Энвер-паша

З В?к?педы?, свабоднай энцыклапеды?
Энвер-паша
асман. ? ‎??????? ???? ????, турэцк. : Enver Pa?a
Дата нараджэння 22 л?стапада 1881 ( 1881-11-22 ) [1] [2] […]
Месца нараджэння
Дата смерц? 4 жн??ня 1922 ( 1922-08-04 ) [1] [3] […] (40 гадо?)
Месца смерц?
Месца пахавання
Жонка Emine Naciye Sultan [d]
Дзец? Mahpeyker Hanımsultan [d] , Turkan Hanımsultan [d] ? Sultanzade Ali Bey [d]
Альма-матар
Грамадзянства
Род войска? Ottoman Army [d]
Званне генерал
Б?твы/войны
Узнагароды ? званн?
Жалезны крыж 1-га класа
Жалезны крыж 1-га класа
Жалезны крыж 2-га класа
Жалезны крыж 2-га класа
А?тограф Выява аўтографа
Лагатып Вікісховішча  Медыяфайлы на В?к?схов?шчы

?сма??л Энве?р , вядомы таксама як Энве?р-паша? або (першапачаткова) Энвер-б? ( асман. ? ‎??????? ???? ????, турэцк. : Enver Pa?a ; 22 л?стапада 1881  ? 4 жн??ня 1922 ) ? асманск? ваенны ? пал?тычны дзеяч. Ваенны м?н?стр Асманскай ?мперы? падчас Першай сусветнай вайны . Адз?н з ваенных аф?цэра? Турцы? , рэфармава? арха?чную ? слабую ?мперыю ? сучасную Турцыю [4] . Адз?н з к?ра?н?ко? басмачаскага руху; ?дэолаг ? практык панцюрк?зма , ваенны. Акты?ны ?дзельн?к Младатурэцкай рэвалюцы? 1908 года , адз?н з л?дара? младатурэцкай парты? ≪Яднанне ? прагрэс≫. Ваенны злачынец [5] [6] [7] , адз?н з удзельн?ка? ? ?дэолага? генацыду армян у 1915 годзе [8] [9] .

Б?яграф?я [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Ранн?я гады [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Энвер-паша падчас ?тала-турэцкай вайны 1911?1912 гадо?

?сма?л Энвер нарадз??ся 22 л?стапада 1881 года ? Стамбуле ? сям’? чыгуначнага работн?ка Хаджы Ахмед-бея ? Айшы Дыляры. Яго бацька па этн?чнай прыналежнасц? бы? туркам , а мац? ? албанкай (бабуля Энвера была чэркешанкай) [10] . Бацька бы? служачым у м?н?стэрстве грамадск?х работ. Акрамя Энвера ? сям’? был? яшчэ трое дзяцей: Нуры, таксама ста? ваенным, Кям?ль ? сястра. Пасля заканчэння пачатковай ? сярэдняй школы Энвер паступ?? у ваенны л?цэй у горадзе Манастыр. Вучы?ся ён вельм? сярэдне, ? па завяршэнн? вучобы атрыма? званне лейтэнанта [11] . Ваенную адукацыю завяршы? у Ваеннай акадэм?? Генеральнага штаба , якую скончы? у 1903 годзе ? званн? кап?тана . У 1906 годзе ?жо ? чыне маёра Энвер уступ?? у звязанае з арган?зацыяй ?Яднанне ? прагрэс“ таемнае таварыства ?Ватан ве хюрыет“ (?Радз?ма ? свабода“). Прыма? удзел у тэрарыстычных акцыях супраць дасланых Абдул-Хам?дам ? Македон?ю пашей.

