Malena

Malena włascewo ( Rubus idaeus L. ) ? gatenk roscene wielolatni z rodzezne ro?owatech . W stonie dzeczim westapuje dosc tele krezu Azje a te? w wnetka całi Europie , okrom Portugalie i Jislandie . W Polsce je pospolito na całim obszarze. Je uprawiono w wielu regionach swiata

Morfologio [ edicejo | editeje zdroj ]

Sztr?pel: Czerz dorostaj?cy do 2 m wesokosce, z podzemnyma rozłogama . Lecczi wedłu?one rozgowato i łukowo zwieszone, pokryte kolcama.
Leste: 3-5-7 lestkowe, z wierzchu nad?e, ze spodku biało kutnerowato włosate, boczne lestczi sedz?ce. Brzeg lesta ostro piłkowony. Leste leckow brzaduj?cech wiedno trzelestkowe (nie teku so nowech odmianow brzaduj?cech na leckach jednorocznech).
Kwiat e: Biołe, zwisłe, zebrone w lozne grona abo wieche . Kwitnie od moja do zelnika . Roscene miododajne .
Brzod: Składo sa z licznech, czerwionech, rzodko ?ołtech abo cymnopurpurowech ("czorne maline") puszysto włosatech mołech pestkowcow zebronech w brzod zbiorowe , potoczno zwone "malenami". W porze drzenienio lekko oddzelo sa od sto?kowatego spodu kwiatowego (w procemnoce do je?ene ). Semio o strukturze jaderkowate, pomarszczone.

Biologio e ekologio [ edicejo | editeje zdroj ]

Czerz, nanonofanerofit . Rosce w lasach , zarostach, ziołorostach , na srabach, na rzmach. Na ni?u i w gorach do 2000 m n.p.m. W klasyfikacje zbiorowisk roscenech gatenk charakterysticzny dlo klase (Cl.) Epilobietea angustifolii i karna roscenosce Rubetum idaei . Roscena z wiold?ima wemoganiama glebowima. Rosce nolepie na stanowiszczach osłoniatech od słu?ca i letko zacymnionych. Prefereje lozne, niezbet seche, ?ezne e bogate w składniczi pokarmowe glebe o letko kwasnym odczinie. Malena je roscen? o wiold?e odpornosce na zemno.

Zastosowonie [ edicejo | editeje zdroj ]

Roscena uprawno . Je uprawiono od strzednich wiekow jakno czerz owocowe . Ji uprawa je w Polsce dosc rozkoscerzono. W uprawie nalezime rega odmianow uprawnech md?cech miesza?cami midzygatenkowima. Forma tipowo e mnod?e odmiane brzaduj? na leckach dwulatnech, od niedowna jistniej? w uprawie odmiane brzaduj?ce na leckach jednorocznech.
Ku?szt kulinarny . Brzod je smaczne e pachn?ce, nadowo sa do jedzenio na serowo, jak i na zaprawe: soczi , marmolade , konfiture . Wedle obecnosce zwi?zkow purynowech musz? jich rownak unikac chorzy na podagra a te? zapolenie nerek. U nienechternech ledzi malene wewołiwaj? uczulenie . U dzeko rosn?cech malen brzod je baro czasto robaczewe.
Roscena leczniczo :
- Doczezna zelarsko : brzod Fructus Rubi idaei ( Bacca Rubi idaei ) bokadny w ceczier ( sacharoza , fruktoza , glukoza ), olejek etericzny , pektyne , pochodne cyjanidine, rega witaminow (E,B1,B2,B6) a te? kwase organiczne jak chodzbe: citrinowi, jabkowi i salicylowi; a te? leste ? Folium Rubi idaei ? wiolgo zawartosc witamine C (300 mg%), garbnikow, kwase organiczni, sle?a, ?ewice.
- Dzejanie: Brzod mo skutkowanie napotne i oglowo wzmocniaj?ce ze wzgladu na zawartosc witamin. Podobne dzejanie, le jesz mocnieszi maj? leste, chterne okrom tego skutkuj? moczopadnie, ?ołcopadnie, procemzapolnie, procembakterijnie, scygaj?co e poprowiaj? przemiana materie. Napar z suszu brzadowego i lesti wekorzisteje sa w stonach gor?czkowech .

Osoblewosce [ edicejo | editeje zdroj ]

Downiej wewor z lesti w mieszonce z pota?im wekorzistiwono do farbowanie włosow na czorno .
Je ?ewicelim w?sewnice motyli, m.in. miedwiedowczi włodarczi i barczatczi wilczomleczowczi .
Wedle Pulsu Biznesu w roku 2012 ze zbiora 127 tys ton Polska beła nowikszim producenta malen na swiece ^[1]. Dane FAO za lata 2009-2011 podaj? ?e ze 140 tys. ton rocznie nowikszim producenta je Rosja a te Azerbejd?an a Polska zajimuje trzecy plac ze strzednym plona 97,5 tys ton ^[2].