκατ?χου του, επιτυγχ?νοντα? να υπερδιπλασι?σει τι? κτ?σει? που παρ?λαβε και να ανορθ?σει κοινωνικ? και οικονομικ? το κρ?το?, θ?τοντα? τι? β?σει? για την ανακατ?ληψη τη? Κωνσταντινο?πολη?. Η τριανταδυ?χρονη βασιλε?α του χαρακτηρ?ζεται απ? συνεχ? πρ?οδο σε ?λου? του? τομε?? τη? ζω?? τ?? εξ?ριστη? Αυτοκρατορ?α?. Αρκετ? χρ?νια μετ? τον θ?νατ? του αναγνωρ?στηκε ω? ?γιο? και η μν?μη του ετιμ?το με ιδια?τερη ευλ?βεια απ? του? Μικρασι?τε? μ?χρι και τι? αρχ?? του 20ο? αι?να. Η Εκκλησ?α τιμ? τη μν?μη του στι? 4 Νοεμβρ?ου κ?θε ?του?.

Καταγωγ? - Πρ?ιμη δρ?ση [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Γενν?θηκε στο Διδυμ?τειχο τη? Θρ?κη? το 1193 . Παρ?λο που απ? τα μ?σα του 12ου αι?να αρκετ?? επιφανε?? προσωπικ?τητε? του Βυζαντ?ου (κυρ?ω? στρατιωτικο?) φ?ρουν το επ?νυμο Βατ?τζη?, δεν μπορε? να ανασυντεθε? με ακρ?βεια το γενεαλογικ? του δ?νδρο. Κ?ποιε? πηγ?? τον θ?λουν γιο του στρατηγο? Βασιλε?ου Βατ?τζη και κ?ποια? ανεψι?? των αυτοκρατ?ρων Ισα?κιου Β? Αγγ?λου και Αλεξ?ου Γ? Αγγ?λου , τη? οπο?α? το ?νομα δεν μα? διασ?ζεται. Αλλο? π?λι φ?ρεται ω? εγγον?? του Κωνσταντ?νου Βατ?τζη , στρατοπεδ?ρχη του Μανου?λ Α? Κομνηνο? ( 1148 ). ?λε? αυτ?? οι πληροφορ?ε? ελ?γχονται για την ακρ?βει? του?, καθ?? προ?ρχονται, κατ? ?να μεγ?λο μ?ρο?, απ? συναξ?ρια που γρ?φτηκαν αρκετο?? αι?νε? μετ? την εποχ? του και σε πολλ?? περιπτ?σει? συγχ?ουν τον β?ο του Ιω?ννη Γ? με γεγον?τα, που συν?βησαν κατ? τη βασιλε?α του Θεοδ?ρου Α? Λ?σκαρη. ^[1] Π?ντω?, ε?χε προγ?νου? και στη περιφαν? οικογ?νεια των Δουκ?ν, εν? αδελφ?? του ?ταν ο περ?φημο? σεβαστοκρ?τωρ Ισα?κιο? Δο?κα?.

Μετ? την ?λωση τη? Κωνσταντινο?πολη? απ? του? Σταυροφ?ρου? τη? Δ? Σταυροφορ?α? βρ?θηκε στη Ν?καια Βιθυν?α? , προφαν?? ακολουθ?ντα? το ρε?μα μεταν?στευση? απ? τι? λατινοκρατο?μενε?, προ? τι? υπ? βυζαντιν? ?λεγχο, περιοχ??. Εκε? οι αρετ?? του, αλλ? και η ευγενικ? του καταγωγ? εκτιμ?θηκαν απ? τον Θε?δωρο Α?, ο οπο?ο? τ?μησε τον νεαρ? Ιω?ννη με το αξ?ωμα του πρωτοβεστι?ριου (επικεφαλ?? του πρ?του τμ?ματο? τη? αυτοκρατορικ?? φρουρ??). Τ?λο?, ελλε?ψει ?ρρενο? διαδ?χου, ο Θε?δωρο? Α? επ?λεξε τον Ιω?ννη ω? δι?δοχ? του δ?δοντ?? του την κ?ρη του Ειρ?νη ω? σ?ζυγ? του.

Συνωμοσ?ε? και πρ?τε? κατακτ?σει? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Η ?νοδο? του Ιω?ννη Γ? στον θρ?νο τη? Νικα?α? δεν βρ?κε σ?μφωνου? του? αδελφο?? το? Θεοδ?ρου, του? Ισα?κιο και Αλ?ξιο Λ?σκαρη. Δυσαρεστημ?νοι, κατ?φυγαν στην αυλ? του Λατ?νου αυτοκρ?τορα τη? Κωνσταντινο?πολη? Ροβ?ρτου Β? του Κουρτενα? , ζητ?ντα? βο?θεια για την ανατροπ? του Ιω?ννη Γ?. Μ?λιστα προ? επισφρ?γιση τη? συμμαχ?α? του?, το? πρ?σφεραν το χ?ρι τη? ανιψι?? του?, Ευδοκ?α?, κ?ρη? του Θεοδ?ρου, την οπο?α ε?χαν απαγ?γει και φ?ρει μαζ? του? στην Κωνσταντινο?πολη. Το συνοικ?σιο μ?λλον δεν ευοδ?θηκε, αλλ? ο Ροβ?ρτο? Β? βο?θησε του? αδελφο?? Λ?σκαρη να στρατολογ?σουν μισθοφ?ρου?, ?πω? επ?ση? και προσφ?ροντ?? του? στρατ?.

Οι εχθροπραξ?ε? ξεκ?νησαν στι? αρχ?? του 1223 , ?ταν ο φραγκικ?? στρατ?? των Λασκαριδ?ν διεκπεραι?θηκε στη Βιθυν?α . Η αποφασιστικ? μ?χη δ?θηκε στο Ποιμανην? το επ?μενο ?το?, ?που ο στρατ?? του Βατ?τζη, με τον ?διο επικεφαλ??, συν?τριψε του? αντιπ?λου?. Πρ?κειται για μεγ?λη? σπουδαι?τητα? ν?κη: οι Φρ?γκοι ?χασαν τι? περισσ?τερε? μικρασιατικ?? κτ?σει? του?, προ? ?φελο? τη? Νικα?α?, εξαιρουμ?νων των παρ?λιων απ?ναντι απ? την Π?λη και τη Νικομ?δεια , η δε εξασθ?νισ? του?, λ?γω τη? καταστροφ?? μεγ?λου τμ?ματο? του στρατο? του?, ?κανε τον Ιω?ννη Γ? ακ?μη τολμηρ?τερο. Πρ?γματι ο Αυτοκρ?τορα? τη? Ν?καια? μετ?φερε τον π?λεμο στα ευρωπα?κ? λατινοκρατο?μενα εδ?φη καθ?? και στα απ?ναντι των παρ?λιων τη? Μικρ?? Ασ?α? νησι? του Αιγα?ου . Με τη βο?θεια στ?λου που ναυπηγ?θηκε κοντ? στη Λ?μψακο (απ? ?που εξεδι?χθησαν οι Ενετο? ), τα στρατε?ματα του Βατ?τζη δι?σχισαν τον Ελλ?σποντο και κυρ?ευσαν αρκετ?? π?λει? τη? Θρ?κη?, εν? οι Λατ?νοι περιορ?στηκαν π?σω απ? τα τε?χη τη? Π?λη?, μη δυν?μενοι να υπερασπ?σουν τι? κτ?σει? του?. Απ? τα νησι? του Αιγα?ου ανακτ?θηκαν η Χ?ο? , η Λ?σβο? , η Σ?μο? , η Ικαρ?α , η Κω? και ?λλα μικρ?τερα. Το σημαντικ? νησ? τη? Ρ?δου , καθ?? και ?λλα των Δωδεκαν?σων , εκυβερν?το απ? τον βυζαντιν? ?ρχοντα Λ?οντα Γαβαλ? , ο οπο?ο?, κατ?πιν αρκετ?ν αμφ?ρροπων εχθροπραξι?ν, δ?χτηκε εν τ?λει την επικυριαρχ?α του Βατ?τζη ( 1233 ).

Εν? ?μω? ?λα ?βαιναν καλ?? για το κρ?το? τη? Ν?καια?, και εν? ο Ιω?ννη? Γ? ε?χε ξεκιν?σει τη βασιλε?α του με τ?σο καλο?? οιωνο??, ?ρχισε να εξυφα?νεται στη Ν?καια συνωμοσ?α κατ? του Αυτοκρ?τορα. Επικεφαλ?? των συνωμοτ?ν, που θ?λησαν να εκμεταλλευτο?ν την απουσ?α του Αυτοκρ?τορα, ?ταν ο εξ?δελφο? και στεν?? συνεργ?τη? του, Ανδρ?νικο? Νεστ?γγο?. Ο Ιω?ννη? Γ? ?μω? πληροφορ?θηκε εγκα?ρω? τα περ? συνωμοσ?α? και εγκαταλε?ποντα? τι? επιχειρ?σει?, επ?στρεψε ταχ?ω? στη Ν?καια, σ?ζοντα? ?τσι τον θρ?νο του. Ωστ?σο μ?χρι το 1235 δεν επιχε?ρησε να ηγηθε? προσωπικ? στρατιωτικ?ν επιχειρ?σεων για την επ?κταση των συν?ρων, ?χοντα? ω? πρ?τιστο σκοπ? την εδρα?ωση τη? θ?ση? του και τη ρ?θμιση εσωτερικ?ν ζητημ?των.

