Α?γα (αστ?ρα?)

Α?γα
	Α?γα (α Ηνι?χου)
Αστερισμ??	Ην?οχο?
Συντεταγμ?νε? ; (εποχ? 2000.0):	α = 5 h :16 m :41 s , ; δ = +45° 59? 54??
Φαιν?μενο μ?γεθο?	0,08 (με συνοδο?? 10,2 και 13,7)
Φασματικ?? τ?πο?	G8III + G0III + M1V + M5V
Απ?σταση απ? τη Γη	42,2 ?τη φωτ??
	π ; σ ; ε ;

Συντεταγμ?νε? : 05 ^h 16 ^m 41.3591 ^s, 45° 59′ 52.768″

Η Α?γα , γνωστ? διεθν?? με τη λατινικ? ονομασ?α Capella , ε?ναι ο φωτειν?τερο? αστ?ρα? (δηλαδ? με το μικρ?τερο φαιν?μενο μ?γεθο? ) στον αστερισμ? Ην?οχο , ο ?λφα (α) Ηνι?χου ( alpha Aurigae , α Aur). Κυριαρχε? ψηλ? στον χειμεριν? ουραν? του β?ρειου ημισφαιρ?ου, προ? τα β?ρεια ?πω? φα?νεται απ? την Ελλ?δα. Στην πραγματικ?τητα αποτελε?ται απ? τ?σσερα ?στρα, δ?ο κ?τρινου? γ?γαντε? και δ?ο ερυθρο?? ν?νου?. Ε?ναι ο ?κτο? σε φωτειν?τητα απλαν?? αστ?ρα? ολ?κληρου του νυκτερινο? ουρανο? (αν το σ?στημα υπολογιστε? ω? ?να ?στρο), ο τρ?το? φωτειν?τερο? αστ?ρα? του β?ρειου ημισφαιρ?ου μετ? τον Αρκτουρο και τον Βεγα και ο βορει?τερο? τ?σο φωτειν?? αστ?ρα?.

Ονομασ?ε? και ιστορ?α [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Το ?νομα χρονολογε?ται απ? την ελληνορωμα?κ? εποχ?. Η ≪φερομ?νη στον βραχ?ονα≫ θηλυκ? γ?δα του Αρ?του , προερχ?μενο απ? ιερε?? του Δι??, ?ταν η αρχ? (παραδοσιακ? ο αστ?ρα? σημε?ωνε τον αριστερ? ?μο του ≪ηνι?χου≫). Ο Πλ?νιο? αποκαλε? τον αστ?ρα το ≪βροχερ? αστ?ρι τη? α?γα?≫ και γι αυτ?ν, ?πω? και για τον Μαν?λιο , σχημ?τιζε δικ? του ομ?νυμο αστερισμ? και ?ταν γνωστ? και με τα συν?νυμα Capra, Caper, Hircus , κλπ.. Το Capella ε?ναι υποκοριστικ? του Capra. Πιο συγκεκριμ?να αναφ?ρεται ω? Ωλεν?α Αιξ ( Olenia, Olenie, Capra Olenie ), το Olenium Astrum του Οβιδ?ου .

Το ελληνικ? ?νομα Αμ?λθεια για τον αστ?ρα προ?λθε απ? την ομ?νυμη κρητικ? γ?δα που ?θρεψε τον Δ?α με το γ?λα τη?. Κατ? τον Μαν?λιο ≪η τροφ?? γ?δα ξεπληρ?θηκε με Ουραν?≫ , εν? αναφ?ρεται και το προσδιοριστικ? Jovis Nutrix . Σ?μφωνα με ?λλη εκδοχ?, η τροφ?? ?ταν η ν?μφη Αμ?λθεια, που με την αδελφ? τη? Μ?λισσα αν?θρεψαν το βρ?φο?-θε? με κατσικ?σιο γ?λα και μ?λι, εν? ?λλοι π?λι υποστ?ριζαν ?τι ο αστ?ρα? αντιπροσ?πευε το κ?ρατο τη? γ?δα?, που το ?σπασε πα?ζοντα? ο μικρ?? Δ?α? και μεταφ?ρθηκε στα ουρ?νια ω? ≪Κ?ρα? τη? Αφθον?α?≫ ( Αμαλθε?α? κ?ρα? ), ονομασ?α που ανακαλε? το λιθουανικ? ?νομα για τον α Ηνι?χου, ≪Τροφοφ?ρο?≫.

