Ang mga
Mananap
(
Metazoa
o
Animalia
) o gitawag pud sa
Sinugboanon
nga
hayop
o
sapat
, ang mga
daghang-selyulang
,
eukaryotik
nga
organismo
sa kaginhariang biolohikal nga
Animalia
. Uban sa pipila nga mga eksepsyon, ang mga mananap ga-ut-ut sa organikong materyal, nagginhawa sa
oksihena
, makalihok, mahimong
magpanganak sa sekswal nga paagi
, ug moagi sa hugna ontogenetik kung asa ang ilang lawas gilangkob sa usa ka lungag nga bilog sa mga
selyula
, ang
blastula
, sa panahon sa
paglambo sa embryo
. Naa'y kapin sa 1.5 milyon nga buhi nga mga espesye sa mga
mananap ang gihulagway
? diin sa diin kapin sa 1 milyon ang mga
insekto
- apan gibanabana nga adunay labaw sa 7 milyon nga mga espesye sa mananap sa katingbanan. Ang mga mananap adunay gitas-on gikan sa 8.5 micrometres (0.00033 in) hangtod sa 33.6 metro (110 p). Adunay sila mga komplikado nga
pakig-uban
sa matag usa ug sa ilang mga
kalikopan
, nga naghimo og mga komplikado nga
food web
. Ang siyentipikong pagtuon sa mga mananap naila nga
zoolohiya
.
Kadaghanan sa mga buhi nga espesye sa mga mananap naa sa
Bilateria
, usa ka sahi kansang mga myembro adunay naay sumbanan sa lawas nga adunay parehas ug kilid. Gilakip sa
Bilateria
ang mga
protostomia
? diin daghang mga grupo sa mga
dili-bukgan
ang makit-an, sama sa mga
ulod nga lingin
,
daghagtiil
, ug ang mga
kinhason
? ug ang
deuterostomia
, nga adunay sulud nga
tunokogpanit
ingon usab mga
maybukobuko
, ang ulahi adunay sulud nga
bukhan
. Ang mga dagway sa kinabuhi nga gihubad ingon sa mga unang nga mananap naa sa
Kinabuhing Ediacaran
sa ulahing bahin sa
Precambrian
. Daghang mga moderno nga mananap nga
ka-ulo
matin-aw nga nakumpirma sa gikan sa
talaang posil
nga mga espesye nga nabuhi sa dagat sa panahon sa
Pagbutong Cambrian
, nga nagsugod mga 542 milyon ka tuig na ang nakalabay. May nailhan nga 6,331 nga mga grupo sa mga
gene
nga ambit sa tanan nga mga buhing mananap; tingali kini gikan sa usa ka
kumon nga kagikan
nga nabuhi og 650 milyon ka tuig ang milabay.
Sa kaniadto sa kasaysayan, gibahinbahin ni
Aristoteles
ang mga mananap sa mga adunay dugo ug sa mga wala. Gihimo ni
Carl Linnaeus
ang una nga herarkiyang biyolohiyal nga pagklasipikar sa mga hayop kaniadtong 1758 sa iyang
Systema Naturae
, nga gipalapdan ni
Jean-Baptiste Lamarck
ngadto sa 14 nga ka-ulo kaniadtong 1809. Kaniadtong 1874, gibahinbahin ni
Ernst Haeckel
ang gingharian sa hayop sa daghang-selyulang Metazoarios (karon managsama nga kahulugan sa Animalia) ug ang Ang Protozoarios, mga organismo nga adunay us aka selyula wala na giisip nga mga hayop. Sa bag-ong panahon, ang klasipikasyon nga biolohikal nga mga hayop nagsalig sa mga moderno nga pamaagi, sama sa mga molekular nga
pilohenetika
, nga epektibo sa pagpakita sa mga
kalabotang ebolusyon taliwala sa mga takson.
Gigamit sa tawo ang daghang uban pang mga sahi sa mananap, sama sa pagkaon (lakip ang karne, gatas, ug itlog), alang sa mga materyales (sama sa panit ug balhibo sa karnero), ingon mga binuhi, ug mga hayop nga nagtrabaho lakip na ang pagdala. Gigamit ang mga iro sa pagpangayam, ug sa mga langgam nga manunukob, samtang daghang mga hayop sa yuta ug tubig ang gipangayam alang sa kalingawan. Ang mga dili-tawo nga mga hayop nagpakita sa arte gikan sa labing kaunang mga panahon ug gipakita sa
mitolohiya
ug
relihiyon
.
Ang mga mananap adunay daghang mga kinaiyahan nga nakalahi nila gikan sa ubang mga buhing butang. Ang mga mananap eukaryotik ug daghang-selyula.
[1]
[2]
Dili sama sa mga
tanom
ug
lumot
, nga naghimo sa ilang kaugalingon nga mga nutrisyon
[3]
nga mga mananap nga
heterotrophic
[2]
[4]
mokaon sa organikong materyal ug pagtunaw sa sulud niini.
