Balfourova deklaracija bila je izjava za javnost koju je britanska vlada objavila 1917. godine za vrijeme Prvog svjetskog rata najavljuju?i potporu uspostavljanju "nacionalnog doma za jevrejski narod" u Palestini, tada osmanlijskoj regiji s malobrojnim manjinskim jevrejskim stanovni?tvom. Izjava je sadr?ana u pismu ministra vanjskih poslova Ujedinjenog Kraljevstva Arthura Balfoura od 2. novembra 1917. godine lordu Rothschildu , vođi britanske jevrejske zajednice, radi prosljeđivanja Cionisti?koj federaciji Velike Britanije i Irske . Tekst deklaracije objavljen je u ?tampi 9. novembra 1917. godine.

Neposredno nakon njihove objave rata Osmanlijskom Carstvu u novembru 1914. godine, Britanski ratni kabinet po?eo je razmatrati budu?nost Palestine. U roku od dva mjeseca, ?lan cionisti?kog kabineta Herbert Samuel , podnio je britanskom kabinetu memorandum, predla?u?i podr?ku cionisti?kim ambicijama kako bi se privukla podr?ka Jevrejima u ?irem ratu. Britanski premijer Herbert Henry Asquith osnovao je u aprilu 1915. godine odbor za utvrđivanje njihove politike prema Osmanlijskom Carstvu, za posebnim osvrtom na Palestinu . Asquith, koji se zalagao za poslijeratnu reformu Osmanlijskog Carstva, dao je ostavku u decembru 1916. godine, a njegova zamjena David Lloyd George , zalagao se za podjelu Carstva. Prvi pregovori između Britanaca i cionista odigrali su se na konferenciji 7. februara 1917. godine na kojoj su bili Mark Sykes i cionisti?ko rukovodstvo. Naknadne rasprave dovele su do Balfourovog zahtjeva, 19. juna, da Rothschild i Chaim Weizmann predaju nacrt javne izjave. Britanski kabinet je raspravljao o daljnjim nacrtima tokom septembra i oktobra, uz doprinos cionisti?kih i anticionisti?kih Jevreja, ali bez predstavnika lokalnog palestinskog stanovni?tva.

Krajem 1917. godine, uo?i Balfourove deklaracije, stanje na boji?tima pred kraj Prvog svjetskog rata u?lo je u pat situaciju, jer dva britanska saveznika nisu bila potpuno anga?irana: Sjedinjene Ameri?ke Dr?ave tek ?e pretrpjeti prve ratne gubitke, dok je Rusija bila usred Oktobarske revolucije bolj?evika koji su preuzeli vlast. Zastoj u ju?noj Palestini slomljen je bitkom kod Beershebe 31. oktobra 1917. godine. Objavljivanje kona?ne deklaracije odobreno je 31. oktobra; prethodna rasprava u vladi odnosila se na uo?ene propagandne koristi među svjetskim jevrejskim zajednicama za savezni?ke ratne napore.

Uvodne rije?i deklaracije predstavljale su prvi javni izraz podr?ke velikih politi?kih sila cionizmu . Izraz "nacionalni dom" nije imao presedan u međunarodnom pravu i bio je namjerno neodređen u pogledu toga da li se razmi?lja o jevrejskoj dr?avi . Namjeravane granice Palestine nisu bile precizirane, a britanska vlada je kasnije potvrdila da rije?i "u Palestini" zna?e da jevrejski nacionalni dom nije trebao pokriti cijelu Palestinu. Druga polovina deklaracije dodana je kako bi se zadovoljili protivnici politike, koji su tvrdili da bi to ina?e prejudiciralo polo?aj doma?eg palestinskog stanovni?tva i podstaklo antisemitizam ?irom svijeta, "ozna?avaju?i Jevreje strancima u njihovim rodnim zemljama". U deklaraciji se tra?i za?tita građanskih i vjerskih prava za palestinske Arape , koji su ?inili veliku ve?inu lokalnog stanovni?tva, kao i prava i politi?ki status jevrejskih zajednica u drugim zemljama izvan Palestine. Britanska vlada priznala je 1939. godine da je trebalo uzeti u obzir stavove lokalnog palestinskog stanovni?tva, a 2017. godine priznala je da je deklaracija trebala zatra?iti za?titu politi?kih prava palestinskih Arapa.

Otpor Balfourovoj deklaraciji u Palestini [ uredi | uredi izvor ]

Lokalna hri??anska i muslimanska zajednica u Palestini, koja je ?inila gotovo 90% stanovni?tva , o?tro se usprotivila deklaraciji. ^{[1] [2]} Kao ?to je opisao palestinsko-ameri?ki filozof Edward Said 1979. godine, smatralo se da je to na?injeno: "(a) od strane evropske sile, (b) o neevropskoj teritoriji, (c) uz potpuno zanemarivanje oba prisustva i ?elje doma?e ve?ine koja ?ivi na toj teritoriji, i (d) uzelo je oblik obe?anja o istom tom teritoriju drugoj stranoj grupi."

