Яфа
, г?старычная назва
?ап?я
[2]
[3]
(
??р.
:
???
;
араб.
????
;
грэч.
Ι?ππη
) ? адз?н з гало?ных
парто?
Старажытнага ?зра?ля
? адз?н з
найстаражытнейшых бесперапынна населеных гарадо? свету
. Сюды прыходз?л? карабл? з паломн?кам? ?
?ерусал?м
. Цяпер аб’яднана з
Тэль-Ав?вам
у адз?ны горад ? Тэль-Ав???Яфа.
Некаторыя старажытнагрэчаск?я п?сьменн?к?, паводле
Страбона
, называл? Яфу месцам вызвалення
Персеем
Андрамеды
[4]
.
Адсюль, паводле старазапаветнай
кн?г? прарока Ёны
, прарок
Ёна
адправ??ся ? падарожжа (
Ёна.
1:3
).
Паводле новазапаветнай кн?г?
Дзе? святых апостала?
, у Яфе было ?я?ленне
апосталу Пятру
? ?васкрэсне праведнай
Тав?фы
. (
Дз.
9:36-42
,
Дз.
10:9-21
)
У раёне Музея старажытнасцей Яфы знойдзены самыя старажытныя археалаг?чныя сведчанн? ? рэштк? абарончых умацавання? вакол Яфскага ?згорку (
XVIII ст. да н.э.
? час пачатку
заваёвы Ег?пта
г?ксосам?
). На тэрыторы? Парка Брамы Рамсеса (маецца на ?вазе ег?пецк? фараон
Рамсес II
) был? выя?лены рэштк? пасел?шча перыяду 2-й паловы
XVII
? 1-й паловы
XVI ст. да н.э.
Упершыню згадана ? ег?пецкай хрон?цы
XV ст. да н.
э.
, дзе Яфа ф?гуруе ? сп?се захопленых фараонам
Тутмосам III
гарадо?. У
пап?русе Харыса 500
, як? захо?ваецца ? зборах
Брытанскага музея
, датаваным часам? XIX дынасты? (магчыма
Рамзеса II
), змешчана старажытнаег?пецкая аповесць
≪
Узяцце Юпы
≫
(?апы, т.б. Яфы), якая ап?свае
ваенную х?трасць
палкаводца фараона
Менхепера
(т.б.
Тутмаса III
)
Джэхуц?
, як? падманам захап?? горад
[5]
.
Пры рымлянах, нягледзячы на частую змену ?ладаро? ?
Пампей
,
Юл?й Цэзар
,
Марк Антон?й
,
Клеапатра
,
Актав?ян А?густ
,
?рад Вял?к?
? горад разв?ваецца ? кв?тнее. Аднак спроба я?рэйск?х па?станца? перарэзаць марск?я камун?кацы? рымлян падчас
?удзейскай вайны
стала прычынай разбурэння Яфы. Пра?да, не?забаве
Веспас?ян
адбудава? горад ? да? яму ?мя
Флав?я ?апа
.
У 636 годзе Яфу захап?л? арабы, з гэтага часу яна губляе сваё значэнне як крэпасць ? цэнтр гандлю. Тольк? порт працягвае функцыянаваць, хоць ? ён паступова пусцее, застаючыся тольк? гало?ным пунктам прыбыцця ? Святую Зямлю п?л?грыма? ? ??дзея? ? хрысц?ян.
Карэнныя змены адбыл?ся з прыходам
крыжако?
у 1100 годзе. ??дзе? ? мусульмане выганы з Яфы. Горад ста? стал?цай
графства Яфы ? Аскалона
, пачынаецца акты?нае буда?н?цтва. Яфск? порт ста? асно?ным пунктам забеспячэння ≪Хрыстова во?нства≫. Сюды прыбываюць падмацаванн? ? п?л?грымы-хрысц?яне. У 1187 войск?
Салах-ад-Дз?на
пад камандаваннем
Аль-Мал?к аль-Адыль
захап?л? ? зруйнавал? Яфу. Падчас
III-га крыжовага паходу
, у 1191 годзе,
Рычард ?льв?нае Сэрца
заня? горад, у 1192 годзе ?
б?тве пры Яфе
адстая? яе перад войскам? Салах-ад-Дз?на, пасля Рычард ? Салах-ад-Дз?н заключыл?
Яфск? дагавор
, як? скончы? ба? III-га крыжовага паходу. Спробы адбудаваць горад падчас VI-га ? VII-га крыжовых пахода? прывял?
[
крын?ца?
]
да яго разбурэння ? 1268 годзе мамлюцк?м султанам
Бейбарсам I
, з перасцярог? вяртання крыжако?, наступныя 400 гадо? Яфа не функцыянавала як порт.
У 1799 годзе пасля шасц?дзённай аблог? горад узя?
Напалеон I Банапарт
[6]
.
У 1921 годзе адбыл?ся
беспарадк? ? Яфе
, праз ?х Брытан?я абмежавала я?рэйскую ?м?грацыю.
У красав?к 1936 годзе пачал?ся антыя?рэйск?я беспарадк? ? Яфе, арабск?я па?станцы часова захап?л? кантроль над горадам (гл.
арабскае па?станне 1936?1939 гадо?
).
Пасля
2-й сусветнай вайны
, у 1950 годзе, гарады
Тэль-Ав??
? Яфа аб’яднаны ? к?руюцца адным мун?цыпал?тэтам. Аднак, Яфа захавала сваю адметнасць.
Г?старычная частка Яфы ператворана ? адз?н вял?к?
турыстычны
? мастацк? цэнтр са шматл?к?м? рэстаранам?, мастацк?м? галерэям?, майстэрням? мастако?, ≪блышыным?≫ рынкам?, салонам?, музеям? ? археалаг?чным? раскопкам?. Насельн?цтва своеасабл?вае ? мастак?, музыканты, скульптары ? людз? ?ншых ≪творчых спецыяльнасця?≫.
Яфск? порт да гэтага часу працуе па прызначэнн?, хоць няда?на ? адной з яго частак адкрыл?
гандлёвы цэнтр
з
рэстаранам?
; старыя св?рны ? склады перараб?л? пад крамы, рэстараны ? бары з в?дам на мора.
[7]
- Музей старажытнасцей Яфы
- Падземны археалаг?чны музей на плошчы Кдумым
- Музей г?сторы? Яфы
- Гадз?н?кавая вежа
- Рэштк? крапасной сцяны часо? Асманскага ?ладарства
- ≪Калона веры≫ на Французскай пляцо?цы
- Дом Сымона Кажэ?н?ка, паводле хрысц?янскай традыцы?, на яго даху апосталу Пятру было ?я?ленне чыстых ? нячыстых жывёл, як?я сыходзяць з неба (
Дз.
10:5-16
)
[8]
. Цяпер дом належыць армянскай сям’? Закаран.
- Яфск? маяк
[en]
, знаходз?цца на двары дома Закаран.
Турыстычныя аб’екты, парк? ? месцы адпачынку
[
прав?ць
|
прав?ць зыходн?к
]
- Яфск? порт
- Марская набярэжная
- Плошча Кдумым
- Парк Брамы Рамсеса
- Мост жадання?
- Пагорак ха-П?сга (назвываны таксама
А-П?сга
)
- Стары Яфск? Хостэль, чыё начынне цалкам сабрана з мясцовага антыкварыяту
- Тэатр ≪Ха-С?мта≫ (≪Завулак≫)
- Тэатр ≪Гешэр≫
(≪Мост≫)
- Я?рэйска-арабск? тэатр
Зноск?