У чэрвен? 1908 года сярод аф?цэра? асманскай арм?? распа?сюдз?лася вестка аб падп?санн? у Рэвел? пагаднення пам?ж М?калаем II ? англ?йск?м каралём Эдуардам VII аб рэформах у Македон?? . Яна выкл?кала эфект выбухну?шай бомбы, так як аф?цэры ? Македон?? разглядал? яго як падставу да падзелу Асманскай ?мперы?. 3 л?пеня ? македонск?м горадзе Рэсен адбылося па?станне пад к?ра?н?цтвам маёра Ахмеда Н?яз?-бея. 6 л?пеня да па?стання далучы?ся Энвер. На працягу некальк?х дзён атрад Энвера вырас да некальк?х тысяч чалавек. 10 л?пеня 1908 года на м?тынгу, пасля трохразовага залпу гармат, Энвер абвясц?? адна?ленне канстытуцы? ? Асманскай ?мперы?. Пасля гэтага пачалося братанне мусульман з хрысц?янам? [12] . Энерг?чныя дзеянн? ? поспех Энвера зраб?л? яго надзвычай папулярным. Ён ста? тытулавацца Героем свабоды, яго нават пара?но?вал? з Напалеонам I . Рэвалюцыйная эйфарыя ? раптам звал??шаяся вядомасць спарадз?л? ? Энвере веру ? свой ?асабл?вы лёс“ ? ?боскае прызначэнне“.

Пасля перамог? рэвалюцы? ? адна?лення канстытуцы? 1876 года Энвер адправ??ся з дыпламатычнай м?с?яй у Берл?н . У 1909 годзе ён бы? прызначаны вайсковым аташэ ? Берл?не ? прабы? там яшчэ два гады. Час, праведзены ? Герман??, зраб?? Энвера перакананым германаф?лам. Асабл?ва яго захапляла нямецкая арм?я: яе дысцыпл?наванасць, узровень падрыхто?к? ? ?збраенне≫.

Паражэнне Асманскай ?мперы? падчас ?тала-турэцкай вайны 1911?1912 гадо? прывяло да падзення папулярнасц? младатурак. У л?пен? 1912 годзе ? кра?не адбы?ся пераварот, як? ?значал?ла партыя ≪Хюрыет ве ?ц?ляф≫ (≪Свабода ? згода≫). Яе прадста?н?к? узначал?л? ?рад, а ? жн??н? бы? распушчаны меджл?с (парламент), у як?м дам?навал? младатурк? [13] .

Прыход да вяршыня? улады [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Пра?ленне младатурак [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Асно?ны артыкул: Младатурэцкая рэвалюцыя
Энвер-паша прымае замежных прадста?н?ко? пасля перавароту 1913 г.

У студзен? 1913 года Энвер ажыццяв?? дзяржа?ны пераварот, як? прывё? да звяржэння ?рада Кям?ля-пашы. Пасля перавароту ?сталява? ваенную дыктатуру ≪трох пашей≫ ? разам з Талаат-пашой ? Джемаль-пашой утвары? неаф?цыйны трыумв?рат , як? фактычна захап?? усю ?ладу ? Турцы?. Заня?шы пост ваеннага м?н?стра Энвер прасо?ва? ?дэалог?ю панцюрк?зма ? пан?слам?зма . Бы? прых?льн?кам выкаранення хрысц?янскага насельн?цтва (у прыватнасц?, армян ? л?ванца? ) на тэрыторы? Атаманскай ?мперы? .

У 1914 годзе Энвер выступ?? за ваенны саюз Турцы? з Герман?яй ? садзейн?ча? уцягванню Турцы? ? Першую сусветную вайну . Падчас вайны займа? вышэйшы ваенны пост намесн?ка гало?накамандуючага (гало?накамандуючым фармальна л?чы?ся султан).

Першая сусветная вайна [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

У 1914 ? 1917 гадах бальшав?к? (у по?най адпаведнасц? з лозунгам ≪Паражэння свайго ?рада ? вайне≫) негалосна падтрымл?вал? панцюрк?сцк? пал?тычны праект ≪Туран Йолу≫ (Дарога ? Туран). Гэты праект курыравал? ваенныя злачынцы Энвер-паша, Талаат-паша , Назым-бей ? Ахмед Агае?. Канчатковай мэтай панцюрк?ста? было пераканаць цюркамо?нае насельн?цтва Ка?каза , ?рана , Крыма , Паволжа ? Туркестана аддзял?цца ад Рас?? ц? ?рана  ? ? далучыцца да новай мега-дзяржавы ≪Туран≫ [14] . Адной з жывых перашкод да рэал?зацы? дадзенага праекта апыну?ся армянск? народ.

