Salvador Allende
Ffugenw	Chicho
Ganwyd	26 Mehefin 1908  Santiago de Chile
Bu farw	11 Medi 1973  o anaf balistig  Santiago de Chile
Dinasyddiaeth	Tsile
Alma mater	Prifysgol Tsili Q5391867 Q5975059 Instituto Nacional General Jose Miguel Carrera Q5975072
Galwedigaeth	gwleidydd , meddyg , llawfeddyg, President of Chile
Swydd	President of Chile, president of the Senate of Chile, Aelod o Siambr Dirprwyon Chile, senator of Chile, Chilean minister of Health, ysgrifennydd cyffredinol
Plaid Wleidyddol	Socialist Party of Chile
Tad	Salvador Allende Castro
Mam	Laura Gossens Uribe
Priod	Hortensia Bussi
Plant	Maria Isabel Allende, Beatriz Allende
Perthnasau	Isabel Allende , Maya Fernandez
Llinach	Teulu Allende
Gwobr/au	Urdd Jose Marti, Order of Augusto Cesar Sandino, Gwobr Heddwch Lennin, Grand Cross of the Order Bernardo O'Higgins, Grand Cross of the Order of Merit, Gwobr Cymdeithion O. R. Tambo
llofnod

Roedd Salvador Guillermo Allende Gossens ( 26 Mehefin 1908 - 11 Medi 1973 ) yn wleidydd o Tsile a wasanaethodd fel arlywydd ei wlad o 3 Tachwedd 1970 hyd ei farwolaeth. Fe'i ganed yn Valparaiso .

Gyrfa wleidyddol [ golygu | golygu cod ]

Ymddiddorai Allende mewn gwleidyddiaeth yn ddyn ifanc, a chafodd ei arestio sawl gwaith yn ystod ei amser fel myfyriwr am iddo gymryd rhan mewn gweithgareddau radicalaidd. Cynorthwyodd i sefydlu Plaid Sosialaidd Tsile , plaid Farcsaidd annibynnol a ddilynai lwybr gwahanol i'r Blaid Gomiwynyddol a oedd yn dilyn llwybr yr Undeb Sofietaidd . Cafodd ei ethol i Siambr Dirprwyon Tsile yn 1937, gwasanaethodd fel gweinidog iechyd am dair blynedd ac fel seneddwr o 1945 hyd 1970.

Safodd dair gwaith am yr arlywyddiaeth - yn 1952, 1958 a 1964 - ond heb lwyddiant. Yn 1970 llwyddodd gyda mwyafrif bychan i ddod yn arlywydd Tsile a chychwynodd ar raglen radicalaidd asgell chwith i greu cymdeithas sosialaidd mewn fframwaith llywodraeth ddemocrataidd yn y wlad. Ond wynebai wrthwynebiad eang gan elfennau grymus yn y sector preifat a byd busnes ; cefnogai llywodraeth yr Unol Daleithiau 'r gwrthwynebwyr a rhoddwyd y CIA ar waith yn y wlad i helpu tanseilio llywodraeth Allende. Ym mis Medi 1973 , cafwyd coup milwrol yn ei erbyn a sefydlwyd junta militaraidd dan arweiniad y Cadfridog Augusto Pinochet . Bu farw cannoedd o bobl yn yr ymladd. Lladdwyd Allende yn y brwydro i gipio'r Palas Arlywyddol yn Santiago , prifddinas Tsile.

Yn y misoedd ar ol lladd Allende, ffodd cannoedd o bobl, yn cynnwys nith Allende, y nofelydd Isabel Allende , i geisio lloches yn yr Unol Daleithiau a gwledydd eraill.

Cyfeiriadau [ golygu | golygu cod ]