Адуу

Морин
	Адуу
Биологиин классификаци
Аймаг:	Амитад (Animalia) ;
Х?рээ:	Х?бшэтэн (Chordata) ;
Дэд х?рээ:	?ээр нюруутан (Vertebrata) ;
Анги:	??н тэжээлтэн (Mammalia) ;
Баг:	Туурайтан (Perissodactyla) ;
Обог:	Адуунайхан (Equidae) ;
Дэд з?йл:	Equus ferus caballus ;

Адуу г?, али морин ( Equus ferus caballus ) б?т?? туурайтай х?хэтэн болоод уналга, ашалга, х?нэ?эн зэргэдэ ашаглагдадаг эдэй засагай ажа холбогдол б?хы гэрэй амитан. Х?н т?рэлхитэн 10000 жэлэй ?мэнэ??? адууе гэрш??л?эн гэдэг. Монголшуудмнай н??дэлэй соёл, амидаралай хэб маяг, уламжалалта сэрэгэй уралигынь адуун дээрэ ?ндэ?эл?эн гэхэдэ хэлэсдэхэг?й.

Адуунь табан хошуу малай нэгэ болоод бод мал юм. Адууе Монголшууд на?а х?й?ээрынь илган нэрлэдэг.

Япон уласта бол морин унаха г?, али эзэмшэхэнь нэрэ т?рын хэрэг бай?ан байна. Нэгэ ё?ондоо эрхэ мэдэл, х?сэн шадалтайень элидхэжэ бай?ан гэ?эн ?гэ.

Харин эдэй засагай байдал ??ршэлэгдэжэ н??дэлшэн соёлойхитой харисуулхада одоо мориной элирхылхэ эдэй засагай ?нэнь буур?ан гэжэ ?удалаашад ?зэдэг.

Саяхан х?рэтэр тахиие адуунай шууд ?бэг гэжэ ?зэжэ бай?ан болобошье ^[1], бусад эрдэмтэдэй ?удалгаагаар тахинь 66 хромсомтой , гэрэй адуунь 64 хромсомтой болохые ???лшын ?еын цитогенетикын ?удалгаагаар нотолжо тахиие тусхай бэеэ даа?ан ?албари гэжэ ?зэхэ боло?он ^[2].

Амитан ?удалалай ангилалаар гэрэй адуу болон энэниин ?бэг болохо одоогой зэрлиг адуунь б?т?? туурайтанай отряд, адуу т??этэнэй изагуур, адуунай т?рэлдэ хамаарагдана. адуунай т?рэл дотороо жэнхэни адуу, элжэгэн г?, али хулан, зебрэ г?, али эреэн тахи гэ?эн д?рбэн дэд т?рэлдэ хубаагдана.

Адуунай эртэнэй ?бгэ [ За?аха | ?ндэ?эн бэшэгые за?абарилха ]

Адуунай эртэнэй ?бгэниинь туулайрхуу бэетэй, урда хоёр ?арбуунь д?рбэн ?алаа, хойто хоёр ?арбуунь гурбан ?алаа ?арбуутай хиракотериум хэмээхэ нэрэтэй ш???элиг ургамалаар хооллодог 28-56 см ?ндэртэй жаахан амитан гэжэ ?зэдэг. Хэтэрхы жаахан бэетэй?ээ болоод мяхашан амитадай хямда оложо эдидэг хоолынь болодог бай?ан байна. Энэнь адуунай хамагай томо байгалын шалгуур бай?ан ушар?аа мяхашан амитад?аа зугатааха, хурдалха, ?онор сэргэг байха зэргэ олон шаардалгын улам?аа адуунай ?бгэ хубисажа эхил?эн байна. ??нэтэй зэргэсэн саг уурын ??ршэлэлтэ г?, али д?рбэн удаагай томо м??этэлигэй ?еэр адуу бэеын хэмжээгээрээ нэгэ томорон нэгэ жаахарха замаар м?н??нэй адуунай т?рхые оло?он байна. Энэ хубисалай д?ндэ адуу ?арбуугаа ??ршэлэн ганса хуруутай г?, али б?т?? туурайтай боло?ониинь адуунай хурдан дабхижа араатан?аа зугатха дабуу талые н?хэсэлд??л?эн байна. ?арбуутай бай?анай ула м?р болохо эбэрлиг з?йл адуунай х?лнэй дотор талада хадгалагдан ?лэ?эн байдаг. Монгол адуунай ?бгые тахи гэжэ ?зэдэг бай?ан болобош хромсомын тоо адлиг?й ушар байха боломжог?й гэ?эн д?гнэлтэдэ х?рэ?эн байдаг. Харин тарпан гэжэ адуутай адлихан зэрлиг адуу бай?аные ?удалаашад адуунай ?бгэ байжа болохо талаар дурид?ан байдаг. Харамсалтайнь тарпаниинь арбан ё?о д?гээр зуунда б?рин усад?ан тула тарпанай хромсомын тоое тодорхойлжо шадааг?й. Иим?ээ энэнь онолой сула тала боложо байна ^[2].

Адуунай на?анай нэршэл [ За?аха | ?ндэ?эн бэшэгые за?абарилха ]

Монголшууд мал ажахые эртэн?ээ эрхэлэн ерэ?эн тула Монгол хэлэниинь мал ажахын нэршэлээр ?ргэн баялиг бэлэй. Адууе Монголшууд на?а х?й?ээрынь дарааха байдалаар юрэнхылэн нэрлэдэг болоод ??н?ээшье ?л?? нарин нэршэлн??д бии.

На?а	Эрэ	Эмэ	Тайлбари
Т?л	Унага	Унага	Нэгэ на?а х?рээг?й ?е
Нэгэ	Даага	Даага	Нэгэ?ээ хоёр на?атай ?е
Хоёр	Ш?длэн ?рээ	Ш?длэн байдас	???н ш?дэн унажа я?ан ш?дээр ш?дэлдэг ?е
Гурба	Хязаалан ?рээ	Хязаалан байдас	Ш?дэн захалха г?, али захын ш?дэн ургаха ?е
Д?рбэ	Соёолон ?рээ	Соёолон байдас	Араан?аа хойшо соёо ургажа эхилхэ ?е
Бэе г?йсэ?эн	Азарга	Г??	Агтал?ан эрэ адууе агта морин гэнэ