Η διεκδ?κηση του αυτοκρατορικο? τ?τλου [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Οι σχ?σει? με του? Βυζαντινο?? τη? Ηπε?ρου [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Στον αντ?ποδα τη? μικρασιατικ?? Αυτοκρατορ?α? ε?χε δημιουργηθε? η ηγεμον?α τη? Ηπε?ρου , η οπο?α ενσ?ρκωνε τι? ελπ?δε? των Ρωμα?ων τη? Βαλκανικ?? χερσον?σου για την αποτ?ναξη του λατινικο?, ?σο και του βουλγαρικο? ζυγο?. Η ηγεμον?α, με πρωτε?ουσα την ?ρτα , περιλ?μβανε τμ?ματα τη? σημεριν?? Αλβαν?α? , Δυτικ?? Ελλ?δα? ( ?πειρο? , Δυτικ?? Μακεδον?α?, Δυτικ?? Στερε??. Σ?ντομα, υπ? την ηγεσ?α του ικανο?, θυελλ?δου? ?σο και τυχοδι?κτη Θεοδ?ρου Κομνηνο? Δο?κα , ακολο?θησε επεκτατικ? πολιτικ?, καταλαμβ?νοντα? το 1223 τη Θεσσαλον?κη καθ?? και μεγ?λα τμ?ματα τη? Μακεδον?α? , τη? Θεσσαλ?α? και τη? Θρ?κη?. Φαιν?ταν λοιπ?ν, ?τι η ?πειρο? θα πετ?χαινε την ανακατ?ληψη τη? Βασιλε?ουσα?. Το 1227 μ?λιστα ο ηγεμ?να? τη? Ηπε?ρου εγκατ?λειψε τον τ?τλο του δεσπ?τη και στ?φθηκε "Αυτοκρ?τορα?" στη Θεσσαλον?κη.

Επ?ση?, ο βασιλι?? των Βουλγ?ρων Ιβ?ν Ασ?ν Β? ( 1218 - 1241 ) διεκδικο?σε και αυτ?? τον Αυτοκρατορικ? τ?τλο, φ?ροντα? την προσωνυμ?α ≪αυτοκρ?τωρ Βουλγ?ρων και Ρωμα?ων≫.

Μ?σα σ’ αυτ?ν τον γεμ?το "αυτοκρ?τορε?" ^[2] βυζαντιν? κ?σμο, ο Ιω?ννη? Γ? Βατ?τζη? ?πρεπε να υπερασπιστε? τον Αυτοκρατορικ? τ?τλο, που ε?χε κληρονομ?σει απ? τον προκ?τοχ? του.

Η πρ?τη σ?γκρουση με την Ηγεμον?α τη? Ηπε?ρου ?ρθε το 1225 για την κατοχ? τη? Αδριανο?πολη? . Οι κ?τοικοι τη? π?λη? ?στειλαν πρεσβε?α στον Βατ?τζη, ζητ?ντα? του να στε?λει δυν?μει? για την εκδ?ωξη τη φραγκικ?? φρουρ??. Ο τελευτα?ο? ?δραξε την ευκαιρ?α και το απ?σπασμα που ?στειλε, κατ?λαβε ανα?μακτα την π?λη. Επ?ση? ανα?μακτα αποχ?ρησε, ?ταν ο Θε?δωρο? Κομνην?? Δο?κα?, ευρισκ?μενο? στη Θρ?κη, ?σπευσε με τον στρατ? του να εκδι?ξει τη μικρασιατικ? φρουρ?. Κατ? τη στιγμ? τη? παρ?δοση?, ο διοικητ?? των Νικα?ων Ιω?ννη? Καμμ?τζη? δεν αφ?ππευσε, ο?τε προσκ?νησε τον Θε?δωρο, μην αναγνωρ?ζοντα? κατ’ αυτ?ν τον τρ?πο ?λλον Αυτοκρ?τορα Ρωμα?ων, π?ραν του Βατ?τζη. Τα πνε?ματα οξ?νθηκαν (ο Θε?δωρο? λ?γο ?λειψε να προβε? σε χειροδικ?α εναντ?ον του Καμμ?τζη), αλλ? τελικ? δεν δ?θηκε συν?χεια. Το γεγον?? αυτ? ε?ναι χαρακτηριστικ? τη? ?ντονη? ιδεολογικ?? αντιπαρ?θεση? μεταξ? Ηπε?ρου και Νικα?α?. Μ?λιστα ο Καμμ?τζη?, για την πρ?ξη αυτ?, τιμ?θηκε με αξι?ματα απ? τον Βατ?τζη κατ? την επιστροφ? του στη Ν?καια, αφο? ?δειξε στου? κατο?κου? τη? Θρ?κη?, ?τι μ?νον ο μον?ρχη? τη? Νικα?α? ?ταν ο γν?σιο? ≪Αυτοκρ?τωρ Ρωμα?ων≫. Ασχολο?μενο? με εσωτερικ? θ?ματα, ?πω? προαναφ?ρθηκε και με στρατιωτικ?? επιχειρ?σει? στο Αιγα?ο, ο Ιω?ννη? Γ? δεν αντ?δρασε σθεναρ? στην απ?λεια τη? Αδριανο?πολη?. Απ?στειλε πρεσβε?α με τον Πατρι?ρχη Γερμαν? Β? ( 1222 - 1240 ) στον Θε?δωρο (μετ? τη στ?ψη του τελευτα?ου), απαιτ?ντα? να αποποιηθε? τον τ?τλο του "αυτοκρ?τορα" και να δεχθε? αυτ?ν του δεσπ?τη, κυβερν?ντα? ανεν?χλητο? τα εδ?φη του υπ? την τυπικ? επικυριαρχ?α τη? Ν?καια?. Ωστ?σο και π?λι δεν προχ?ρησε σε ουσιαστικ?? εν?ργειε? εναντ?ον του Θεοδ?ρου, ?ταν εκε?νο? απ?ρριψε τι? προτ?σει? του. Και αυτ? επειδ? ε?χε να αντιμετωπ?σει ν?α εισβολ? των Φρ?γκων τη? Π?λη?, που υπ? την ηγεσ?α του ν?ου του? ηγεμ?να, του ηλικιωμ?νου ?σο και ιπποτικο? Ιω?ννη του Μπρι?ν , προσπ?θησαν να ανακαταλ?βουν τα μικρασιατικ? εδ?φη, που ε?χαν χ?σει μετ? τη μ?χη στο Ποιμανην?. Τελικ? οι Φρ?γκοι εκδι?χθηκαν, εν? οι βλ?ψει? τη? Ηπε?ρου εξανεμ?στηκαν μετ? τη μ?χη τη? Κλοκοτν?τσα? ? Κλοκοτιν?τζα?, κατ? την οπο?α ο Ιβ?ν Ασ?ν Β? συν?τριψε τον στρατ? του Θεοδ?ρου Κομνηνο? Δο?κα. Στον θρ?νο τη? Θεσσαλον?κη? αν?λθε ο αδελφ?? του Θεοδ?ρου και γαμπρ?? το? Ασ?ν, ο Μανου?λ , ο οπο?ο? εξακολουθο?σε να φ?ρει τα αυτοκρατορικ? δι?σημα, μολον?τι ?ταν ουσιαστικ? υποτελ?? το? πεθερο? του.

