Ч?мп?р
|
|
Хула герб?
|
Патшал?х:
|
Раccей
|
Регион:
|
Ч?мп?р облаc?
|
Ник?слен?:
|
1648
|
Хула, cултан:
|
1796
|
Хал?х йыш?, пин cын:
|
623,1 (
2005
)
|
Хула лапт?к?:
|
км
2
|
Геогр. анл?х?:
|
54°19′ c.ш.
|
Геогр. в?р?мл?х?:
|
48°23′ х.т.д.
|
Ч?мп?р
(
выр.
Ульяновск
) ?
Ч?мп?р облаc?н
т?п хули.
2005
cулта кунта 623,1 пин cын пур?нн?. Хула
Ат?лcи с?ртл?х?
cинче,
Ат?лпа
С?ва
юханшыв?сем
х?рринче вырнаcн?.
Хула пуcл?х? ? Пинков Александр Петрович (
2010
cулхи
пуш?н 14-м?ш?нчен
пуcласа).
Суйлавра 39 % сас? пуcтарн?.
В. А. Нестеров?н "Над картой Чувашии" Ч?мп?р этноним пулса кайнин к?с?к версий? пур. К?некере cапла cырн?:
"Чавашсем ?на Ч?мп?р е C?мп?р теcc?. Архетип C?мп?р c?мп?+ер тыт?нса т?рать, венгр ч?лхинче: c?мпе - "хир?cле" е к?тк?с с?мах?н префикс? (с?мах тымар?н ум?нчи пай?), хир?cле куc?ма п?лтерет, ер ? юханшыв е юх?м. Cак?нтан: c?мп?+ер=c?мп?р "хир?cле юх?м". C?мп?р ят
Ат?лпа
С?ве
cывхарса п?рлешсе кайн? пекех хир?cле юхн? выр?на к?тартать".
Хула т?ват? районтан тыт?нса т?рать:
Хулана п?ррем?ш хут
1648
cулхи cулcыравра ас?наcc?. Ку в?л Алексей Михайлович патша Богдан Матвеевич Хитровона Ат?л?н анатри юх?мне кайса унта х?тл?хсем лартмалли хушура пал?рать.
ХVIII ?м?р?н
в?c?нчен пуcласа хулана выр?сла Синбирск тен?. Синбирск тесе кунта малтан вырнаcн? cав?н пек ятл?
п?лхар
хулаш?
яч?нчен пан?. Яч? м?нрен пулса кайни cинчен темиcе верси пур. П?рисем Синбирск с?мах?нче ч?ваш с?мах?сене кураcc?, теприсем ? п?лхар кнеc?н ятне, теприсем скандинави е ирc? ч?лхин с?мах?сене.
Хитрово хула выр?нне ник?слен? хыcc?н
Мускава
тавр?нн?. Хула пуcл?х? выр?нне
Иван Богданович Камынин
cарпуc? юлн?, хулана малалла х?партма пикенн?.
1652
cулта хулана х?партса п?терн?. Хулан т?п выр?н? т?р?с т?ваткал майл? пулн?, й?ри-тавра йыв?c п?ренелл?
х?м?
пулн?. Кашни к?тесре
хуралт?
пулн?. Чи варринче Тройца собор?, cурc?р енчи х?м? пат?нче х?рар?мсем с?пас м?наст?рьне вырнаcтарн?.
1708
cулта хула
Хусан к?перни?
шутне к?н?.
1717
cулта c?н? чик?сене й?ркелен? хыcc?н хула
Аст?рхан к?пернине
к?ме пуcлан?. Унта в?л
1728
cулчен пулн?, кайран каялла, Хусан к?пернине тавр?нн?.
1783
cулта кунта 15
чирк?
тата ик?
м?наст?рь
т?н?. Чирк?сенчен п?ри к?на йыв?cран пулн?, ыттисем пурте чултан х?партн?скерсем. Арcынсен м?наст?рне чултан тун?, х?рар?мсенне ? йыв?cран.
1796
cулта
Ч?мп?р к?пернине
туса хун?. Ун шутне
Улат?р
,
Ардатов
,
П?ва
,
К?рм?ш
,
Карсун
,
C?нкил
,
Ч?мп?р
,
Сызрань
тата
1851
cулта
Самар к?пернине
туса хыcc?н унта куcн?
Ставропольпе
Самар
уес?
к?н?.
1864
cулхи
cурла уй?х?н 13-м?ш?нче
хулара пыс?к
вут-к?вар
тухн?. Хулан ч?р?к? cеc сыхланса юлн?, нумай cын вилн?. 15
чирк?
, 1 500
cурт
cунса кайн?.
1888
cулта та пыс?к
вут-к?вар
тухн?. В?л в?х?тра хулан cурc?р енче 186 cурт cунса к?лленн?.
Хулана c?н?рен х?партн? хыcc?н,
1887
cулхи
ав?н?н 10-м?ш?нче
хулан c?н? планне хута к?ртн?. C?н?
бульварсемпе
садсем
й?ркелен?,
c?васене
хула чиккинчен к?ларн?.
XIX ?м?р
в?cленн? c?ре хулара 40 пине ях?н cын пур?нн?. Ку в?х?талла Ч?мп?ре cити чукун cула туса cитерн?.
1913
cулта хулан c?н? планне й?ркелен?, анчах та
в?рc?
пуcланни ?на в?я к?ртме ч?рмантарн?.
1917
cулта хулара совет влаcне й?ркелен?.
Граждан в?рcи
в?х?т?нче Ч?мп?рте т?т?шах cап?cусем пулса иртн?.
1918
cулхи
ут?
уй?х?нче хулана "шуррисем" ярса илн?,
1918
cулхи
ав?н?н 18-м?ш?нче
хулана "х?рлисем" килн?.
1924
cулта хулана
Ульяновск
ята пан?. Ч?вашсем вара cав-cавах кив? ятпа ус? курн?.
1943
cулхи
к?рлач?н 19-м?ш?нче
Ч?мп?р облаcне
туса хун? хыcc?н Ч?мп?р ун?н т?п хули шутланма пуcлать.
1954
cулта хулара
трамвайсене
хута ян?.
1964
cулта
юханшыв порч?н
,
1970
cулта
чукун cул вокзал?н
тата авиавокзал?н cурч?сене хута к?ртн?.
1973
cулта
троллейбуссем
c?реме пуcлан?.
Хула
Куйбышев чукун cул?н
cыххи шутланать.
Чукун cул район?нче
,
Ат?л?н
сылт?м cыран?нче юханшыв порч? вырнаcн?. Трамвайсем, троллейбуссем, автобуссем, маршрут таксисем c?реcc?.
Ат?л?н ик? cыранне хулара ик? к?пер cых?нтарать.
Cав?н пекех хулан ик? аэропорт пур:
Ч?мп?р?Т?п
тата
Ч?мп?р?Х?велтух?c
. Авианова тата Аэрофлот компанисем Мускав-Ч?мп?р рейс?сенче ?cлеcc?.
Ч?мп?р урл? регион шай?нчи автотрасс?сем иртеcc?:
Ч?мп?ртен ур?х хуласене cитме хуш?:
Ат?л cинчи пыс?к пур?нан выр?нсем
|
---|
|