Ваенны м?н?стр [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Сарыкамышская б?тва [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Асно?ны артыкул: Сарыкамышская б?тва

Генацыд на тэрыторы? Асманскай ?мперы? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Энвер-паша разам з Талаат-пашой ? Джэмаль-пашой бы? адным з гало?ных арган?затара? генацыду армян , генацыду грэка? ? генацыду ас?рыйца? у Асманскай ?мперы? падчас Першай сусветнай вайны [15] .

Уцёк? ? Герман?ю [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Энвер-паша ? В?льгельм II у 1917 годзе

Пасля падп?сання Турцыяй Мудраскага перам?р’я ? 1918 годзе Энвер разам з Талаат-пашой ? Джэмаль-пашой збег у Герман?ю на нямецкай падводнай лодцы, дзе жы? пад псе?дан?мам Ал?-бей . У яго адсутнасць пасляваенны трыбунал у Стамбуле судз?? Энвера ? завочна прысудз?? яго да смяротнага пакарання.

У 1919 годзе Энвер сустрэ?ся ? Герман??  з камун?стам Карлам Радэкам, як?я прадста?ля? Савецкую Рас?ю. Ён вырашы? уступ?ць у прамы, аф?цыйны кантакт з рас?йск?м? бальшав?кам? ? выкарысто?ваць каналы сувязя? пам?ж нямецк?м? вайсковым? колам? ? бальшав?кам?, з мэтай арган?заваць ? ?значал?ць у Сярэдняй Аз?? барацьбу супраць Вял?кабрытан?? .

Дзейнасць у Маскве [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

У пачатку 1920 года Энвер-паша прыбы? са сва?м? паплечн?кам?-панцюрк?стам? ? Маскву. Бальшав?к? ? той час падтрымл?вал? абедзве вядучыя турэцк?я парты?: Нацыянал?стычную Мустафы Кемаля ? Юн?ян?сцкую Энвер-пашы, як?я змагал?ся за ?ладу ? кра?не. Энвер знаходз??ся ? Маскве каля па?тары гады, працуючы ? Грамадстве Адз?нства Рэвалюцы? з ?сламам. Уезд у Турцыю яму бы? забаронены Вял?к?м Турэцк?м Нацыянальным сходам, як? выпусц?? загад ад 12 сакав?ка 1921 года. Забарона была накладзена на Энвер-пашу ? Хал?л-пашу за ≪магчымае пагаршэнне ?нутранай пал?тык? ? кра?не ? знешн?х аднос?н ?рада Анкары ≫.

Урад Савецкай Рас?? спадзява?ся выкарыстаць ГАР? для абароны сва?х ?нтарэса? у Сярэдняй Аз?? ? на Ка?казе, ? Энвер-Паша пагадн??ся на азначаную праграму ?заемадзеяння, пры гэтым стратэг?чнай мэтай было проц?дзеянне англ?чанам.

Энвер-паша ? Батуме ? 1918 годзе

Ахмед Джэмаль-паша ?зя? на сябе м?с?ю выкарыстання атрада? басмачэй для аперацый супраць англ?чан, ? прыбы? у Ташкент з па?намоцтвам? ад савецкага ?рада з групай турэцк?х аф?цэра?. Аднак аперацыя н? да чаго не прывяла, ён вярну?ся ? Маскву для наступнай серы? перамова?.

У гэты час Энвер-паша вярну?ся на каротк? час у Берл?н, затым па запрашэнн? РСФСР прыня? удзел у Канферэнцы? Народа? Усходу ? Баку . Падчас канферэнцы? яго з’я?ленне было сустрэта пратэстам? з боку турэцкай дэлегацы? ? шэрагу прадста?н?ко? Азербайджана. Выступ Энвера-пашы таксама не спадаба?ся ?дзельн?кам-немусульманам, не разуме?шым яго ?дэалог?? аб’яднання бальшав?зму ? ?сламу.

