Pirinejsko poluostrvo ili Iberijsko poluostrvo se nalazi na krajnjem jugozapadnom dijelu kontinenta. Izuzev na krajnjem sjeveroistoku gdje se poluostrvo Pirinejskim planinama dodiruje sa evropskim kopnom. Sve druge njegove rubne dijelove zapljuskuju vode Atlantskog okeana i Sredozemnog mora . Povr?ina poluostrva iznosi 581.000 km ² . ^[1]

Geografija [ uredi | uredi izvor ]

U reljefu Pirinejskog poluostrva dominiraju veoma prostrane visoravni i srednje visoke planine. Najve?i dio njegove unutra?njosti ?ini visoravan Mezeta . Visoravan le?i između 600 i 800 metara nadmorske visine. Izgrađena je dijelom od starih kristalastih stijena u bazi i na povr?ini od mlađih sedimenata. Mezeta je blago nagnuta u pravcu zapada i jugozapada, a posljedica toga je da ve?ina rijeka te?e u tom pravcu. Sa visoravni se izdi?e vi?e planina ( Sijera Gata , Gredos , Sijera de Gadarama ) koje Mezetu dijele u dvije reljefne cjeline: Staru Kastiliju na sjeveru i Novu Kastiliju na jugu. Mezetu na sjeveroistoku ograđuju prostrane Iberske planine. Na krajnjem sjeveru su Kantabrijske i Pirinejske planine, a na jugu Sijera Morena .

Na zapadu, uz Atlantski okean, od Cadiza na krajnjem jugu do La Corune na sjeveru, prostire se pojas priobalnih nizina. Na jugu nizine zahvataju ve?e prostranstvo. U pravcu sjevera one se postepeno su?avaju. Nizine uz rije?ne doline zalaze duboko u unutra?njost poluostrva. Na sjeveru Kantabrijske planine nisu pogodovale nastanku prostranih ravnica. Nizinski pojas je du? Sredozemnog mora uzak. Jedino se uz tok rijeke Ebro nizine jako pro?iruju i dolinom rijeke, između Iberijskih i Pirinejskih planina, uvla?e u trup poluostrva.

Klima [ uredi | uredi izvor ]

Pirinejsko poluostrvo nije jedinstveno klimatsko podru?je. Najve?i dio njegove unutra?njosti, posebno prostor Mezete , ima izrazitu kontinentalnu suptropsku klimu. Prostori uz Atlantsko primorje imaju atlantsku, a oblasti uz isto?ne obale mediteransku klimu . Centralni dijelovi poluostrva koji imaju kontinentalnu klimu odlikuju se dugim toplim i su?nim ljetima. Zime su dosta hladne i, također, su?ne. Ovi prostori primaju malo padavina. Najve?i njegov dio primi oko 400, rijetko do 600 mm. Ni?i dijelovi nemaju vi?e od 400 mm ki?e. U pravcu jugozapada pove?ava se koli?ina padavina do oko 800 mm.

Prostori uz Atlantski okean klimatski su mnogo povoljniji. To su oblasti blage atlantske klime. Zime su ovdje veoma blage i vla?ne, a ljeta su umjereno topla i, također, vla?na. Sa izuzetkom krajnjeg ju?nog dijela ovog klimatskog podru?ja u kojem godi?nja koli?ina padavina ne prema?uje 800 mm, svi drugi njegovi dijelovi imaju vi?e od 1.000 mm ki?e, a neki prostori na zapadu dobijaju oko 1.600 mm padavina.

Mediteransku klimatsku oblast odlikuju veoma topa, su?na i duga ljeta. Zime su blage i umjereno vla?ne. O ovoga odstupa centralni dio Sredozemnog primorja koji dobija samo 400 do 500 mm ki?e. Na krajnjem sjeveru i jugu ovog klimatskog pojasa godi?nja koli?ina padavina iznosi oko 1.000 mm.

Rijeke [ uredi | uredi izvor ]

Rije?na mre?a Pirinejskog poluostrva uspostavila se, kako to u prirodi uvijek biva, udirektnoj ovisnosti od reljefa i klime prostora. Ograni?en prostor nije pogodovao uspostavljanju ve?ih tokova. Klima, prije svega su?nost sredi?njih dijelova poluostrva gdje se nalaze izvori?ta gotovo svih rijeka, u?inila je da su tokovi u izvori?tu dosta slabi. Oni oja?aju tek u centralnim i donjim dijelovima toka. Rijeke imaju, uglavnom zbog neravnomjerne raspodjele padavina, neuravnote?en re?im voda.