Οι σχ?σει? με του? Βουλγ?ρου? και προσπ?θειε? κατ?ληψη? τη? Π?λη? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Ο ισχυρ?τερο? πλ?ον ?νδρα? τη? Βαλκανικ?? ?ταν ο Βο?λγαρο? ηγεμ?να? και ο Βατ?τζη? ?σπευσε να συμμαχ?σει μαζ? του. Η συμμαχ?α επισφραγ?στηκε, κατ? το ?θο? τη? εποχ??, με τον γ?μο το? γιου το? Βατ?τζη, Θεοδ?ρου , με την κ?ρη του Ασ?ν Ελ?νη. Μετ? την υπογραφ? των συμφωνι?ν, οι δ?ο σ?μμαχοι ξεκ?νησαν εκστρατε?ε? στη Θρ?κη. Αμφ?τεροι ?φτασαν μ?χρι τα τε?χη τη? Κωνσταντινο?πολη?, την οπο?α και πολι?ρκησαν απ? κοινο? το 1235 και το 1236 , χωρ?? ?μω? επιτυχ?α. Η επ?μβαση Βενετ?ν και Φρ?γκων τη? Πελοπονν?σου απ?τρεψε την πτ?ση τη? Π?λη?. Ε?χε γ?νει ?μω? σαφ??, ?τι η πτ?ση τη? λατινοκρατο?μενη? Κωνσταντινο?πολη? δεν ?ταν παρ? θ?μα χρ?νου. Ο ?διο? ο Π?πα? αφ?ρισε τον Ασ?ν, ^[3] απα?τησε απ? τον βασιλι? τη? Ν?καια? να σταματ?σει τι? εχθροπραξ?ε? και κ?λεσε του? ηγεμ?νε? τη? Δ?ση? να συνδρ?μουν με στρατε?ματα του? εν τη Π?λει ομοεθνε?? του?. Τ?τε ο ηγεμ?να? των Βουλγ?ρων αποκ?ρυξε τη συμμαχ?α του με τον Βατ?τζη, αντιλαμβαν?μενο? ?τι ο σ?μμαχ?? του ωφελε?ται πολ? περισσ?τερο απ? τον ?διο· επεδ?ωξε μ?λιστα και επ?τυχε να προσεταιριστε? του? Λατ?νου? τη? Π?λη?, με την ελπ?δα να γ?νει κ?ρι?? τη? κατ?πιν κ?ποιου διακανονισμο? ? συνοικεσ?ου. Τελικ?, εξ αιτ?α? αστ?θμητων παραγ?ντων, ^[4] η συμμαχ?α Βουλγ?ρων και Φρ?γκων δεν ευοδ?θηκε. Εγκαταλε?ποντα? τι? κοιν?? με του? Λατ?νου? επιχειρ?σει?, ο Ιβ?ν Ασ?ν Β? αναν?ωσε τι? συνθ?κε? και τι? συμφων?ε? με τον Βατ?τζη. Το 1241 ο Βο?λγαρο? ηγεμ?να? απεβ?ωσε, αφ?νοντα? στον θρ?νο τον δεκαετ? γιο του, Καλιμ?ν Ασ?ν Α? . Κατ’ αυτ?ν τον τρ?πο, η Αυτοκρατορ?α τη? Ν?καια? απαλλ?χθηκε απ? ?ναν επικ?νδυνο και ικαν? αντ?παλο και ο Βατ?τζη? ?στρεψε την προσοχ? του στο Δεσποτ?το τη? Ηπε?ρου. ?θελε να στερε?σει τι? ευρωπα?κ?? κτ?σει? του πριν δ?σει το οριστικ? χτ?πημα στην παραπα?ουσα Κωνσταντινο?πολη.

Επιχειρ?σει? στα Βαλκ?νια και τελικ? σ?γκρουση με του? Ρωμα?ου? τη? Δ?ση? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Εν τω μεταξ?, τα πρ?γματα στην "αυτοκρατορ?α" τη? Θεσσαλον?κη? εξελ?χθηκαν ω? εξ??: ο Θε?δωρο? Κομνην?? Δο?κα?, μετ? τη μ?χη τη? Κλοκοτν?τσα?, ε?χε καταστε? αιχμ?λωτο? του Ιβ?ν Ασ?ν Β?. Μερικ? χρ?νια αργ?τερα, συνελ?φθη να συνωμοτε? εναντ?ον του τελευτα?ου και τιμωρ?θηκε με την ποιν? τη? τ?φλωση?. Τον θρ?νο τη? Θεσσαλον?κη? ε?χε καταλ?βει ο Μανου?λ, αδελφ?? του τυφλο? Θεοδ?ρου και την ?πειρο ο Μιχα?λ Β? Κομνην?? Δο?κα? , ανιψι?? του τελευτα?ου. ?ταν ο Ιβ?ν Ασ?ν Β? χ?ρεψε, ο πολυμ?χανο? Θε?δωρο? του πρ?σφερε την κ?ρη του. ?τσι κατ?φερε τελικ? να αφεθε? ελε?θερο?. Μπ?κε κρυφ? στη Θεσσαλον?κη, ?που αν?τρεψε τον αδελφ? του, τον Μανου?λ και αν?βασε στον θρ?νο τον γιο του, τον Ιω?ννη . Ο Μανου?λ κατ?φυγε αρχικ? στου? Σελτζο?κου? του Ικον?ου και κατ?πιν στη Ν?καια. Υποσχ?θηκε στον Βατ?τζη, ?τι αν τον συν?δραμε, ?στε να καταλ?βει τη συμβασιλε?ουσα, θα την κυβερνο?σε υπ? την επικυριαρχ?α του. ?ντω?, ο Αυτοκρ?τορα? του ?δωσε στρατ? και στ?λο και ο Μανου?λ απ?πλευσε για την Ελλ?δα. Αποβιβ?στηκε στη Θεσσαλ?α, στον Παγασητικ? το 1239 . Χρησιμοποι?ντα? τον στρατ? του ω? μ?σο π?εση? και χωρ?? να πραγματοποιηθο?ν στρατιωτικ?? επιχειρ?σει?, κατ?φερε να γ?νει διανομ? των εδαφ?ν του Βασιλε?ου τη? Θεσσαλον?κη?. Ο ?διο? ?λαβε τη Θεσσαλ?α, ο αδελφ?? του, Θε?δωρο? τη δυτικ? Μακεδον?α και ο Ιω?ννη? παρ?μεινε στη Θεσσαλον?κη.

Δ?ο χρ?νια αργ?τερα, απεβ?ωσαν ο Μανου?λ και ο Ιβ?ν Ασ?ν Β? , αφ?νοντα? τον Θε?δωρο (που ουσιαστικ? κινο?σε τα ν?ματα π?σω απ? τον Ιω?ννη τη? Θεσσαλον?κη?) και τον Μιχα?λ Β? τη? Ηπε?ρου κυρ?αρχου? στη ν?τια Βαλκανικ?. Με τον θ?νατο του Μανου?λ, ο Βατ?τζη? βρ?κε το κατ?λληλο πρ?σχημα για να διεκδικ?σει ενεργ? την υποταγ? τη? περιοχ??. Πρ?τη εν?ργει? του ?ταν ο αφοπλισμ?? του ενεργητικο? και πανο?ργου Θεοδ?ρου. Το επ?τυχε με ?ναν ειρηνικ? και “?ντιμο” τρ?πο: προσκ?λεσε τον Θε?δωρο στη Ν?καια, ?που τον υποδ?χτηκε με τιμ??. ?ταν ?μω? αυτ?? ετοιμ?στηκε να επιστρ?ψει στη Μακεδον?α, πληροφορ?θηκε ?τι ?ταν αιχμ?λωτο?.

Την ?νοιξη του 1242 ο Αυτοκρ?τορα? εκστρ?τευσε κατ? τη? Θεσσαλον?κη? με στρατ? και στ?λο. Δεν πολι?ρκησε την π?λη, αλλ? απ?σπασε ?ρκο υποταγ?? απ? τον συνον?ματ? του κυβερν?τη τη? και γ?ρισε εσπευσμ?να στη Μικρ? Ασ?α. Αιτ?α τη? αιφν?δια? διακοπ?? των επιχειρ?σεων ?ταν η εμφ?νιση των μογγολικ?ν ορδ?ν , που σ?ρωναν την ανατολικ? Μ. Ασ?α και κατ?στησαν υποτελε?? του? Σελτζο?κου? Το?ρκου? και του? Βυζαντινο?? τη? Τραπεζο?ντα? . Μπροστ? στον κοιν? κ?νδυνο η Ν?καια και οι Σελτζο?κοι συμμ?χησαν. Η τ?χη ?μω? ευν?ησε ακ?μα μια φορ? τον Ιω?ννη Γ?. Οι Μογγ?λοι εγκατ?λειψαν ξαφνικ? την περιοχ?, λ?γω εσωτερικ?ν προβλημ?των, αφ?νοντα? αλ?βητο το κρ?το? τη? Ν?καια? και αρκο?μενοι σε ?ναν φ?ρο υποτελε?α? απ? τον Βατ?τζη. ?τσι ακολο?θησε μια περ?οδο? αν?παυλα?, καθ?? ?λα τα γ?ρω κρ?τη ?ταν εξασθενημ?να (Ικ?νιο, Λατινικ? Κωνσταντινο?πολη, Βουλγαρ?α) ? υποτελ? (Θεσσαλον?κη) στον Βατ?τζη.