[5]
Uban sa dyutay nga mga eksepsyon, ang mga hayop moginhawa ug oxihena.
[6]
Ang tanan nga mga mananap
makalihok
[7]
(may kapasidad sa paglihok sa ilang mga lawas) menos na sa parte sa ubang siklo sa kinabuhi, apan ang pipila ka mga mananap, sama sa mga
banaog
,
gasang
,
tahong
, ug mga
sisi
, sa ulahi mahimong
di-makalihok
. Ang blastula usa ka yugto sa pagporma sa bilig o embryo nga pinasahi sa mga mananap,
[8]
(bisan kung nawala kini sa pipila) nga nagtugot sa mga selyula nga magka-lainlain ngadto sa mga espesyalista nga
tisyu
ug mga
organo
.
Ang tanan nga mga hayop gilangkuban sa mga selyula, gilibutan sa usa ka talagsaon nga extracellular matrix nga gilangkuban sa collagen ug elastic glycoproteins.
[9]
Sa panahon sa paglambo, ang animal extracellular matrix naghimo usa ka mapasibusibuon nga gambalay kun diin ang mga cell mahimo nga maglihok ug maorganisar pag-usab, nga makahimo sa pagporma sa mga komplikado nga istruktura nga posible. Mahimo kini mogahi, ug maghulma sa mga istruktura sama sa mga kabhang, bukog, ug tunok.
Adunay pipila nga mga eksepsyon - labi na ang mga
banaog
ug
palacosoa
- ang kalabanang mga lawas sa mananap gibulag sa mga tisyu. Kauban niini ang mga kaunuran, nga nagpalihok sa tibuok nga lawas, ug mga tisyu sa ugat nga nerbyos, nga nagpadala mga signal ug nagkoordinar sa lawas. Kasagaran, adunay usab usa ka agianan sa panghilis nga adunay nga may usa ka lungag (sa mga
bukya nga sudlay
,
cnidaria
, ug
ulod nga patag
) o duha nga lungag (sa kadaghanan sa mga bilaterian).
Ka-ulo
|
Example
|
No. of
Species
|
Yuta
|
Dagat
|
Tubig tab-ang
|
Dili patapot
|
Parasitiko
|
Mga
Muragwati
|
|
17,000
[10]
|
Yes (soil)
[11]
|
Yes
[11]
|
1,750
[12]
|
Yes
|
400
[13]
|
Mga
Daghagtiil
|
|
1,257,000
|
1,000,000
(insects)
|
>40,000
|
94,000
|
Yes
|
Dili apil ang nga parasitiko.
|
Mga
Dapawdapaw
|
|
6,000
|
|
Yes
|
60?80
|
Yes
|
|
Mga
Maybukobuko
|
|
65,000
|
23,000
|
13,000
[14]
|
18,000
|
Yes
|
40
(catfish)
[15]
[13]
|
Mga
Cnidaria
|
|
16,000
[10]
|
|
Yes
[11]
|
Yes (few)
[11]
|
Yes
[11]
|
>1,350
(Myxozoa)
[13]
|
Mga
Tunokogpanit
|
|
7,500
[10]
|
|
7,500
[10]
|
|
Yes
[11]
|
|
Mga
Kinhason
|
|
85,000
[10]
107,000
[16]
|
35,000
[16]
|
60,000
[16]
|
5,000
[12]
12,000
[16]
|
Yes
[11]
|
>5,600
[13]
|
Mga
Ulod nga lingin
|
|
25,000
[10]
|
Yes (soil)
[11]
|
4,000
[17]
|
2,000
[12]
|
11,000
[17]
|
14,000
[17]
|
Mga
Ulod nga patag
|
|
29,500
[10]
|
Yes
[18]
|
Yes
[11]
|
1,300
[12]
|
Yes
[11]
3,000?6,500
[19]
|
>40,000
[13]
4,000?25,000
[19]
|
Mga
Mananap nga ligid
|
|
2,000
[10]
|
|
>400
[20]
|
2,000
[12]
|
Yes
|
|
Mga
Banaog
|
|
10,800
[10]
|
|
Yes
[11]
|
200-300
[12]
|
Yes
|
Yes
[21]
|
Total number of described extant species as of 2013
[update]
: 1,525,728
[10]
|
- ↑
Avila, Vernon L. (1995).
Biology: Investigating Life on Earth
.
Jones & Bartlett Learning
. pp. 767?.
ISBN
978-0-86720-942-6
.
- ↑
2.0
2.1
"Palaeos:Metazoa"
.
Palaeos
.
Archived
from the original on 28 February 2018
. Retrieved
25 February
2018
.
- ↑
Davidson, Michael W.
"Animal Cell Structure"
.
Archived
from the original on 20 September 2007
. Retrieved
20 September
2007
.