30 л?пеня 1921 года, пасля канферэнцы?, Энвер-паша паеха? у Батум? наведаць сваяко?, ? паспрабава? пракрасц?ся ? Анатол?ю , але трап?? у буру ? вярну?ся назад у Батум?. У батумск? перыяд ён ста? аб’ядно?ваць апаз?цыйныя Мустафе Кемалю с?лы, апелюючы да таго, што ? барацьбе за незалежнасць супраць Грэцы? Турцыя пав?нна быць адз?ная. Аднак перамога Анкарскага рэжыму ? б?тве пры Сакары? (2?13 верасня) супраць грэка? кардынальна змян?л? расстано?ку с?л у барацьбе за ?ладу ? Турцы?. Масква ? гэтай барацьбе абрала Мустафу Кемаля.

Чычэрын пал?чы?, што папулярнасць ?дэй пантурк?зма Энвера-пашы дапаможа Савецкай улады ? Туркестане ? барацьбе з басмачаствам, куды ён ? бы? пасланы ? л?стападзе 1921 года.

Бухара [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Энвер-паша ме? вельм? паверхневыя веды аб с?туацы? ? Туркестане , атрыманыя ? асно?ным падчас Бак?нскага кангрэса ад мусульманск?х дэлегацый з Туркестана. Адз?н з дэлегата?, акты?ны ?дзельн?к праекта ≪Туран Йолу≫, Хаджы Сам? (Kushji Bashi Zade Sami Beg) захоплена распавяда? пашы: ≪У 1916 годзе,  я, просты ? сц?плы турак, падня? увесь К?рг?зстан супраць руск?х. Перад тваёй славай ? папулярнасцю ? Туркестане не ?сто?ць н?хто!≫ [16] . У той жа час Энвер-паша ста? адчуваць страту ц?кавасц? да сябе з боку Савецкай улады. Гэта пачуццё рэзка ?змацн?лася пасля таго, як па?прад ? Бухары К. К. Юрэне? не дазвол?? вяртаючымуся з Афган?стана Джэмаль-пашы спын?цца ? Бухары, каб сустрэцца з Энвер-пашой. Юрэне?, не ?даючыся ? дэтал?, заяв?? пашы, што ведае пра яго планы. Гэта спалохала пашу, ? ён ста? баяцца, што бальшав?к? зн?шчуць яго. Савецкая ?лада ? сярэдз?не 1921 года адправ?ла Энвер-пашу ? Бухару, дзе ён пав?нен бы? прадста?ляць ?нтарэсы Савецкай Рас?? ? перамовах з членам? ?рада БНСР , так як ён сам прапанава? сябе ? якасц? саветн?ка Чырвонай арм?? па фарм?раванн? нацыянальных частак у яе складзе ? ?заемадзеянн? з басмачам? супраць эм?ра.

Пасля кансультацый з мясцовым? ?ладам? Бухары ? з урадам БНСР ён нап?са? у Маскву л?ст з патрабаванням? паваг? незалежнасц? БНСР ? вываду войска? Чырвонай Арм?? з тэрыторы? Бухары. Ужо ? гэты час ён ста? выношваць планы пераходу на бок басмачэй, падзял??шыся ?м? падчас таемных сустрэч з к?ра?н?ком антысавецкага Туркестанскага нацыянальнага савета, башк?рам Ахмед-зак? Вал?давым, як? перасцерага? яго ад прамой канфрантацы? з бальшав?кам?.

Праз 23 дн? пасля прыезду пад намерам паездк? на паляванне Энвер-паша выеха? за межы горада ? зда?ся басмачам. Адтуль ён пасла? л?ст экс-эм?ру Бухары ? Афган?стан аб сва?м жаданн? ваяваць на яго баку. Адначасова дамов??шыся аб сустрэчы з чалавекам эм?ра, ?браг?м-бекам, адным з л?дарам басмацтва. Аднак сустрэл? басмачы Энвер-пашу зус?м не як саюзн?ка. Як былыя бальшав?к?, ён ? яго людз? был? раззброеныя ? тры месяцы знаходз?л?ся ? станов?шчы палонных. За гэты час ён зразуме?, што на самай справе адбываецца ? Туркестане, перакана?ся ? недружалюбнасц? басмачэй, як?я л?чыл? джадз?дз?зм млада-бухарцэ? [17] нават большай пагрозай, чым непасрэдна руск?х бальшав?ко?. Зняважаны ? абрабаваны, Энвер-паша вымушаны бы? зн?шчыць усе свае кн?г? ? фатаграф??, баючыся кансерватызму сва?х турэмшчыка?. ?браг?м-бек адпусц?? пашу тольк? пасля атрымання загаду ад экс-эм?ра падтрымаць зяця былога турэцкага султана [18] .