Το 1246 βρ?θηκε στη Θρ?κη, ?που επιθεωρο?σε τι? φρουρ?? των π?λεων, εν ?ψει τη? λ?ξη? ανακωχ?? με του? Φρ?γκου?. ?ταν ?μαθε ?τι ο βασιλι?? τη? Βουλγαρ?α? Καλιμ?ν Ασ?ν Α? απεβ?ωσε αφ?νοντα? στον θρ?νο τον αν?λικο αδελφ? του, επετ?θη κατ? των Βουλγ?ρων. Σε σ?ντομο δι?στημα προσαρτ?θηκε στο βασ?λειο τη? Νικα?α? ολ?κληρη η ν?τια και νοτιοδυτικ? Βουλγαρ?α και τμ?ματα τη? Μακεδον?α?. Σημαντικ?? π?λει?, ?πω? οι Σ?ρρε? , η Β?ροια , το Μελ?νικο και τα Σκ?πια περι?λθαν υπ? βυζαντιν? ?λεγχο, οι περισσ?τερε? εξ αυτ?ν αμαχητ?. Στρ?φηκε τ?τε και κατ? τη? Θεσσαλον?κη?, την οπο?α κατ?λαβε σε συνεργασ?α με δυσαρεστημ?νου? απ? τη διακυβ?ρνηση του ν?ου δεσπ?τη Δημ?τριου αριστοκρ?τε? τη? π?λη?. Με τη συμβασιλε?ουσα υπ? την κατοχ? του ο Βατ?τζη? εδρα?ωσε τη θ?ση του ω? μοναδικ?? Βυζαντιν?? Αυτοκρ?τορα? στη συνε?δηση του λαο?. Προσεταιρ?στηκε, επ?ση?, τον δεσπ?τη τη? Ηπε?ρου Νικηφ?ρο Α? , δι?δοχο του Μιχα?λ Β?, με την προοπτικ? συνοικεσ?ου. Μα ο Νικηφ?ρο? Α? αθ?τησε τη συμφων?α και το 1251 επιτ?θηκε κατ? των π?λεων τη? Μακεδον?α? που υπ?γονταν στη Ν?καια. Χρει?στηκε μ?α ακ?μη εκστρατε?α και πολλ?? αμφ?ρροπε? μ?χε? μ?χρι τελικ? να συνθηκολογ?σει ο Νικηφ?ρο? Α?, με την προοπτικ? συνοικεσ?ου π?λι και λαμβ?νοντα? τον τ?τλο του δεσπ?τη, ?πω? οι προκ?τοχο? του, αλλ? με ακ?μα λιγ?τερα εδ?φη.

Οι σχ?σει? με τι? δυτικοευρωπα?κ?? δυν?μει? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Συμμαχ?α με τον Φρειδερ?κο Β? Χοενστ?ουφεν τη? Γερμαν?α? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Μον?ρχη? τη? Αγ?α? Ρωμα?κ?? Αυτοκρατορ?α? στην εποχ? του Ιω?ννη Γ? Βατ?τζη ?ταν ο Φρειδερ?κο? Β? Χοενστ?ουφεν ( 1194 ? 1250 , βασιλι?? απ? το 1220). Μεγαλωμ?νο? στη νορμανδικ? Σικελ?α , ?που συνυπ?ρχαν ?ραβε? , ?λληνε? , Ιταλ?φωνοι και Ιουδα?οι , ε?χε αναπτ?ξει μια πολ? διαφορετικ? αντ?ληψη και νοοτροπ?α απ? του? υπ?λοιπου? ηγεμ?νε? τη? Δ?ση?. ^[5] Υπ?ρμαχο? τη? ≪ελ?ω Θεο? μοναρχ?α?≫, δεν συμμεριζ?ταν την τ?ση του ποντ?φηκα για επιβολ? και κυριαρχ?α τη? εκκλησιαστικ?? εξουσ?α? επ? τη? πολιτικ??. Δεν ?ργησε, λοιπ?ν, να ?ρθει σε σ?γκρουση με το παπικ? κρ?το?.

Απ? την ?λλη πλευρ? ο Βατ?τζη?, για να αντισταθμ?σει την επιρρο? και τη δ?ναμη του π?πα, του οπο?ου οι εν?ργειε? μπορο?σαν αν? π?σα στιγμ? να κατευθ?νουν ακ?μη μ?α σταυροφορ?α εναντ?ον των βυζαντιν?ν χωρ?ν, αναζητο?σε ?ναν β?σιμο σ?μμαχο στη Δ?ση. Τα κοιν? συμφ?ροντα, αλλ? και οι κοιν?? εκκλησιαστικ?? και πολιτικ?? αντιλ?ψει? των δ?ο μοναρχ?ν, οδ?γησαν στη σ?ναψη συμμαχ?α? με τον Ιω?ννη Γ? τ?ποι? υποτελ? του Γερμανο? αυτοκρ?τορα. ^[6] Η συμμαχ?α σφραγ?στηκε με τον γ?μο του Ιω?ννη Γ? (η πρ?τη σ?ζυγ?? του, Ειρ?νη, ε?χε αποβι?σει το 1239 ) με την κ?ρη του Φρειδερ?κου Β?, την Κονστ?ν?, το 1245 . Μετ? απ? αυτ? ο Π?πα? Ιννοκ?ντιο? Δ? αφ?ρισε τον Φρειδερ?κο Β? και αποκ?ρυξε το γ?νο? των Βυζαντιν?ν. Ενδεικτικ? των αντιλ?ψεων του Γερμανο? μον?ρχη ε?ναι η επιστολ? που ?στειλε στον Ιω?ννη, σχολι?ζοντα? την πολιτικ? του π?πα: θεωρε? ?τι κακ?? η Κωνσταντινο?πολη ε?χε αφαιρεθε? απ? του? Βυζαντινο??, του? δικαιωματικο?? κατ?χου? τη? και ?τι κακ?? π?λι οι τελευτα?οι θεωρο?νταν σχισματικο?, αφο? ο πρωτα?τιο? του σχ?σματο? ?ταν ο ?διο? ο π?πα?. ^[7]

Αν και η συμμαχ?α δεν απ?δωσε ?σο θα ?θελε ο Βατ?τζη?, υπ?ρξε αρκετ? συμφ?ρουσα και για τα δ?ο κρ?τη. Ο Φρειδερ?κο? Β? εμπ?δισε τα στρατε?ματα, που κατ?πιν αιτ?ματο? του π?πα ετοιμαζ?ταν να συνδρ?μουν του? Λατ?νου? τη? Π?λη?, να περ?σουν απ? την επικρ?τει? του στη Β?ρεια Ιταλ?α , εν? ?λαβε απ? τον σ?μμαχ? του ενισχ?σει? (κυρ?ω? πεζο?? και τοξ?τε?) για τι? επιχειρ?σει? του στη Ν?τια Ιταλ?α.

Οι σχ?σει? με τον π?πα [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

?ντονη διπλωματικ? δραστηρι?τητα αναπτ?χθηκε μεταξ? Ν?καια? και Αγ?α? ?δρα?, επ? των ημερ?ν του Ιω?ννη Γ? Βατ?τζη. ?χοντα? απ?ναντ? του τον παν?σχυρο π?πα Γρηγ?ριο Θ? ( 1227 - 1241 ), που ακολουθο?σε την ανατολικ? πολιτικ? των προκατ?χων του, προτρ?ποντα? του ηγεμ?νε? τη? Δ?ση? να ενισχ?σουν του? Λατ?νου? τη? Π?λη?, ο Αυτοκρ?τορα? απ?στειλε α?τηση δι? του Πατρι?ρχη Γερμανο? Β? για την ?νωση των Εκκλησι?ν. Συν?λθε, λοιπ?ν, σ?νοδο? στο Νυμφα?ο τη? Μικρ?? Ασ?α? το 1232 , που ?μω? γρ?γορα διαλ?θηκε χωρ?? να επ?λθη κ?ποια συμφων?α. Ο Βατ?τζη? ε?χε θ?σει ω? ?ρο τη μη αποστολ? βο?θεια? προ? του? Φρ?γκου? τη? Κωνσταντινο?πολη?, πρ?γμα που ο π?πα? απ?ρριπτε ασυζητητ?. Παρ?μοια προσπ?θεια κατ? τα επ?μενα ?τη ( 1234 ) κατ?ληξε σε ανταλλαγ? ?βρεων. ^[8] Μολον?τι ο Αυτοκρ?τορα? αντιλ?φθηκε ?τι δεν μπορο?σε να κερδ?σει πολλ? μ?σω διαπραγματε?σεων, εξακολο?θησε να κρατ? επαφ?? με το Βατικαν? . Οι θ?σει? και οι επιδι?ξει? του ?μω? παρ?μεναν σταθερ??, ?τσι ?στε οι υπ?κοο? του (κλ?ρο? και λα??) δεν αισθ?νθηκαν ποτ? ?τι θ?γονται οι θρησκευτικ?? πεποιθ?σει? του? χ?ριν πολιτικ?ν στ?χων.

