Коммунизм (< латаар   comm?nis , ба?ал хуушар?ан эб хамта ) болбол ниигэмэй улас т?рын болон эдэй засагай нэгэн зорилготой ангиг?й ба ямаршье уласта харьяалагдадаг?й коммунис ниигэмлигэй ?зэл юм. Энэ ?зэл XX зуунай т??хэдэ гол н?л?? ?з??л?эн (коммунис уласууд болон капиталис уласуудай хоорондохи шэр??н тэмсэл, з??нтэнэй б?лэг болон с?л??тэ дэлхэйн хоорондохи х?йтэн дайнай ?е).

Марксис онолоор, коммунизм гээшэ тодорхой т??хын ?е шатадахи нээлтэн??дтэ зайлашаг?й гаража ерэхэ, ??ртэ ашагтай х?сэн болон материалис х?рэнгэг??р т?р??лхэ м?н с?л??тэ харилсаа холбоондо ?уурилхые з?бш??рдэг. Коммунизмын нарин тодорхойлолтонуудынь хоорондоо илгаатай байдаг ба энэ голдуу ниитэлиг улас т?рын бодолгын алдаа байдаг. Марксис онолой т?л?? тэмсэл: социализм бол юрэд??л коммунизмын шэлжэлтын замай ?е шата юм. Ленинис пролетариин ударида?ан манлай б?лэгэй ?зэл ?анаае энэ онолдо шэнээр нэбтэр??л?эн болон эрьелмын дараахи улас т?рын б?хы эрхэ мэдэлые бариха, ≪Ажалшад≫ ба ажалшадай оролсоо, капитализм ба социализмын хоорондохи шэлжэлтын ?е шата гэжэ тодорхойл?он.

Коммунис з?блэл, марксис буса хуби х?нэй эрхэ с?л??нэй т?л?? тэмсэгшэ коммунистууд, замбарааг?й коммунистууд гэхэ мэтэ коммунистууд шэлжэлтын манлай намай эсэрг??сэдэг ба коммунизмын байгуулалдахи капитализмын эхилэлые дэмжэдэг. ?ргэн сар х?реэнэй онолнуудтахи тэдэ коммунистуудай бодолоор илгаатай эдэй засагай х?дэлх??рн??д (жэшээнь хоол х?нэ?энэй хэрэглээ, болбосорол , эмнэлгэ гэхэ мэтэ) байдаг гэжэ ?зэдэг. Зарим коммунистууд ?йлэдбэрилэлэй ?ндэ?эн х?сэн з?йлые эзэмдэлхэ хубин ?мсэ ноёрхо?он капиталис ниигэмдэ ?йлэдбэрилэлэй ниигэмэй шэнжэ х?гжэлэй ябасада улам б?ри х?гжэжэ, энэнь ниигэмэй ?йлэдбэрилэлэй ?рэ д?н эзэмшэхэ хубиин эзэмшэл, хубиин ?мсэтэй эблэршэг?й з?ржэлтэй боложо эсэстээ социалис хубисхал хэжэ ажалшан ангиин засаглалые тогтоон капитализмые усадхаха замаар социализмые тогтоон коммунизмые байгуулхада х?ргэнэ. Капитализмын б?тээгдэх??н болохо пролетари анги з?бхэн ??рынг?? х?с??р ??ры??? с?л??лжэ шадаха тула энэ анги улас т?рын засагай эрхые байлдан абахань т??хэ зайлашаг?й шэнжэтэй гэжэ. Капитализм болбол хубиин ?мсэ, м?лжэлтэ ?ндэ?элдэг тула шударга бэшэ ниигэм м?н коммунистууд гэжэ. Харин коммунизм бол т?гэс энэрэнг?й ниигэм байха болоно гэжэ коммунистууд ?зэдэг.

Нэрэ томьёо [ За?аха | ?ндэ?эн бэшэгые за?абарилха ]

Т??хын материалын схемэдэ коммунизмын ??н??нь дарангылалг?й ба хомсодомол байдалда орохог?й байха ябадал юм.

Марксис онолоор пролетаринуудай дарангылалынь капитализм болон коммунизмын хоорондохи заб?арай системэ тогтолсоо ба ?мсые гансаар эзэмшэхэ?ээ засаглалай процесс хубилагдажа эхилдэг. Улас т?рын шэнжэлхэ ухаанда коммунизм заримандаа коммунис уласууд, нэгэ намай тогтолсоотой улас марксизм-ленинизмдэ ?нэнжэ байхые тунхагладаг ба тэрэниие ?ажаадаг.