К?ра?н?цтва басмацк?м рухам [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Гл. таксама: Басмацтва

У канцы кастрычн?ка 1921 года , маючы на руках ?нфармацыю аб складзе, колькасц? ? дыслакацы? частак Чырвонай арм?? на тэрыторы? БНСР , ён прыня? рашэнне проц?дзейн?чаць бальшав?кам ? падняць пан?слам?ск? рух за вызваленне Сярэдняй Аз?? ад бальшав?ко?, для чаго ?зя? на сябе м?с?ю аб’яднання атрада? басмачэй у барацьбе з савецкай уладай, ? перайшо? у ?сходнюю частку бухарскай дзяржавы, дзе ?значал?? басмацк?я с?лы ? гэтым рэг?ёне. Гэтаму спрыя? ? створаны яшчэ раней па яго ?н?цыятыве падпольны антысавецк? Кам?тэт нацыянальнага аб’яднання на чале з Вярхо?ным муфтыем Ташкента Садрэтдз?нам-хаджой Шарыфхаджаевым.

Энвер-паша з групай турэцк?х аф?цэра? рушы? у Усходнюю Бухару, перагаворваючыся з л?дарам? басмацк?х атрада?. Службу басмачам паша пача? у атрадзе ?шон-Султана. Пасля гэтага ён разгарну? акты?ную дзейнасць па каардынацы? басмацкага руху, ? бы? прызнаны эм?рам Сей?д Ал?м-ханам гало?накамандуючым ус?м? басмацк?м? атрадам? Бухары ? Х?вы ? частк? Туркестана.

У лютым 1922 года к?руемыя Энвер-пашай басмацк?я войск? захап?л? Душанбэ , затым бы? арган?заваны паход на Бухару. За каротк? час ён змог заняць практычна ?сю тэрыторыю Усходняй Бухары ? значную частку захаду эм?рата. Савецк?я прадста?н?к? неаднаразова прапано?вал? яму м?р ? прызнанне яго ?лады ? Усходняй Бухары, аднак Энвер-паша заня? непрым?рымую паз?цыю ? патрабава? по?нага сыходу савецк?х войска? з усяго Туркестана .

У ма? 1922 года Чырвоная Арм?я распачала наступленне, выкарыста?шы рак? Амудар’ю , Пяндж ? Вахш для перак?дання войска?. Валодаючы вял?к?м а?тарытэтам ?браг?м-бек, як? так ? не прызна? канчатковага вяршэнства Энвер-пашы, не прыйшо? яму на дапамогу. Энвер-паша пацярпе? некальк? цяжк?х паражэння?, пак?ну? Душанбэ. Пры спробе перадыслакацы? энверавых войска? у Лакайскай дал?не, ? ?браг?м-бек нечакана напа? на атрады Энвер-пашы з двух бако?, ? нанёс яму значны ?рон.

Энвер-паша перамясц??ся ? наваколл? Бальджуана, дзе бы? высачаны Чырвонай Арм?яй, ? прайгра? вял?кую б?тву.

Смерць [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Энвер-паша бы? заб?ты 4 жн??ня 1922 года ? ба? з часткам? Чырвонай Арм?? (8-я савецкая кавалерыйская брыгада) у к?шлаку Чагана ? 25 км ад г. Бальджуана на тэрыторы? бухарскай дзяржавы (сёння тэрыторыя Таджык?стана ) [19] [20] .</ref>.

Чэк?ст Георг?й Агабека? у сва?х мемуарах ап?свае аперацыю па выя?ленн? месцазнаходжання Энвер-пашы (Агабека? з напарн?кам пад выглядам гандляро? укаран?л?ся ? мясцовае насельн?цтва ? з дапамогай подкупу высветл?л? дыслакацыю штаба Энвер-пашы) ? цытуе рапарт камандз?ра коннага дыв?з?ёна, атакава?шага штаб Энвер-пашы: ≪Штаб басмачэй на чале з Энвер-пашой к?ну?ся ? горы, але наткну?шыся на эскадрон, як? бы? пасланы ? абход, прыня? бой. У вын?ку бою штаб прац??н?ка зн?шчаны. Паспел? выратавацца тольк? трое. 28 трупа? застал?ся на месцы бою. Сярод ?х апазнаны ? Энвер-паша. Ударам шашк? ? яго адсечаная галава ? частка тулава. Побач з ?м бы? знойдзены Каран≫ [21] .