Prema King-Crane komisiji iz 1919. godine, "nijedan britanski oficir, kojeg su komesari konzultirali, nije vjerovao da se cionisti?ki program mo?e provoditi osim silom oru?ja." ^[3] Delegacija Muslimansko-hri??anske asocijacije na ?elu s Musom al-Husaynijem , izrazila je javno neodobravanje 3. novembra 1918. godine, jedan dan nakon parade cionisti?ke komisije kojom je obilje?ena prva godi?njica Balfourove deklaracije. Predali su peticiju koju je potpisalo vi?e od 100 uglednika Ronaldu Storrsu, britanskom vojnom guverneru:

Ju?er smo primijetili veliku gomilu Jevreja koja je nosila transparente i pretr?avala ulice vi?u?i rije?i koje ranjavaju osje?aj i ranjavaju du?u. Oni se otvorenog glasa pretvaraju da je Palestina, koja je sveta zemlja na?ih otaca i groblje na?ih predaka, koju ve? dugo naseljavaju Arapi, koji su je voljeli i umrli u njenoj odbrani, sada nacionalni dom za njih ... Mi Arapi, muslimani i hri??ani, oduvijek smo duboko simpatizirali progonjene Jevreje i njihove neda?e u drugim zemljama ... ali postoji velika razlika između takve simpatije i prihva?anja takve nacije ... koja vlada nad nama i raspola?e na?im poslovima.

^[4]

Skupina je također protestirala zbog no?enja novih "bijelih i plavih transparenta s dva obrnuta trokuta u sredini", skre?u?i pa?nju britanskih vlasti na ozbiljne posljedice bilo kakvih politi?kih implikacija u podizanju transparenta. ^[5] Kasnije tog mjeseca, na prvu godi?njicu okupacije Jaffe od strane Britanaca, muslimansko-hri??ansko udru?enje poslalo je podu?i memorandum i peticiju vojnom guverneru protestiraju?i jo? jednom zbog bilo kakvog stvaranja jevrejske dr?ave. Ve?ina britanskih vojnih vođa smatrala je Balfourovu deklaraciju ili gre?kom ili izjavom koja predstavlja ozbiljne rizike. ^[6]

Posljedice Balfourove deklaracije iz 1917. godine [ uredi | uredi izvor ]

Deklaracija je imala mnoge dugotrajne posljedice. Uvelike je pove?ana popularna podr?ka cionizmu u jevrejskim zajednicama ?irom svijeta i postala je klju?na komponenta Britanskog mandata u Palestini , osniva?kog dokumenta Britanski mandat u Palestini , kojim je kasnije nastao Izrael i Palestinske teritorije . Kao rezultat toga, smatra se glavnim uzrokom dana?njeg izraelsko-palestinskog sukoba , ?esto opisivanog kao najneprihvatljiviji sukob na svijetu. I dalje postoje kontroverze oko brojnih podru?ja, poput toga da li je deklaracija u suprotnosti s ranijim obe?anjima koja su Britanci dali Husseinu bin Aliju Al-Hashimiju tada?njem vođi ?erifata u Mekki u McMahon-Hussein prepisci .

Prema izvje?taju Palinove komisije iz augusta 1920. godine ka?e se:

da je u?inak Balfourove deklaracije bio da muslimani i hri??ani ostanu zanijemljeni ... Nemogu?e je umanjiti gor?inu buđenja. Smatrali su da ih treba predati ugnjetavanju koje su oni mnogo vi?e mrzili nego Tur?ina i bili su zgro?eni mi?lju o ovoj dominaciji ... Istaknuti ljudi otvoreno govore o izdaji i da je Engleska prodala zemlju i dobila novac ... Prema cionisti?koj upravi usvojili su stav "?elimo jevrejsku dr?avu i ne?emo ?ekati ", i nisu se ustru?avali iskoristiti sva sredstva koja su im na raspolaganju u ovoj zemlji i u inostranstvu da bi prisilili ruku uprave koja je du?na da po?tuje "status quo" i da budu?e administracije u tom pravcu djeluju sa politikom koja nije predviđena u Balfourovoj deklaraciji ... ?to je prirodnije od toga da muslimani i hri??ani ne shvate ogromne pote?ko?e pod kojima je uprava radila i koja radi i koja dolazi do zaklju?ka da se moraju odobriti otvoreno objavljeni zahtjevi Jevreja i da garancije palestinskom stanovni?tvu u Deklaraciji postanu samo mrtvo slovo na papiru."

^[1]

Literatura [ uredi | uredi izvor ]

• Adelson, Roger (1995). London and the Invention of the Middle East: Money, Power, and War, 1902?1922. Yale University Press. p. 141. ISBN 978-0-300-06094-2 .
• Allawi, Ali A. (2014). Faisal I of Iraq. Yale University Press. pp. 216?. ISBN 978-0-300-19936-9 .
• Kamel, Lorenzo (2015). Imperial Perceptions of Palestine: British Influence and Power in Late Ottoman Times. British Academic Press. ISBN 978-1-78453-129-4 .
• De Waart, P.J.I.M (1994). Dynamics of Self-determination in Palestine: Protection of Peoples as a Human Right. BRILL. p. 271. ISBN 978-90-04-09825-1 .

Reference [ uredi | uredi izvor ]