?πω? αναφ?ρθηκε παραπ?νω, ο π?πα? Γρηγ?ριο? Θ? ε?χε ενεργ? ρ?λο στη λ?ση τη? συμμαχ?α? μεταξ? Βουλγ?ρων υπ? τον Ιβ?ν Ασ?ν Β? και Ν?καια?, αφο? αφ?ρισε τον Βο?λγαρο βασιλι?. Κατ?πιν ?στειλε επιπληκτικ? επιστολ? στον Βατ?τζη, απαιτ?ντα? να σταματ?σει τι? εχθροπραξ?ε? εναντ?ον τη? Π?λη?. Χαρακτηριστικ? ε?ναι η απ?ντηση ^[9] του αυτοκρ?τορα: θεωρε? το γ?νο? των Ελλ?νων (Βυζαντιν?ν) ω? το μ?νο που ?χει δικαι?ματα στον θρ?νο του Μεγ?λου Κωνσταντ?νου Α? . ≪Τι? αγνοε? ?τι ο κλ?ρο? τη? διαδοχ?? εκε?νου (σ.σ. του Μ. Κωνσταντ?νου) ει? το ημ?τερον δι?βη γ?νο? και ?τι ημε?? ε?μεθα οι το?του κληρον?μοι και δι?δοχοι;≫ Επ?ση? βεβαι?νει τον π?πα ?τι δεν θα σταματ?σει να μ?χεται αυτο?? που ε?χαν κ?νει κατοχ? στην Κωνσταντινο?πολη (≪ω? ουδ?ποτε παυσ?μεθα μαχ?μενοι και πολεμο?ντε? τοι? κατ?χουσι την Κωνσταντινο?πολιν≫). Στι? δε απειλ?? περ? σταυροφορ?α? υπ?ρ των δοκιμαζ?μενων Φρ?γκων, απαντ? ?τι ≪ε?ν δε τι? δια το?το αγανακτ? και δυσχερα?νη και οπλ?ζηται καθ’ ημ?ν, ?χομεν πω? κατ? το?του να αμυνθ?μεν, πρ?τον μεν δι? τη? βοηθε?α? του Θεο?, ?πειτα δε δι? των υπαρχ?ντων και παρ’ ημ?ν αρμ?των και ?ππων και πλ?θου? ανδρ?ν μαχ?μων και πολεμιστ?ν, ο?τινε? πολλ?κι? επολ?μησαν του? σταυροφ?ρου?≫. Μετ? το γεγον?? αυτ?, οι σχ?σει? Ρ?μη? και Νικα?α? επιδειν?θηκαν περισσ?τερο. Μ?λιστα ο π?πα? απ?τρεψε και σ?ναψη συμμαχ?α? μεταξ? Ν?καια? και Ουγγαρ?α? , εξοργισμ?νο? απ? την κατ?ληξη τη? συν?δου στο Νυμφα?ο .

Και π?λι, ?μω?, ο μον?ρχη? τη? Ν?καια? δεν δι?κοψε τι? επαφ?? με την παπικ? ?δρα. Πληροφ?ρησε τον δι?δοχο το? Γρηγορ?ου Θ?, τον Ιννοκ?ντιο Δ? ( 1243 - 1254 ), ?τι επιθυμε? την ?νωση των Εκκλησι?ν και ?ρχισαν εκ ν?ου συζητ?σει? με του? απεσταλμ?νου? του π?πα στη Ν?καια. Π?ντω? φα?νεται ?τι δεν ?τρεφε πλ?ον ελπ?δε? για κ?ποιο ουσιαστικ? αποτ?λεσμα π?ραν τη? καθυστ?ρηση? αποστολ?? φραγκικ?ν ενισχ?σεων στην Κωνσταντινο?πολη. Εν το?τοι?, ο ν?ο? π?πα? ?ταν πιο διαλλακτικ?? και διατεθειμ?νο? να θυσι?σει την Κωνσταντινο?πολη με αντ?λλαγμα την υποταγ? την Ανατολικ?? Εκκλησ?α?. Απ? την ?λλη, ο Αυτοκρ?τορα? χ?ριν τη? Κωνσταντινο?πολη? σκεπτ?ταν σοβαρ? να συμβιβαστε? στο θ?μα του πρωτε?ου τη? παπικ?? ?δρα?. Η αντ?δραση ?μω? του ορθ?δοξου Πατρι?ρχη επ?νω σε δογματικ? ζητ?ματα εμπ?δισε την περαιτ?ρω προσ?γγιση. ?να? ακ?μη βασικ?? λ?γο? καθυστ?ρηση? των προσπαθει?ν προσ?γγιση? (η οπο?α ομολογουμ?νω? ?ταν μεγαλ?τερη απ? ποτ?) ?ταν η ισχυροπο?ηση τη? θ?ση? τη? Ν?καια? ?ναντι ?λων των γειτονικ?ν κρατ?ν. Ο Ιω?ννη? Γ? δεν ?θελε να ?ρθει σε σ?γκρουση με το ιερατε?ο, αλλ? και τον λα? του απ? τη στιγμ? που δεν συν?τρεχε κ?ποια ουσιαστικ? εξωτερικ? αιτ?α. Οριστικ? τ?ρμα στο θ?μα αυτ? ?θεσε ο σχεδ?ν ταυτ?χρονο? θ?νατο? των Ιννοκ?ντιου Δ' και Βατ?τζη.

Αντιπαρ?θεση με τι? ιταλικ?? ναυτικ?? δημοκρατ?ε? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Τον 13ο αι?να η Μεσ?γειο? βρισκ?ταν υπ? την κυριαρχ?α και τον ?λεγχο των ιταλικ?ν ναυτικ?ν δημοκρατι?ν. Ιδ?ω? η Βενετ?α δι?νυε το χρυσ? αι?να τη?. Ε?χε αποκομ?σει τερ?στια οφ?λη απ? την υποταγ? τη? Κωνσταντινο?πολη? στου? σταυροφ?ρου? το 1204, απ? τα οπο?α προσπαθο?σε ζηλ?τυπα να κρατ?σει μακρι? τι? υπ?λοιπε? ανταγων?στρι?? τη?, κυρ?ω? τη Γ?νουα .

Ο Ιω?ννη? Γ?, εκμεταλλευ?μενο? τι? αντιζηλ?ε? των ιταλικ?ν π?λεων (που αρκετ?? φορ?? ?φταναν μ?χρι και την ανοικτ? σ?γκρουση), προσπ?θησε να αποκομ?σει ποικ?λα οφ?λη, κυρ?ω? την οικονομικ? αποδ?σμευση απ? αυτ?? και τον περιορισμ? του εμπορικο? μονοπωλ?ου, απ? τα οπο?α υπ?φερε το Βυζ?ντιο κατ? τι? τελευτα?ε? δεκαετ?ε? πριν την ?λωση. ?τσι αρν?θηκε επ?μονα να ανανε?σει τα προν?μια, που ο προκ?τοχ?? του ε?χε παραχωρ?σει στη Βενετ?α. ^[10] Επιπλ?ον, εκδ?ωξε του? Βενετο?? απ? αρκετ?? παραλιακ?? π?λει? τη? Μικρ?? Ασ?α?, ?πω? η Λ?μψακο? . Εναντ?ον τη? Βενετ?α? στρεφ?ταν και οι κιν?σει? προσ?γγιση? με τη Γ?νουα, που επιδ?ωξε κατ? τα πρ?τα ?τη τη? βασιλε?α? του, αν και δεν τελεσφ?ρησαν. Ωστ?σο, φρ?ντισε για την κατασκευ? στ?λου, ?στε να ?χει τη δυνατ?τητα ?μπρακτη? αμφισβ?τηση? τη? κυριαρχ?α? των Ιταλ?ν στο Αιγα?ο. Σε ευθε?α σ?γκρουση με τη Βενετ?α ?ρθε, ?ταν η τελευτα?α υποστ?ριξε τον ?ρχοντα τη? Ρ?δου Λ?οντα Γαβαλ? στην προσπ?θει? του να με?νει μακρι? απ? την επιρρο? του Βατ?τζη. Την ?δια εποχ?, ο στ?λο? τη? Ν?καια? ?φτασε μ?χρι την Κρ?τη προ? βο?θεια των επαναστατημ?νων Κρητ?ν. Τελικ? οι Βενετο? απ?θησαν του? Νικαε?? απ? την Κρ?τη, αλλ? η Ρ?δο? δ?χτηκε την επικυριαρχ?α του Ιω?ννη (1233). Η ?νοπλη αντιπαρ?θεση με του? Βενετο?? συνεχ?στηκε, καθ?? ο κλοι?? ?σφιγγε γ?ρω απ? την Κωνσταντινο?πολη. Επανειλημμ?νω? ο μικρασιατικ?? στ?λο? τη? Ν?καια? καταναυμαχ?θηκε απ? τον αντ?στοιχο βενετικ?, αλλ? και π?λι, χ?ριν τη? οικονομικ?? ευρωστ?α? τη? Ν?καια?, αναγεννι?ταν και εμφανιζ?ταν στο Αιγα?ο και την Προποντ?δα .

Οι σχ?σει? με τη Γ?νουα ?ταν πιο πολ?πλοκε?. Τι? προσπ?θειε? προσ?γγιση? και συνεργασ?α? διαδεχ?ταν περ?οδοι συγκρο?σεων μικρ?? εμβ?λεια?. Η οριστικ? ρ?ξη ?ρθε το 1247 , ?ταν ο συνασπισμ?νο? στ?λο? Γ?νουα? και Πριγκιπ?του τη? Αχα?α? επιτ?θηκε κατ? τη? Ρ?δου, τη στιγμ? που ο Αυτοκρ?τορα? ετοιμαζ?ταν να πολιορκ?σει την Π?λη. Εν το?τοι?, αντ?δρασε ταχ?τατα αποσπ?ντα? μεγ?λο μ?ρο? των δυν?με?ν του για να υπερασπ?σει το σημαντικ? αυτ? νησ?, που π?ντοτε εποφθαλμιο?σαν οι ιταλικ?? π?λει?.

