Brezel Diabarzh Bro-Saoz
a reer eus an heuliad emgannou a c'hoarvezas etre
1642
ha
1651
, etre ar Barlamanterien (lesanvet
Roundheads
, pennou ront) hag ar Roueelourien (lesanvet
Cavaliers
, marc'hegerien) da c'houzout penaos e vije renet gouarnamant Bro-Saoz. C'hoarvezout a reas ar brezel diabarzh abalamour d'an dizemglev etre ar roue Charlez I
an
hag ar
Parlamant
, diwar-benn gwiriou ar roue dreist-holl.
Er brezel kentan (1642?1646) hag en eil (1648?1649) e voe emgannou etre aduidi ar roue
Charlez I
an
ha re ar Parlamant ; hag en trede brezel (1649?1651) e voe emgannou etre aduidi ar roue
Charlez II
ha re ar Parlamant. Echuet e voe ar brezeliou-se gant trec'h ar Barlamanterien war ar Roueelourien en
emgann Worcester
d'an 3 a viz Gwengolo 1651.
Tri disoc'h a voe d'ar Brezel Diabarzh : ar roue Charlez I
an
a voe barnet ha lakaet d'ar marv e 1649 ; mont a reas e vab, Charles II, d'an harlu e 1651 ; ha lakaet e voe fin d'ar rouantelezh e Bro-Saoz, pa voe kemeret he lec'h gant
Commonwealth of England
da gentan (1649?1653), ha gant ar
Protectorate
(gwarezvro) da c'houde, renet gant
Oliver Cromwell
(1653?1658) hag e vab Richard war-lerc'h (1658?1659). Gant ar Brezel Diabarzh ivez e teuas un dra war wel : hiviziken e c'hallje ket ar roue ren e-unan, hep asant ar parlamant. Kement-se a voe lakaet splannoc'h c'hoazh un nebeud bloavezhiou diwezhatoc'h gant an
Eil Dispac'h Saoz
(an "Dispac'h Glorius") e 1688, hag a ziazezas da vat ar
Vonarkiezh vonreizhel
.
Sellet a reer ouzh Brezel Diabarzh Bro-Saoz alies evel ul lodenn eus an heuliad brezeliou a anver
Brezeliou an Teir Rouantelezh
, asambles gant
Brezel Diabarzh Bro-Skos
(1644?1645) ha
Brezel Kengevread Iwerzhon
(1642?1649). Evit
Kembre
, ne oa d'ar c'houlz-se nemet ul lodenn eus rouantelezh Bro-Saoz, pa oa bet lakaet enni gant Lezennou Unanin 1535 ha 1542.
Emgannou a voe etre 1642 ha 1646, etre an div gostezenn. An emgannou pennan e vo
Emgann Edgehill
,
Emgann Marston Moor
hag
Emgann Naseby
. Flastret e voe arme ar roue gant ar Barlamanterien e Naseby ha Langport. Tec'hout a reas ar roue da glask repu gant an arme skosat e Southwell, e
Nottinghamshire
e miz Mae 1646. Roet e voe ar roue dar nerzhiou ar Parlamant gant an arme skosat ha toullbac'het e voe. Echu e oa gant ar brezel kentan.
Dizemglev a oa c'hoarzh etre ar Parlamant hag ar roue bac'het. Pa glaskas heman ober emglev gant Skosiz da adpignat war an tron e tarzhas ar brezel en-dro. Trec'h e voe soudarded Cromwell war an emsavidi a-du gant ar roue, e Kembre, ha trec'h e voent ivez war an arme skosat en
emgann Preston
(Eost 1648). Barnet e voe ar roue, kondaonet e voe d'ar marv ha dibennet e voe d'an
30 a viz Genver
1649
.
Tarzhan a reas ar brezel adarre etre aduidi Charlez II, mab da Charlez I
an
, hag ar Barlamanterien. Trec'h e voe nerzhiou ar Parlamant en
Emgann Worcester
(3 a viz Gwengolo 1651). Tec'hout a reas Charles II da Vro-C'hall ha daoust ma kendalc'has tammou emgannou bihan en Iwerzhon, e Bro-Skos hag en
Inizi angl-ha-norman
, edo ar galloud hiviziken gant ar Parlamant.
Goude marv Cromwell, d'an 3 a viz Gwengolo 1658, avat, ez eas galloud ar Republik war ziskar. Kemeret e voe e lec'h e penn ar vro gant e vab, Richard Cromwell. Met ar mab, anvet er post-se gant e dad, ne voe ket evit derc'hel d'ar stur e-pad pell hag an arme n'he doa ket fizians ennan. Bodet e voe ar Parlamant gant ar jeneral George Monck, ha votin a reas ar barlamanterien da adsevel ar rouantelezh, e 1660. Neuze e teuas Charles II eus an harlu en-dro, e miz Mae 1660, hag adlakaet e voe da roue.