Коммунизм гэдэг ?гын оршон ?еын хэрэглээнь социалис засагай газарнууд улас т?рын бодолгоороо ??ры??? тунхагла?ан нэгэ намта уласууд, х?рэнгэтэ улас г?, али ?йлэдбэрилэл, ажалшан ангинуудай т?л??л?эн байдалаар ходо хэлэгдэдэг. Эдэ засаглалнуудай ехэнхинь марксизм-ленинизмдэ ?уурил?ан байдаг гэбэшье тэдэ энэниие коммунизм гэжэ нэрлэдэгг?й болон ?зэл ?уртал тэдэнэй улас т?рын бодолгонуудай х?дэлгэгшэ х?ч ба?ан. Мао Цзедун : жэшээнь шэнэ арадшалал ба Ленинэй коммунизм 1920 оной ?мэнэ г?, али дайнай ?еын коммунизм. Энэнэй дараа вьетнамшууд ≪đ?i M?i≫ хуулишал?ан ба хитадууд социализмаа татан буулга?ан байна. Засагай газарнууд ??р бусад засагай газарнуудаараа шэлжэлтын социалис системэ байгуулан тодорхойлжо бай?ан. Энэ системэ заримдаа уласай социализм г?, али эжэл адли нэрээ дурдагдадаг.

Сэбэр коммунизм ходо социализмын дараа ?е шатын талаар хэлэгдэнэ гэ?эн хэдышье коммунистууд коммунизмын ?е гэжэ дурдадаг. Ангиг?й харьяалалг?й ниигэмынь коммунизмаар тайлбарилагдана. Энэ коммунизм бодито улас т?рын ба эдэй засагай оршондохи шиидбэри гаргадаг. Карл Маркс, бусад коммунист филисофнар коммунизм?аа капитализм руу шэлжэхэ ?едэ коммунизмые хэрхэн б?тээ?эн, ажалшан ангиин бодолго хэрхэн гара?аниие тайлбарилдаг. Коммунис тунхаглалда, Маркс газарай дахин хубаарилалта, коммунизмда шэлжэхэ ?еын ?йлэдбэрилэлэй т?лэблиг?? танилсуул?ан.

Онол [ За?аха | ?ндэ?эн бэшэгые за?абарилха ]

Коммунис онолой хажуугаар, тэгшэ буса капиталис байдалые эсэхэ гансахан зам пролетари (ажалшан анги) тэдэ ниигэмдэ хамтаараа баялигай т?б болгохые хэшээдэг. Томохон хэмжээнэй хубисхалта сугларалтанууд капиталис тогтолсоое т?лхэн унагахадаа х?рэнгэтэнэй ангиие ашагла?ан. Хубисхалта онолой ехэнхи ба коммунис хубисхалда зорюулагда?ан хэ?эг зэбсэг ашаглан оролсожо бай?ан. Онолшод хубисхалые бэеэ даа?ан олон арга замаар ехэбшэлэн коммунизмые ехэбшэлэн бии боло?он оршон?оон хамааруулан тайлбарил?ан байдаг. Жэшээнь Хитадай хубисхалта сэрэгэй арми болон улаан хитадые хамаруул?ан ба энэ ?едэ вьетнамшуудай арми болон баруунай арминуудай хоорондо Вьетнамай дайн дэлгэржэ бай?ан ба 1975 ондо д??ргэ?эн. Энэ ?едэ Кубадахи хубисхал г?, али бодито т?рын эрьелтэ боло?он. Эхилээд Кастро Кубын хэрэгтэ манлай нам зайлашаг?й хэрэгтэй гэдэгтэ этигээг?й. 2 талын зэбсэглэ?эн тэмсэлдэ Батистынхидай т?лхисэ ?г?? ?эн. Коммунис хубисхал юу байбашье зорилго ажалшан ангиие бусаан ниигэмэй анги дабхарга болгохо, анги дабхаргаг?й ниигэмые ??схэжэ байнуулха юм.

Т??хэ [ За?аха | ?ндэ?эн бэшэгые за?абарилха ]

?йлэдбэрилэлэй эртын харилсаанай ?ндэ?эн ?ууриие т?лихэн унага?ан. ?ндэ?этэн хоорондын харилсаа тэдэнэй байгаалиин зан ааша ба захиргаадалта гэхэ мэтэ з?йлн??дые хамааралг?йгээр нэгэ анги болгохо юм.

Саашада мэдээсэл эртын коммунизм, шажанай коммунизм ба ?лэ г?йсэлдэхэ социализмын тухай байха болоно.