Εσωτερικ? πολιτικ? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Σπουδα?ο ?ργο επιτ?λεσε ο Βατ?τζη? και ω? προ? την εσωτερικ? αναδιοργ?νωση τη? χ?ρα?, σε ?λα τα επ?πεδα. Ακολουθ?ντα? ?να πρ?γραμμα οικονομικ?? αν?ρθωση? ?δειξε ιδια?τερο ενδιαφ?ρον για ευημερ?α των υπηκ?ων του και κυρ?ω? των χαμηλ?ν και μεσα?ων κοινωνικ?ν στρωμ?των. Αναζωογον?θηκαν η γεωργ?α και η κτηνοτροφ?α, το εμπ?ριο γν?ρισε σπουδα?α ?νθηση, εν? παρ?λληλα υπ?ρξε ιδια?τερα αυστηρ?? απ?ναντι στι? καταχρ?σει? και σπατ?λε? που παρατηρο?ντο απ? τη μερι? τη? διο?κηση?. ?τσι μπ?ρεσε να εφαρμ?σει πολιτικ? ελαφρι?? φορολογ?α? χωρ?? να παρατηρηθε? ποτ? ?λλειψη οικονομικ?ν π?ρων. ^[11] Περι?ρισε τι? εισαγωγ?? ειδ?ν πολυτελε?α? και με το προσωπικ? του παρ?δειγμα προ?τρεψε τον λα? να αποφε?γει την πολυτ?λεια και τη χλιδ? χ?ριν τη? λιτ?τητα?. Αναφ?ρεται ?τι επ?πληξε τον γιο και δι?δοχ? του, ?ταν κ?ποια μ?ρα τον ε?δε ντυμ?νο με ακριβ? ενδ?ματα. ^[12]

Στην ιστορ?α ?μεινε το ≪ω?τον≫ στ?μμα που πρ?σφερε στη γυνα?κα του. Επρ?κειτο για ?να στ?μμα κατασκευασμ?νο απ? μαργαριτ?ρια, το οπο?ο χρηματοδοτ?θηκε αποκλειστικ? απ? τι? πωλ?σει? αυγ?ν του κτ?ματ?? του. ^[13] Με αυτ?ν τον τρ?πο ?θελε να δε?ξει, πο? μπορε? να φτ?σει κ?ποιο? με συνετ? και συνεπ? διαχε?ριση. Μ?λιστα αναφ?ρεται ?τι ασχολε?το και ο ?διο? με αγροτικ?? εργασ?ε? στα κτ?ματ? του, ?ταν του το επ?τρεπαν οι κρατικ?? υποθ?σει?.

Η με?ωση των εισαγωγ?ν ακολουθ?θηκε απ? α?ξηση των εξαγωγ?ν. Ειδικ? μετ? την επιδρομ? των Μογγ?λων, το κατεστραμμ?νο Σουλταν?το του Ικον?ου εισ?γαγε απ? τη Ν?καια ε?δη διατροφ?? ?ναντι χρυσο?, ακριβ?ν υφασμ?των και ?λλων πολυτελ?ν ειδ?ν.

Σπουδα?α ?νθηση, επ?ση?, γν?ρισαν τα γρ?μματα και οι τ?χνε?. Ο Αυτοκρ?τορα? ?δειξε προσωπικ? ενδιαφ?ρον για την παιδε?α και τι? επιστ?με?. Σημαντικ?? προσωπικ?τητε?, ?πω? ο ιστορικ?? Γε?ργιο? Ακροπολ?τη? και ο μοναχ?? και λ?γιο? Νικηφ?ρο? Βλεμμ?δη? , ?δρασαν την εποχ? εκε?νη στη Ν?καια. Ακ?μη, με ειδικ? μ?ριμνα του Ιω?ννη Γ? και τη? πρ?τη? συζ?γου του, ιδρ?θηκαν μοναστ?ρια, ναο?, νοσοκομε?α και ?λλα φιλανθρωπικ? ιδρ?ματα.

?λα αυτ? διασφαλ?στηκαν με την ισχυρ? φρο?ρηση των συν?ρων, που επετε?χθη με μια σειρ? αποτελεσματικ?ν μ?τρων, τα οπο?α ελ?φθησαν προ? αυτ?ν την κατε?θυνση. Συγκεκριμ?να χτ?στηκαν ?/και επανδρ?θηκαν ισχυρ? φρο?ρια κατ? μ?κο? των συν?ρων και χορηγ?θηκαν ατ?λειε? και πρ?νοιε? σε συνοριακο?? πληθυσμο??. Ουσιαστικ? αναβ?ωσε ο θεσμ?? των ακριτ?ν , χ?ρη στην επαν?δρυση των στρατιωτικ?ν αγροκτημ?των. ^[14] Η ?μυνα και προστασ?α των συν?ρων ?ταν αποτελεσματικ? ?σο λ?γε? φορ??, ακ?μη και εναντ?ον των αεικ?νητων τουρκομανικ?ν φυλ?ν, που ζο?σαν στι? παρυφ?? τη? βυζαντινο-σελτζουκικ?? μεθορ?ου και απ? τι? οπο?ε? η Μικρ? Ασ?α υπ?φερε απ? τα μ?σα σχεδ?ν του 11ου αι?να.

Οικογ?νεια [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Ο Ιω?ννη? Γ? νυμφε?τηκε πρ?τα το 1212 την Ειρ?νη Λασκαρ?να , κ?ρη του Θεοδ?ρου Α? Αυτοκρ?τορα των Ρωμα?ων στη Ν?καια. Μαζ? τη? απ?κτησε ?να γιο, τον δι?δοχ? του:

• Θε?δωρο? Β? Λ?σκαρη? Βατ?τζη?

Η Ειρ?νη κατ? τη δι?ρκεια εν?? κυνηγιο?, ?πεσε απ? το ?λογ? τη? και τραυματ?στηκε ?σχημα με αποτ?λεσμα να μην μπορ?σει να τεκνοποι?σει ?κτοτε. Απεβ?ωσε το 1239, αφο? πρ?τα ε?χε αποσυρθε? σε ιερ? μον? με το ?νομα Ευγεν?α.

Το 1245 ο Ιω?ννη? Γ? ?κανε δε?τερο γ?μο με την Κωνσταντ?α (Κονστ?ν?, Κωνστ?ντζα) Χοενστ?ουφεν , ν?θη κ?ρη του Φρειδερ?κου Β? βασιλι? τη? Γερμαν?α?, η οπο?α ?λλαξε το ?νομ? τη? σε ?ννα. Δεν απ?κτησαν παιδι?.

Επ?ση? συν?ψε σχ?ση με μ?α γυνα?κα απ? την ακολουθ?α τη? (Κωνσταντ?α?) ?ννα?, που οι βυζαντιν?? πηγ?? αποκαλο?ν ≪Μαρκεσ?να≫ (?σω? απ? τον τ?τλο τη? μαρκησ?α? που πιθαν?? ?φερε). Η επιρρο? αυτ?? τη? γυνα?κα? επ?νω στον Αυτοκρ?τορα ?ταν μεγ?λη για ?να δι?στημα. Αυτ? ε?χε ω? συν?πεια η ≪Μαρκεσ?να≫ να συμπεριφ?ρεται υπεροπτικ? και αλαζονικ?. Εξαιτ?α? τη? στ?ση? αυτ??, αλλ? και τη? δυτικ?? καταγωγ?? τη?, δεν ?ργησε να τραβ?ξει επ?νω τη? τα πυρ? τη? κοιν?? γν?μη?, ο δε Ν. Βλεμμ?δη? καταφερ?ταν ανοικτ? εναντ?ον τη? με βαρε?? χαρακτηρισμο??. ?ταν δε απαγ?ρευσε την παραμον? εκε?νη? και τη? συνοδε?α? τη? στη μον?, ?που ?ταν ηγο?μενο?, η ≪Μαρκεσ?να≫ ζ?τησε την παραδειγματικ? τιμωρ?α το? λ?γιου ιερομ?ναχου. Ο Ιω?ννη? Γ? ?μω?, μετανιωμ?νο? για την παρ?νομη αυτ? σχ?ση, αρν?θηκε οποιαδ?ποτε τ?τοια εν?ργεια. Απ? τ?τε, η επιρρο? τη? ≪Μαρκεσ?να?≫ ?ρχισε να εξασθενε?. ^[15]

Επ?λογο? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Ο Ιω?ννη? Γ? Δο?κα? Βατ?τζη? απεβ?ωσε στι? 3 Νοεμβρ?ου του 1254 στο Νυμφα?ο Μικρ?? Ασ?α? και ενταφι?στηκε με μεγ?λε? τιμ?? και λα?κ? π?νθο? στη Μον? Σωτ?ρο? Χριστο? Σωσ?νδρων , που ο ?διο? ε?χε κτ?σει. ?πασχε απ? επιληψ?α , που με τον καιρ? εκδηλων?ταν ?λο και πιο ?ντονα. Ωστ?σο η βασιλε?α του υπ?ρξε ιδια?τερα επιτυχημ?νη και η δρ?ση του υμνε?ται ομ?φωνα απ? ?λου? του? ιστορικο??, σ?γχρονου? ? μεταγεν?στερου?, κ?τι εξαιρετικ? σπ?νιο στην Ιστορ?α. Υπ?ρξε πολ? αγαπητ?? στον λα? του και αρκετ? χρ?νια μετ? το θ?νατ? του αναγνωρ?στηκε ω? ?γιο? με το ?νομα ?γιο? Ιω?ννη? Βατ?τζη? ο Ελε?μων .

