QIRIMTATAR V?K?PED?YASININ MALUMATI
Abbasiy halifeligi
(
arapca
?????? ????????
) ya da
Ba?dat halifeligi
?
Yaqın ?arq
,
Orta Aziya
ve
?imaliy Afrikada
750?945 ve 1194?1258 senelerde bar ol?an tarihiy musulman devletidir. Devlet ba?ı -
halife
, ukumran sulale ?
Abbasiyler
, paytahtı -
Ba?dat
edi. Bugunki arap devletlerinin topraqlarını, ?ran ve cenubiy Orta Asiyanı bu devletnin topraqları edi. Abbasiyler devletinde ilim, ?iiriyet, nesir gur inki?af etti.
Abbasiy halifeligi 1055 senesinde
selcuqlılarnın
Ba?datnı fetih etkenine qadar mustaqil bir devlet edi. Ondan sonra siyasiy quvet halifelernin elinden ketti. IX asırda halifeler turk yalcılarına tabi oldılar. 1258 senesi
Hulagunın
tatarları
Ba?datnı al?anınen halifelik tarihı sonuna yetti, halife unvanı Mısırda ukumsurgen
memluklerge
kecti.
Hamadan, ?arbiy Persyanı temizlemek ve Horezm ile qane olmaq. Xorazm?ah, onın mulkiyeti, atta ?raqnı qo?qan olsa bile, onın coq sayılı ordusını saqlamaq icun yeterli degil, dep bildirdi ve haliften ona Huseystannı da bermesini rica etti. Tekesnin olumi vaqtında (1200 senesi) ?raqta hususiyetler xorazmiylerge ait edi, amma bu vaqia aqqında haber al?an son, sakinler isyan etip, oz vilayetlerinde bulun?an butun xorazmiy askerlerini oldurdiler.
Du?uv
idare etmek
1258 senesi fevral ayında mo?ol knazi Hula? ordusı Ba?dadnı zapt etip, ?eerni yoq etti. Ba?datnın tu?mesinden 10 kun kecken son, sonki halife al-Mustasim idam etildi. Onın soyundan, Hula?nın apayının ricası ile, tek kicik o?lu sa? qaldı; sonkisinin o?lu ve torunı aqqında XIV asırnın ba?ında soz yursetile. ?lhanlar ?slam dinini qabul etken son bile bu Abbasidlernin Mo?ol sarayında emiyeti yoq edi. Al-Mustasim sulalesinin ne zaman toqtatıl?anı belli degil.
1261 senesi momluk sultanı I Beybars, ozuni Zahirnin (1225 ? 1226) soyundan ol?anını bildirgen Ba?dattan qacaq ol?an halife al-Mustansırnı Qahirege yerle?tirdi. Tezden al-Mustansır mo?ollarnen uru?ta ?ayıp oldı, amma El-Hakim I, al-Mustar?idnin soyundan biri (1118 ? 1135) Kairde halife olaraq tanıldı. Kelecek asırlarda Qahirenin halifeleri sultanlarnın iradesini yerine ketirip, saray ve diniy merasimlernen sınırlana ediler. Olar bu vazifeni Mısır Osmanlı ?mperatorlı?ı tarafından zapt etilgenine (1517) qadar eda ettiler, Osmanlı sultanı I Selim halife unvanını qabul etip, III Mutavakkilni ?stanbul?a surgun etti.