Το Αιξ του Πτολεμα?ου ?σω? κρ?βεται ω? αντιδ?νειο π?σω απ? το Α?ο?κ του Χρυσοκ?κκη , μαζ? με τα Ayyuk, Alhajoc, Alhajoth, Alathod, Alkatod, Alatudo, Atud , κ.?., που τα μοιραζ?ταν με τον αστερισμ? του. Το Alcahela του Assemani ?σω? προ?λθε απ? το Capella. Οι Εβρα?οι αποκαλο?σαν τον αστ?ρα επ?ση? Ayyuk.

Στην αραβικ? γλ?σσα ο αστ?ρα? ?ταν αρχικ?? γνωστ?? ω? Al Rakib , που σημα?νει ≪ο Οδηγ??≫, αλλ? μαζ? με του? ζ και η Ηνι?χου σχημ?τιζε την ομ?δα Al Inaz , δηλαδ? ≪οι Γ?δε?≫, κατ? τον Kazwini, εν? κατ' ?λλου? al Anz (η Γ?δα, στον ενικ?).

Στον Bayer συναντ?ται το ακαταν?ητο ?νομα Ophiultus , εν? η θ?ση του αστ?ρα στην οροφ? του ναο? τη? Δενδερ? καταλαμβ?νεται απ? μ?α μο?μια γ?τα? στο τεντωμ?νο χ?ρι μια? ανδρικ?? μορφ?? που ε?ναι καλυμμ?νο με φτερ?. Υποτ?θεται ?τι στην Αρχα?α Α?γυπτο η Α?γα λατρευ?ταν ω? ο αστ?ρα? του θεο? Ptah και ?φερε το ?νομ? του, εν? ?σω? τον παρατηρο?σαν κατ? τη δ?ση του απ? τον να? του στο ?ψωμα του Καρν?κ περ? το 1700 π.Χ.. Σ?μφωνα με τον Norman Lockyer, τουλ?χιστον ?λλοι 4 ναο? ?ταν προσανατολισμ?νοι προ? τη δ?ση του.

Στην αρχα?α Ελλ?δα , ο αστ?ρα? ?σω? ?δωσε τον προσανατολισμ? στον να? τη? Αρτ?μιδο? Προπ?λου στην Ελευσ?να και σε ?να ακ?μα να?, στην Αθ?να.

Στην Περσ?α η Α?γα ονομαζ?ταν Bozb?n ????? (≪αιγοφ?λακα?≫) και Negahb?n ?????? (≪φρουρ??≫). Στην Ινδ?α , η Α?γα λατρευ?ταν ιδιαιτ?ρω? ω? η Brahmahridaya , η Καρδι? του Βρ?χμα, εν? κατ? τον J.F. Hewitt ο Aryaman ? Airyaman τη? Ριγκ Β?δα ε?ναι ε?τε η Α?γα ε?τε ο Αρκτο?ρο? .

Για του? Κιν?ζου? η Α?γα μαζ? με του? β, θ, κ και γ Ηνι?χου σχημ?τιζε τον αστερισμ? Woo Chay , τα 5 ?ρματα, μια περ?εργη σ?μπτωση με τον ελληνικ? ≪ην?οχο≫ του ?ρματο?. Στην αστρονομικ? μυθολογ?α των ιθαγεν?ν (≪Αβορ?γινε?≫) τη? Αυστραλ?α? η Α?γα ?ταν το Purra , το καγκουρ? που καταδι?χθηκε και σκοτ?θηκε απ? του? γειτονικο?? Διδ?μου? ? απ? τον κυνηγ? Ωρ?ωνα.

Πιστε?εται ?τι η Α?γα αντιστοιχε? στον Dil-gan I-ku , τον Αγγελιαφ?ρο του Φωτ??, των Ακκαδ?ων και τον Dil-gan Babili , τον Προστ?τη τη? Βαβυλ?να?. Για του? Ασσυρ?ου? επ?ση? ?ταν ο Οδηγ?? ? ο Αρχηγ?? του ?του?, καθ?? τα παν?ρχαια χρ?νια κατ? τον Βρεταν? ανατολιστ? A.H. Sayce η ?ναρξη του ?του? καθοριζ?ταν απ? τη σχετικ? θ?ση αυτο? του αστ?ρα ω? προ? τη Σελ?νη κατ? την εαριν? ισημερ?α . Απ? τη Μεσοποταμ?α εξ?λλου παραδ?νονται και τα ον?ματα Askar (σε σφηνοειδ? επιγραφ? απ? τον Γερμαν? ανατολιστ? Peter Jensen, σημα?νει ≪Θε?? τη? Θ?ελλα?≫) και Ma-a-tu .