Τιμ? ω? αγ?ου [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Η μν?μη του Αγ?ου Ιω?ννου Βατ?τζη του Ελε?μονο? ετιμ?το με ιδια?τερη ευλ?βεια απ? του? μικρασιατικο?? πληθυσμο?? μ?χρι και τι? αρχ?? του 20ο? αι?να. Η μν?μη του Αγ?ου - Αυτοκρ?τορα διατηρ?θηκε μ?χρι του? νε?τερου? χρ?νου?, κυρ?ω? στη μητρ?πολη τη? Εφ?σου . Το 14ο αι?να ο επ?σκοπο? Πελαγον?α? Γε?ργιο? συν?γραψε τον Β?ον του αγ?ου Ιω?ννου βασιλ?ω? του Ελε?μονο? σε μορφ? συναξαρ?ου, εν? του αποδ?θηκαν πολλ? θα?ματα. Στον επ?σκοπο Γε?ργιο πιθαν?ν βασ?στηκε και ο Νικ?δημο? ο Αγιορε?τη? (1749-1809), ο οπο?ο? κατ? παραγγελ?α του μητροπολ?τη Εφ?σου συν?ταξε ακολουθ?α προ? τιμ?ν του Αγ?ου-Αυτοκρ?τορα. Η Εκκλησ?α δεν τον αναγν?ρισε επ?σημα ω? ?γιο, ωστ?σο στα μηνα?α αναφ?ρεται η μν?μη του ≪Ιω?ννη Δο?κα Βατ?τζη≫ στι? 4 Νοεμβρ?ου . Στο Διδυμ?τειχο ?χει ανεγερθε? το 2010 ο πρ?το? να?? αφιερωμ?νο? στον ?γιο Ιω?ννη Βατ?τζη.

Αποτ?μηση [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Ο Ιω?ννη? Γ? Βατ?τζη? υπ?ρξε, κατ? κοιν? ομολογ?α ?λων των ιστορικ?ν, ?να? απ? του? μεγαλ?τερου? αυτοκρ?τορε? τη? Ρωμα?κ?? αυτοκρατορ?α?. Στην περ?πτωσ? του επαληθε?εται η ρ?ση του Κωνσταντ?νου ΙΑ? Παλαιολ?γου , του τελευτα?ου Αυτοκρ?τορα, ο οπο?ο? απευθυν?μενο? προ? τον αδελφ? του, Ιω?ννη Η? Παλαιολ?γο , ε?πε τα εξ??: ≪Απ? την ιστορ?α μα? ?χουμε το δ?δαγμα πω? ?σο κυβερνο?σαν βασιλι?δε? στρατι?τε?, η Ρωμαν?α δοξαζ?ταν, εν? μ?λι? ?παιρναν την αρχ? οι ευνο?χοι, το κρ?το? διαλυ?ταν≫. Ο Ιω?ννη? Γ? Βατ?τζη? αν?κει στην πρ?τη κατηγορ?α, μ?νο που δεν τον δι?κρινε η ιμπεριαλιστικ? νοοτροπ?α και η επιθυμ?α για αποκ?μιση πλο?του και δ?ξα?. Αντ?θετα, πρ?τιστο μ?λημα του Ιω?ννου ?ταν ο λα?? του. Γι' αυτ? ?μεινε στην ιστορ?α γνωστ?? ω? ο πατ?ρα? των Ρωμα?ων .

Τα επιτε?γματ? του μπορο?ν να εκτιμηθο?ν καλ?τερα, ε?ν ληφθε? υπ?ψιν το ιστορικ? πλα?σιο, εντ?? του οπο?ου ?δρασε. Ο Ρωμα?κ?? κ?σμο?, μετ? το 1204 , βρισκ?ταν σε πλ?ρη αποσ?νθεση, με τοπικιστικ? και αυτονομιστικ? κιν?ματα να διαδ?χονται το ?να το ?λλο. Οι ιταλικ?? δημοκρατ?ε? μονοπωλο?σαν το εμπ?ριο τη? ανατολικ?? Μεσογε?ου, εν? παρ?λληλα αποτελο?σαν σημαντικ? αποσταθεροποιητικ? παρ?γοντα, εξαιτ?α? των πειρατικ?ν επιχειρ?σεων στι? οπο?ε? επιδιδ?ταν. Τα Βαλκ?νια ?ταν κατακερματισμ?να μεταξ? Σλ?βων , Ρωμα?ων και Φρ?γκων , που πολεμο?σαν αδι?κοπα μεταξ? του?. Παρ?μοια κατ?σταση επικρατο?σε και στη Μικρ? Ασ?α με τι? τουρκομανικ?? φυλ?? να αποτελο?ν μ?νιμο κ?νδυνο για κ?θε οργανωμ?νη κοινων?α (ακ?μα και για του? ομοφ?λου? του? Σελτζο?κου?). Η εμφ?νιση των Μογγ?λων ?κανε την κατ?σταση ακ?μη πιο δ?σκολη και πολ?πλοκη, αν και τελικ? απ?βη θετικ? για το κρ?το? τη? Ν?καια?. Τ?λο?, μολον?τι η Λατινικ? αυτοκρατορ?α τη? Κωνσταντινο?πολη? γρ?γορα ?παψε να πα?ρνει επιθετικ?? πρωτοβουλ?ε?, αποτελο?σε π?ντα μια δυνητικ? αιτ?α μ?α? ακ?μη σταυροφορ?α?, την οπο?α οι π?πε? εκε?νη τη? περι?δου ?ταν πρ?θυμοι να κηρ?ξουν.

Μ?σα σε αυτ? το σ?νθετο γεωπολιτικ? και ιστορικ? πλα?σιο, ο Ιω?ννη? Γ? κατ?φερε να υπερδιπλασι?σει τι? κτ?σει? του κρ?του? του με μακρ?χρονου? και πολυμ?τωπου? αγ?νε? σε Μ. Ασ?α, Βαλκ?νια και Αιγα?ο. Οι αγ?νε? αυτο? τροφοδοτ?θηκαν απ? μια στιβαρ? και ανθο?σα οικονομ?α, που ?ταν το αποτ?λεσμα συνετ?? και συνεπο?? εσωτερικ?? πολιτικ??. Δεν συμμεριζ?ταν την οπτικ? τη? κωνσταντινουπολ?τικη? αριστοκρατ?α?, η οπο?α ?θελε το κρ?το? τη? Ν?καια? ω? απλ? μ?σο για την επ?νοδο στη Βασιλε?ουσα. ^[10] Η οπτικ? αυτ? ε?χε δημιουργ?σει προστριβ?? μεταξ? των αριστοκρατ?ν προσφ?γων απ? την Π?λη και των ντ?πιων μικρασιατικ?ν πληθυσμ?ν, ιδ?ω? κατ? τη βασιλε?α του Θεοδ?ρου Α?. Παλαι?τερα, παρ?μοια οπτικ? (αλλ? και πρακτικ?) αδιαφορ?α? για τι? επαρχ?ε? απ? μ?ρου? τη? κεντρικ?? διο?κηση? ε?χε οδηγ?σει στην αποξ?νωση τη? πρωτε?ουσα? απ? τι? επαρχ?ε?, με συν?πεια οι τελευτα?ε? να αδιαφορ?σουν με τη σειρ? του? για την τ?χη τη? Βασιλε?ουσα? το 1204. Για να αποφευχθε? κ?τι παρ?μοιο, ο Αυτοκρ?τορα? δ?μησε και οργ?νωσε την επικρ?τει? του σε υγιε?? β?σει?, ?στε η ευημερ?α να απλωθε? και στα κατ?τερα κοινωνικ? στρ?ματα (απ? ?που αντλο?σε μεγ?λο ποσοστ? των στρατιωτ?ν του).

?λα αυτ? ε?χαν ω? ?μεση συν?πεια η Αυτοκρατορ?α τη? Ν?καια? να καταστε? σημαντικ? δ?ναμη στον Βαλκανικ? και Μικρασιατικ? χ?ρο και να επιτ?χει, λ?γα χρ?νια μετ? τον θ?νατο του Ιω?ννη, την ανακατ?ληψη τη? Κωνσταντινο?πολη?.

Νομ?σματα [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Στην εποχ? του κ?πηκαν χρυσ? υπ?ρπυρα, τραχ?α αργυρ?, τραχ?α απ? κρ?μα χαλκο? με λ?γο ?ργυρο και χαλκ? τεταρτηρ?. Τα νομισματοκοπε?α του ?ταν στη Μαγνησ?α και στη Θεσσαλον?κη.