Коммунизмын бии бололго арсалдаатай байдаг. Элдэб т??хын б?лэг онолшод коммунистые олон янзаар тайлбарилдаг. Германиин филисоф Карл Маркс эхин ?еын коммунизмые жэнхэни гэжэ ?зэдэг. Марксын хубида х?н т?рэлхитэн ?л?? ехые хэжэ б?тээ?энээр хубиин ?мсые х?гж??л?эн. Ангиг?й ниигэм анха Эртын Грецидэ бии боло?он. Платон ??рын ≪ Улас т?рэдэ ≫ х?н??д ???эд?? ноогдо?он х?рэнгэ, эхэнэр болон х??гэд??дтэй газар гэжэ тайлбарил?ан.

Баруун т??хэдэ ?мсэ х?рэнгын ниитэлиг эзэмшэлдэ ?уурил?ан байха ё?отой гэжэ ?зэдэг. Жэшээнь, Ромада Спартак богоолой зэбсэгтэ бодолгодо нэгдэ?эн байдаг. V зуунда Маздакай х?дэл??ндэ одоогой Иран ?урбалжатанууд, санбаартанууд коммунистда х?сэ ?ори?он тухай тодорхойлон ?г??л?эн ба эгалитари ?зэлтэнэй ниигэм хубиин ?мсэтэ байгуулгые ш??мжэлдэг бай?ан.

??р нэгэ жэшээ коммунистын бишыхан ниитэлиг оршожо байдаг. Жэшээнь зарим даяаншын ниитэлиг бусад ш?тэлгэтэн??дтэ газар болон бусад х?рэнгые ноогдуул?ан байдаг. Эдэ хэ?эг??д ходо хубиин ?мсэ бол бурхан?аа эльгээгдэ?эн гэжэ этигэдэг.

XVI зуунда Англиин зохёолшо коммунсизм тухай бодолоо саарь?анда буулга?ан. Тэрэнэй эрдэм шэнжэлгын б?тээл ≪ Утопи ≫ 1516 ондо захирагшадай ударида?ан олон ниитын х?рэнгэдэ ?уурил?ан ниигэм гэ?эн арай ?л?? тайлбарил?ан байдаг. XVII зуунда коммунистуудай бодол Англи уласые дахин н?мэр?эн. Франциин хубиин ?мсын ш??мжэлгые XVIII зуунай Гэгээрэлэй ?едэшье ?ргэлжэл??л?эн. Хожом Франциин хубисхал , коммунизмын эрьелтэ улас т?рын хоо?он номлолой ?едэ элирхы боло?он.

XIX зуунай эхин ?еын олониитэдэ элдэб янзын ниигэмые хубилгажа байгуулагшад ниитэлиг эзэмшэлдэ ?уурил?ан байдаг гэбэшье уридын коммунис олон ниитэ тэдэ буянай ба шажанай онсогой ажа холбогдолтойгоор х?рэнгын ?ууриие бусаан табижа эхил?эн. Тэдэнэй дунда Роберт Оуэн нэрэтэй алдартай нэгэн бай?ан ба тэрэ индейц??дтэхи шэнэ зохисолые оло?он B горхиной A фирмэдэ тоосоо хэхые зохёон байгуул?ан. Дараань XIX зуунда Маркс эдэ ниигэмые хубилгажа байгуулагшадые утопи социалис гэжэ шэнээр оруул?ан. Марксын тодорхйл?оноор утопи социалистда Сен-Симоные багтаана.

Тэрэнэй оршон ?еын т?рэл коммунизмын ??элтэ Европодохи XIX зуунай социалис х?дэл??н юм. ?йлэдбэриин хубисхалай ?едэ д?нд?? осолтой н?хэсэлдэ ажаллуулдаг гэ?эн социалис ш??мжэлэгшэд кадитализмые буруудха?ан. Эдэ ш??мжэлэгшэдэй дунда Маркс ба тэрэнэй найза н?хэр Фридрих Энгельс хоёр бай?ан юм. 1848 ондо Маркс болон Энгельс хоёр коммунизмда шэнэ тайлбари бии болго?он ба ≪ Коммунис тунхаг ≫ номоо олоной х?рэтэр болго?он.

Марксизмын м?шэр салаа боло?он троцкизмые Лев Троцкий х?гж??л?эн байна. Дэлхэйн эрьелтэ онолой орондонь Байнгын эрьелтын онол ба нэгэн хотын социализм м?н 2 ?е шататай онол дэмжэ?эн.

З??лтэ [ За?аха | ?ндэ?эн бэшэгые за?абарилха ]