Οι Κ?τσουα και οι ?νκα? του Περο? ον?μαζαν την Α?γα Colca και οι βασκο? του? την ξεχ?ριζαν ιδια?τερα αν?μεσα στου? αστ?ρε?, εν? και οι ?γγλοι ποιητ?? την ον?μαζαν Shepherd's Star , ?πω? και την Αφροδ?τη .

Στην Αστρολογ?α η Α?γα προμ?νυε πολιτικ?? και στρατιωτικ?? τιμ??, αλλ? και πλο?το. Στον Μεσα?ωνα ε?χε ω? χαρακτηριστικ? το ζαφε?ρι και το θυμ?ρι .

Αστρονομικ? και αστροφυσικ? δεδομ?να [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Η Α?γα ε?ναι ?να? κ?τρινο? γ?γαντα? αστ?ρα? και συνοδε?εται απ? δ?ο ερυθρο?? ν?νου? , του? α Aur B και α Aur C . Αλλ? η ?δια η ≪κυρ?ω? Α?γα≫, δηλαδ? ο α Aur A, ε?ναι φασματοσκοπικ?? διπλ?? αστ?ρα? (G1-2 III + G6-9 III, τ?που RS CVn), πρ?γμα που ανακαλ?φθηκε το 1899 απ? τον W. Campbell. Συνεπ?? πρ?κειται στην πραγματικ?τητα για δ?ο κ?τρινου? γ?γαντε? ( α Aur Aa και α Aur Ab ) και το ?λο σ?στημα ε?ναι τετραπλ?? αστ?ρα?. Οι δ?ο αστ?ρε? του α Aur A ?χουν φαιν?μενα μεγ?θη +0,71 και +0,96, περιφ?ρονται περ? το κοιν? του? κ?ντρο μ?ζα? μ?α φορ? κ?θε 104,02 γ?ινε? ημ?ρε? και η απ?σταση μεταξ? των αστ?ρων ε?ναι 100 εκατομμ?ρια χλμ. , εν? οι μ?ζε? του? ε?ναι 2,56 και 2,7 φορ?? μεγαλ?τερε? τη? ηλιακ??. Οι δ?ο ερυθρο? ν?νοι α Aur B και α Aur C απ?χουν απ? το σ?στημα A 0,15 ? 1 ?το? φωτ??.

Το απ?λυτο μ?γεθο? τη? Α?γα? A ε?ναι ?0,7 (πραγματικ?? λαμπρ?τητε? 80 και 50 φορ?? μεγαλ?τερε? τη? ηλιακ??) και των συνοδ?ν τη? αστ?ρων 9,5 (του B) και 13 (του C). Με β?ση τη θερμοκρασ?α και τη λαμπρ?τητα οι α Aur Aa και α Aur Ab πρ?πει να ?χουν πραγματικ? δι?μετρο 10,2 και 8,5 φορ?? μεγαλ?τερη τη? ηλιακ??, δηλαδ? ο ?γκο? του? ε?ναι 1.060 και 600 φορ?? μεγαλ?τερο? απ? τον ?γκο του ?λιου . Η επιφανειακ? θερμοκρασ?α των μελ?ν τη? Α?γα? A ε?ναι 5.900 και 5.270 K .

Η Α?γα αποτελε? πηγ? ακτ?νων Χ , πιθαν?τατα εξαιτ?α? επιφανειακ?? μαγνητικ?? δραστηρι?τητα? στον ?να αστ?ρα του κ?ριου ζε?γου?. Ε?ναι φτωχ?τερη απ? τον ?λιο κατ? 60% σε ≪μ?ταλλα≫ (?λα τα ?λλα στοιχε?α εκτ?? απ? το υδρογ?νο και το ?λιο ). Υπ?ρξε το πρ?το διπλ? σ?στημα που απεικον?σθηκε με τη χρ?ση οπτικο? αστρονομικο? συμβολομ?τρου , απ? το Cambridge Optical Aperture Synthesis Telescope (COAST) το 1995 .

Το ?λο σ?στημα τη? Α?γα?, ω? σχετικ?? κοντιν? στη Γη, εμφαν?ζει σημαντικ? μ?ση ιδ?α κ?νηση , ?ση με 0,434 arcsec/?το?, και απομακρ?νεται απ? εμ?? με μ?ση ταχ?τητα 30,2 χιλι?μετρα αν? δευτερ?λεπτο (109.000 χιλι?μετρα την ?ρα).

Πηγ?? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Allen, R.H.: Star Names: Their Lore and Meaning , Dover Publ. 1963

Δε?τε επ?ση? [ Επεξεργασ?α | επεξεργασ?α κ?δικα ]

Κατ?λογο? αστ?ρων του Ηνι?χου