Στο υπ?ρπυρον ο Ιω?ννη? Γ? στ?κεται στα αριστερ?, εν? στα δεξι? η Θεοτ?κο? με το δεξ? τη? χ?ρι τον ακουμπ? στο κεφ?λι. Στην ?λλη ?ψη εικον?ζεται ο Χριστ?? ?νθρονο?. ^[16]

Πρ?γονοι [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Πρ?γονοι Ιω?ννη? Γ´ Δο?κα? Βατ?τζη?

8. Βατ?τζη?                       4. Κωνσταντ?νο? στρατοπεδ?ρχη?                             2. Βασ?λειο? Βατ?τζη?                                   1. Ιω?ννη? Γ' Δο?κα? Βατ?τζη?                                         24. Μανου?λ ?γγελο?               12. Κωνσταντ?νο? ?γγελο?                       6. Ισα?κιο? ?γγελο?                             26. Αλ?ξιο? Α' Κομνην?? Αυτ. των Ρωμα?ων               13. Θεοδ?ρα Κομνην?                       27. Ειρ?νη Δο?καινα               3. Αγγελ?να

Γενεαλογ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

• Γενεαλογ?α Ρωμα?ων Αυτοκρατ?ρων 717 - 1453

Σημει?σει? - Παραπομπ?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Βιβλιογραφ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

• Αντων?ου Μηλιαρ?κη , " Ιστορ?α του Βασιλε?ου τη? Νικα?α? και του Δεσποτ?του τη? Ηπε?ρου (1204-1261) ", Εκδ?σει? ΙΩΝΙΑ? (Εκδ?σει? Ιονικ?? Τρ?πεζα?), Αθ?να 1994
• "Ιστορ?α του Ελληνικο? ?θνου?", Τ?μο? θ' (Μεσοβυζαντινο? και Υστεροβυζαντινο? Χρ?νοι), Εκδοτικ? Αθην?ν, Αθ?να 1972
• Ηλ?α Νεσσερη, " Η ?νοδο? και η πτ?ση του Θε?δωρου Κομνηνο? Δο?κα ", περιοδικ? Στρατιωτικ? Ιστορ?α, τχ. 117, Μ?ιο? 2006
• Παγκ?σμιο Βιογραφικ? Λεξικ?, Εκδοτικ? Αθην?ν, 1985-1988
• Angold Michael, " A Byzantine Government in Exile ", Oxford University Press 1975.
• Αλεξ?ντρ Βασ?λιεφ , " Ιστορ?α τη? Βυζαντιν?? Αυτοκρατορ?α? ", εκδ?σει? Μπεργαδ?. Αθ?να 1954.
• Νικηφ?ρου Γρηγορ? , " Ρωμα?κ? Ιστορ?α ", εκδ?σει? Λιβ?νη, Αθ?να 1997.
• Χρ?στου Μιχαλ?πουλου, " Η Λατινικ? Αυτοκρατορ?α τη? Κωνσταντινο?πολη? (1204-1261) ", εκδ?σει? Σπαν?δη, Ξ?νθη 2007. ISBN 978-
• Εγκυκλοπα?δεια Δομ?,τ?μο? 27,Αθ?να 2006.

Εξωτερικο? σ?νδεσμοι [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Τα Wikimedia Commons ?χουν πολυμ?σα σχετικ? με το θ?μα    Ιω?ννη? Γ´ Δο?κα? Βατ?τζη?

• Εγκυκλοπα?δεια Με?ζονο? Ελληνισμο?
• Νομ?σματα του αυτοκρ?τορα τη? Ν?καια? Ιω?ννη Γ? Βατ?τζη απ? τον διαδικτυακ? τ?πο wildwinds.com.
• Ο Αυτοκρ?τωρ Ιω?ννη? Βατ?τζη? και η Ελληνικ?τητα του Βυζαντ?ου , ?ρθρο στο διαδικτυακ? περιοδικ? Αντ?βαρο
• Αποστολικ? Διακονε?α τη? Εκκλησ?α? τη? Ελλ?δο? Αρχειοθετ?θηκε 2022-01-29 στο Wayback Machine .

Προηγο?μενο? Θε?δωρο? Α' Λ?σκαρη?

Αυτοκρ?τορα? του Βυζαντ?ου

Επ?μενο? Θε?δωρο? Β' Βατ?τζη?

π   ?   σ   ?   ε Βυζαντινο? Αυτοκρ?τορε? Δυναστε?α του Κωνσταντ?νου Κωνσταντ?νο? Α? Κωνστ?ντιο? Β? Κ?νστα? ( Βετρ?νιο? ) Ιουλιαν?? εκτ?? δυναστε?α? Ιοβιαν?? Δυναστε?α του Βαλεντινιανο? Ουαλεντινιαν?? Α? Ου?λη? Γρατιαν?? Δυναστε?α του Θεοδοσ?ου Θεοδ?σιο? Α? Αρκ?διο? Θεοδ?σιο? Β´ Μαρκιαν?? Δυναστε?α του Λ?οντο? Λ?ων Α? Λ?ων Β´ Ζ?νων Βασιλ?σκο? Αναστ?σιο? Α´ Δ?κορο? Δυναστε?α του Ιουστινιανο? Ιουστ?νο? Α? Ιουστινιαν?? Α´ Ιουστ?νο? Β´ Τιβ?ριο? Β´ Μαυρ?κιο? εκτ?? δυναστε?α? Φωκ?? Δυναστε?α του Ηρακλε?ου Ηρ?κλειο? Κωνσταντ?νο? Γ? Ηρακλεων?? Κ?νστα? Β? Κωνσταντ?νο? Δ? Ιουστινιαν?? Β´ ≪εικοσαετ?? αναρχ?α≫ Λε?ντιο? Τιβ?ριο? Γ´ Φιλιππικ?? Βαρδ?νη? Αναστ?σιο? Β´ Θεοδ?σιο? Γ´ Δυναστε?α των Ισα?ρων (Συριακ?) Λ?ων Γ? Κωνσταντ?νο? Ε? ( Αρτ?βασδο? ) Λ?ων Δ? Κωνσταντ?νο? ΣΤ´ Ειρ?νη η Αθηνα?α Δυναστε?α του Νικηφ?ρου Νικηφ?ρο? Α´ Σταυρ?κιο? Μιχα?λ Α´ Ραγκαβ? εκτ?? δυναστε?α? Λ?ων Ε? Αρμ?νιο? Φρυγικ? Δυναστε?α Μιχα?λ Β? Θε?φιλο? Μιχα?λ Γ? Δυναστε?α των Μακεδ?νων Βασ?λειο? Α? Λ?ων ΣΤ? Αλ?ξανδρο? Κωνσταντ?νο? Ζ? Ρωμαν?? Α´ Λεκαπην?? Ρωμαν?? Β´ Νικηφ?ρο? Β´ Φωκ?? Ιω?ννη? Α? Τσιμισκ?? Βασ?λειο? Β´ Κωνσταντ?νο? Η? Ζω? Ρωμαν?? Γ? Αργυρ?? Μιχα?λ Δ? Παφλαγ?να? Μιχα?λ Ε? Καλαφ?τη? Κωνσταντ?νο? Θ´ Μονομ?χο? Θεοδ?ρα εκτ?? δυναστε?α? Μιχα?λ ΣΤ? Στρατιωτικ?? Δυναστε?α των Δουκ?ν Ισα?κιο? Α? Κομνην?? Κωνσταντ?νο? Ι? Ρωμαν?? Δ? Διογ?νη? Μιχα?λ Ζ? Νικηφ?ρο? Γ? Βοτανει?τη? Δυναστε?α των Κομνην?ν Αλ?ξιο? Α? Ιω?ννη? Β? Μανου?λ Α? Αλ?ξιο? Β? Ανδρ?νικο? Α? Δυναστε?α των Αγγ?λων Ισα?κιο? Β? Αλ?ξιο? Γ? Αλ?ξιο? Δ? Αλ?ξιο? Ε? Δο?κα? Δυναστε?α των Λασκαριδ?ν * Κωνσταντ?νο? (ΙΑ?) Θε?δωρο? Α? Δυναστε?α των Βατ?τζηδων * Ιω?ννη? Γ? Θε?δωρο? Β? Ιω?ννη? Δ? Δυναστε?α των Παλαιολ?γων Μιχα?λ Η? Ανδρ?νικο? Β? Μιχα?λ Θ? Ανδρ?νικο? Γ? Ιω?ννη? Ε? Ιω?ννη? ΣΤ´ Καντακουζην?? Ανδρ?νικο? Δ? Ιω?ννη? Ζ? Μανου?λ Β? Ιω?ννη? Η? Κωνσταντ?νο? ΙΑ? (ΙΒ?) * : Αυτοκρ?τορε? τη? Ν?καια? (1204?1261)

Καθιερωμ?νοι ?ροι VIAF : 50018894 ΕΒΕ : 292766 ISNI : 0000 0000 1213 4699 GND : 118639935 BNF : cb12345519s (data)