Паводле ?спам?на? генерал-лейтэнанта ? адста?цы В. ?. Уранава, Энвер-паша бы? заб?ты ? перастрэлцы ? к?шлаку Чагана ? 25 км ад г. Бальджуана ( Таджык?стан ) [22] .

Маг?ла Энвер-пашы была месцам паломн?цтва да сярэдз?ны трыццатых гадо?, потым савецк?м? ?ладам? пагорак бы? срыт, але маг?ла працягвала наведвацца мясцовым? жыхарам? [20] . Гэтая маг?ла атрымала назву мазора Хазрац?-шох (ма?залея Святога Шаха). Прах Энвер-пашы бы? урачыста перададзены прэз?дэнту Турцы? Сулейману Дзем?рэлю таджыкск?м л?дарам з Бальджуана ?затула Хаеевым 4 жн??ня 1996 года [23] .

Адзнак? ? каментары? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Да гэтага часу давол? цяжка разабрацца ва ?с?х тонкасцях пал?тык? Энвер-пашы, як? лав?рава? пам?ж эм?рам, басмачам?, Чырвонай Арм?яй, ? па чарзе ?ступа?шым у саюзы ? канфл?кты то з тым?, то з ?ншым? с?лам?, аднак пры ?с?м пры гэтым ён стара?ся праводз?ць сваю л?н?ю, спрабуючы стварыць у Сярэдняй Аз?? панцюркскую дзяржаву. У прыватнасц?, ён карыста?ся тытулам ≪Гало?накамандуючага Узброеным? с?лам? ?сламу ? намесн?ка эм?ра Бухарскага≫. На асаб?стай пячатцы Энвера-пашы бы? выграв?раваны надп?с: ≪Вярхо?ны Гало?накамандуючы войскам? ?сламу, зяць Хал?фа ? намесн?к Магамета≫.

У адз?н час Энвер выпуска? пракламацы?, у як?х абвяшча? сябе сей?дам, што значыць нашчадкам прарока Мухамеда . Маюцца, аднак, рэальныя звестк? пра тое, што продак Энвера па мужчынскай л?н?? бы? гагаузам правасла?нага веравызнання, служы? крымск?м ханам, прыня? ?слам , ажан??ся з адной з прыдворных у Бахчысара?, а пасля заваявання  Крыму Рас?яй перасял??ся ? Дунайскае княства . Так што н?якага дачынення да нашчадка? прарока Энвер не ме?. Ён тольк? выкарыста? самазванна свой тэз?с для ?ласнага ?звел?чэння [24] . Падчас суда над Тэйл?ранам, як? расстраля? Талаата-Пашу, нямецк? адвакат Тэйл?рана, у прыватнасц?, сказа?:

Фотагалерэя [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

  • Энвер-паша наведвае Купал Скалы
    Энвер-паша наведвае Купал Скалы
  • Энвер-паша на германскай паштоўцы часоў вайны
    Энвер-паша на германскай пашто?цы часо? вайны

Зноск?