Sve ve?e rijeke Pirinejskog poluostrva teku u pravcu zapada i jugozapada. One slijede nagib terena i sve se, osim Ebra, ulijevaju u Atlantski okean. Ebro, međutim, zavr?ava tok u Sredozemnom moru. Najve?e pritoke Atlantskog okeana su: Tagus , Minho , Douro Guadiana i Guadalquivir . Rijeke su privredno dobro iskori?tene. Na njima su izgrađene mnoge elektrane i akumulacioni bazeni ?ija se voda koristi za natapanje plodnih polja.

Flora [ uredi | uredi izvor ]

Prirodni biljni pokrov poluostrva je izmijenjen i veoma reduciran. Velika ?umska prostranstva su iskr?ena kako bi se pove?ale poljoprivredne povr?ine. Najvi?e je devastirano Atlantsko primorje. Na njegovom sjeverozapadnom dijelu ponegdje su o?uvane ?ume kestena i hrasta . U planinskim prostorima ima i bukovih ?uma.

U prostorima mediteranske klime, na krajnjem jugoistoku i istoku poluostrva, najrasprostranjenija je mediteranska makija, niska grmolika vegetacija prilagođena su?nim uvjetima. Ovdje se mjestimi?no rasprostiru ?ume zimzelenog hrasta, hrasta plutnjaka i drugog zimzelenog drve?a. Centralni prostori, posebno prostor Mezete, prekriveni su dosta oskudnom grmolikom vegetacijom i travama. Na ra?un iskr?enih ?uma na ?itavom poluostrvu podignuti su nasadi mediteranskog vo?a: vinove loze , masline , smokve i planta?e sa agrumima i bademima .

Stanovni?tvo [ uredi | uredi izvor ]

Pirinejsko poluostrvo je dobro naseljeno. Ve?inu stanovni?tva ?ine ?panci i Portugalci . Ovim narodima pripada gotovo 85% ukupnog stanovni?tva poluostrva. Osim njih, ovdje jo? ?ive: Katalonci , Galijci , Baski i Romi . Na poluostrvu ?ivi 56 miliona stanovnika. ^[2] Prosje?na naseljenost je neznatno manja od 100 stanovnika po kvadratnom kilometru.

Najmanju naseljenost imaju centralni dijelovi poluostrva i njegov krajnji ju?ni dio. U ovim prostorima naseljenost varira između 20 i 70 stanovnika po kvadratnom kilometru. Najgu??e su naseljeni priobalni predjeli i rije?ne doline. Naseljenost u priobalnim prostorima na krajnjem zapadu, sjeverozapadu i na istoku dose?e, a ?esto i prema?uje 250 stanovnika po kvadratnom kilometru.

Do Drugog svjetskog rata poluostrvo je prete?no bilo agrarno podru?je. Stanovni?tvo je uglavnom ?ivjelo od poljoprivredne proizvodnje. Najvi?e su se uzgajale ?itarice: p?enica , je?am , kukuruz , ra? , ri?a i zob . Na Pirinejskom poluostrvu porizvodi se dosta vo?a, najvi?e gro?đa i agruma . U mediteranskom primorju su prostrani maslinjaci. U novijem dobu poljoprivreda je jako unaprijeđena, te i danas ?ini zna?ajnu privrednu djelatnost u ?paniji i Portugalu .

Sto?arstvo je, također, jako razvijeno. Ranije je preovladavao uzgoj sitne stoke. Danas je, međutim, mnogo uznapredovalo mlije?no i mesno govedarstvo. Ribolov, priobalni i okeanski, intenzivno se razvija. ?panija i Portugal pripadaju skupini zemalja sa visoko razvijenom ribolovnom privredom.

Dr?ave i teritorije [ uredi | uredi izvor ]

Dr?ava/ Teritorija	Stanovni?tvo	km 2	%	Napomene
?panija	43.500.000	493.519 km 2	85%	Zauzima ve?inu poluostrva
Portugal	10.144.940	89.261 km 2	15%	Zauzima ve?inu zapadnog dijela poloutrva
Francuska	12.035	540 km 2	<1%
Andora	84.082	468 km 2	<1%
Gibraltar	29.431	7 km 2	<1%

Reference [ uredi | uredi izvor ]

Vanjski linkovi [ uredi | uredi izvor ]

Wikivoyage ima vodi? za putovanje za: Pirenejsko poluostrvo