- ↑
Bergman, Jennifer.
"Heterotrophs"
. Archived from
the original
on 29 August 2007
. Retrieved
30 September
2007
.
- ↑
Douglas, Angela E.; Raven, John A. (January 2003).
"Genomes at the interface between bacteria and organelles"
.
Philosophical Transactions of the Royal Society B
.
358
(1429): 5?17.
doi
:
10.1098/rstb.2002.1188
.
PMC
1693093
.
PMID
12594915
.
- ↑
Mentel, Marek; Martin, William (2010).
"Anaerobic animals from an ancient, anoxic ecological niche"
.
BMC Biology
.
8
: 32.
doi
:
10.1186/1741-7007-8-32
.
PMC
2859860
.
PMID
20370917
.
{{
cite journal
}}
: CS1 maint: unflagged free DOI (
link
)
- ↑
Saupe, S. G.
"Concepts of Biology"
.
Archived
from the original on 21 November 2007
. Retrieved
30 September
2007
.
- ↑
Minkoff, Eli C. (2008).
Barron's EZ-101 Study Keys Series: Biology
(2nd, revised ed.). Barron's Educational Series. p.
48
.
ISBN
978-0-7641-3920-8
.
- ↑
Alberts, Bruce; Johnson, Alexander; Lewis, Julian; Raff, Martin; Roberts, Keith; Walter, Peter (2002).
Molecular Biology of the Cell
(4th ed.).
Garland Science
.
ISBN
978-0-8153-3218-3
.
Archived
from the original on 23 December 2016
. Retrieved
29 August
2017
.
- ↑
10.00
10.01
10.02
10.03
10.04
10.05
10.06
10.07
10.08
10.09
Cite error: Invalid
<ref>
tag; no text was provided for refs named
Zhang2013
- ↑
11.00
11.01
11.02
11.03
11.04
11.05
11.06
11.07
11.08
11.09
11.10
Cite error: Invalid
<ref>
tag; no text was provided for refs named
Hogenboom2016
- ↑
12.0
12.1
12.2
12.3
12.4
12.5
Cite error: Invalid
<ref>
tag; no text was provided for refs named
Balian2008
- ↑
13.0
13.1
13.2
13.3
13.4
Cite error: Invalid
<ref>
tag; no text was provided for refs named
Poulin2007
- ↑
Cite error: Invalid
<ref>
tag; no text was provided for refs named
Reaka-Kudla1996
- ↑
Burton, Derek; Burton, Margaret (2017).
Essential Fish Biology: Diversity, Structure and Function
. Oxford University Press. pp. 281?282.
ISBN
978-0-19-878555-2
.
Trichomycteridae
... includes obligate parasitic fish. Thus 17 genera from 2 subfamilies,
Vandelliinae
; 4 genera, 9spp. and
Stegophilinae
; 13 genera, 31 spp. are parasites on gills (Vandelliinae) or skin (stegophilines) of fish.
- ↑
16.0
16.1
16.2
16.3
Nicol, David (June 1969). "The Number of Living Species of Molluscs".
Systematic Zoology
.
18
(2): 251?254.
doi
:
10.2307/2412618
.
JSTOR
2412618
.
- ↑
17.0
17.1
17.2
Cite error: Invalid
<ref>
tag; no text was provided for refs named
Felder2009
- ↑
Sluys, R. (1999). "Global diversity of land planarians (Platyhelminthes, Tricladida, Terricola): a new indicator-taxon in biodiversity and conservation studies".
Biodiversity and Conservation
.
8
(12): 1663?1681.
doi
:
10.1023/A:1008994925673
.
S2CID
38784755
.
- ↑
19.0
19.1
Pandian, T. J. (2020).
Reproduction and Development in Platyhelminthes
. CRC Press. pp. 13?14.
ISBN
978-1-000-05490-3
.
- ↑
Fontaneto, Diego.
"Marine Rotifers | An Unexplored World of Richness"
(PDF)
. JMBA Global Marine Environment. pp. 4?5.
Archived
(PDF)
from the original on 2 March 2018
. Retrieved
2 March
2018
.
- ↑
Morand, Serge; Krasnov, Boris R.; Littlewood, D. Timothy J. (2015).
Parasite Diversity and Diversification
. Cambridge University Press. p. 44.
ISBN
978-1-107-03765-6
.
Archived
from the original on 12 December 2018
. Retrieved
2 March
2018
.
- ↑
Bobrovskiy, Ilya; Hope, Janet M.; Ivantsov, Andrey; Nettersheim, Benjamin J.; Hallmann, Christian; Brocks, Jochen J. (20 September 2018).
"Ancient steroids establish the Ediacaran fossil Dickinsonia as one of the earliest animals"
.
Science
.
361
(6408): 1246?1249.
Bibcode
:
2018Sci...361.1246B
.
doi
:
10.1126/science.aat7228
.
PMID
30237355
.