  1. ↑ а б Enver Pasa // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычн?ка 2017.
  2. ↑ Enver-pa?a // Proleksis enciklopedija , Op?a i nacionalna enciklopedija ? 2009.
  3. ↑ Enver Pascha // Brockhaus Enzyklopadie Праверана 9 кастрычн?ка 2017.
  4. ↑ Encyclopedia of Wars, Charles Phillips and Alan Axelrod, 2003, p.1327
  5. ↑ Вердикт (≪Kararname≫) турецкого военного трибунала, 1919 Published in the Official Gazette of Turkey (Takvimi Vekayi), no. 3604 (supplement), July 22, 1919. The transcript was translated into English by Haigazn K. Kazarian and published in the Armenian Review, Vol 24 (1971, 4), pp. 19-26.
  6. ↑ Priscilla Mary Roberts, World War One, ABC-CLIO, 2006, p. 642: ≪In July 1919 a Turkish military tribunal found him guilty in absentia of war crimes (the massacre of Armenians) and sentenced him to death.≫
  7. ↑ Samuel Totten, Paul Robert Bartrop, Steven L. Jacobs. Dictionary of Genocide: A-L, ABC-CLIO, 2008, p. 118: ≪Like Enver and Talaat, Djemal was wanted for war crimes by the Allies at the time of the Turkish capitulation in 1918, and for his own safety he fled to a number of different havens, ending up in Afghanistan via Russia.≫
  8. ↑ Israel W. Charny. Encyclopedia of genocide, A-H, p. 213" Ismail Enver Pasha (1881?1922) was an instigator of the Armenian Genocide. ≪
  9. ↑ Richard G. Hovannisian. The Armenian genocide in perspective, p. 33
  10. ↑ Enver Pasha (недаступная спасылка) . Encyclopedia Britannica (1 чэрвеня 1911). Арх?вавана з першакрын?цы 4 лютага 2012. Праверана 15 снежня 2017.
  11. ↑ Вдовиченко Д. И. Энвер-паша // Вопросы истории. 1997. № 8. С. 43.
  12. ↑ Вдовиченко Д. И. Энвер-паша // Вопросы истории. 1997. № 8. С. 44.
  13. ↑ История Востока: в 6 т. ? М.: Восточная литература, 2005. Т. 4. Кн. 2. С. 328.
  14. ↑ См.: Гасанова Э. Ю., ≪Идеология буржуазного национализма в Турции≫ // Баку, изд. АН АзССР, 1966 г.; Козубский К. Э., ≪Под копытом≫ // Общеказачья газета ≪Станица≫, Москва, № 2(26), декабрь 1998 г.
  15. ↑ Dennis R. Papazian "Misplaced Credulity: " Contemporary Turkish Attempts to Refute the Armenian Genocide Арх?вавана 26 л?стапада 2006.
  16. ↑ Zeki Velidi Togan. ≪Hatıralar: Turkistan ve Di?er Musluman Do?u Turkleri’nin Milli Varlık ve Kultur Mucadeleleri≫ Istanbul, 1969. Стр. 390.
  17. ↑ Млада-бухарцы з’я?лял?ся старанным? вучням? млада-турак.
  18. ↑ 75 лет Турции, стр. 56 Арх?вавана 28 жн??ня 2019.
  19. ↑ Зевелев А. И., Поляков Ю. А., Чугунов А. И. Басмачество: возникновение, сущность, крах / Гл. ред. восточной литературы. ? М .: Наука, 1981. ? 244 с.
  20. ↑ а б М. Веллер, А. Буровский ≪Гражданская история безумной войны≫ Приложения: Зеленые, Народные вожди, Националисты ISBN 978-5-17-45470-9, 978-5-9713-5930-2 Издательство АСТ-2007 г.
  21. ↑ Георгий Агабеков ЧК за работой Глава VI. Убийство Энвер-паши ? Приложение к журналу ≪Отечественные архивы≫. Выпуск 1. Москва ? 1992. Ассоциация ≪КНИГА ? ПРОСВЕЩЕНИЕ ? МИЛОСЕРДИЕ≫, ББК 67.99(2) 116.2 Л63
  22. ↑ Уранов В. И. ≪Победу несли на штыках и клинках≫  ? газета ≪Ленинец≫, орган Кирсановского горкома КПСС № 152 (5821), 19.09.1967
  23. ↑ Soner Yalcın, Osmanlı’nın Anıtkabiri Abide-i Hurriyet’di , Hurriyet Gazetesi, 29.04.2007
  24. ↑ Автор: Д. И. Вдовиченко Исторические портреты. ЭНВЕР-ПАША

Спасылк? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Л?таратура [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

  • Hayit, Baymirza: Basmatschi. Nationaler Kampf Turkestans in den Jahren 1917 bis 1934. Koln, Dreisam-Verlag (1993)
Узята з " https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Энвер-паша&oldid=4757993 "