Усходнее?рапейск? тэатр ваенных дзеяння? Другой сусветнай вайны
Асно?ны канфл?кт: Другая сусветная вайна
Дата	1 верасня 1939 ? 10 мая 1945
Месца	СССР (е?рапейская частка), Ф?нляндыя , Польшча , Чэхаславак?я , Венгрыя , Герман?я (усходняя частка), А?стрыя (усходняя частка), Румын?я , Балгарыя , Югаслав?я на моры: Чорнае , Балтыйскае , Баранцавае , Белае , Азо?скае
Вын?к	Безумо?ная кап?туляцыя Герман??
Прац??н?к?
Польшча (з 1.09 да 6.10.1939)   СССР (з 22.06.1941) Тува (да 14.10.1944) Польск? кам?тэт нацыянальнага вызвалення (з 21.06.1944) Албан?я (з 10.1944) Югаслав?я (з 07.03.1945) Камун?стычныя партызаны: НВАЮ (з 22.06.1941 па 7.03.1945) РСБА (з 07.1941 па 1942) СВБ (з 10.1941 па 1942) Гвардыя Людова → Арм?я Людова (з 6.01.1942 па 21.6.1944) НВПА (з 03.1943 па 09.1944) НВАА (з 27.06.1943 па 10.1944) НВАМ (з 08.1943 па 7.03.1945) Польшча (да 19.01.1945) Чэхаславак?я (з 5.02.1942) Вял?кабрытан?я (з 7.09 да 22.10.1941) Змагарная Францыя (з 25.11.1942) ЗША (02.06 ? 9.09.1944) Румын?я (з 09.1944) Балгарыя (з 28.9.1944)   Ф?нляндыя (з 09.1944) Пры падтрымцы:   Мангольская Народная Рэспубл?ка Нацыянал?стычныя партызаны: Бал? Комбетар (1939?1943) [1] ЮВНР (13.5.1941?1942) [2] Палеская Сеч (1941-1944) [3] [4] [5] УНС (1943) БУСА (1943?1944) УПА (з 1943) [6] ЛАС (з 1944) [7]   Трэц? рэйх Славак?я (да 4.04.1945) Харватыя (з 1941) Серб?я (1941?1944) Чарнагорыя (1943?1944) Албан?я (1943?1944) Беларусь (з 11.1943) Македон?я (1944) Венгрыя (з 15.10.1944) КВНР (з 14.11.1944)
Медыяфайлы на В?к?схов?шчы

Усхо?днее?рапейск? тэа?тр вае?нных дзе?яння? Друго?й сусве?тнай вайны? ( 1939 ? 1945 ) ? баявыя дзеянн? ? Усходняй Е?ропе падчас Другой сусветнай вайны .

У савецкай ? рас?йскай г?старыяграф?? перыяд, як? пача?ся з нападу Герман?? на СССР 22 чэрвеня 1941 года ? як? завяршы?ся разгромам Герман?? ? ма? 1945 года, называецца Вял?кай Айчыннай вайной , а ваенныя дзеянн?, як?я вял?ся СССР у перыяд 17.09.1939?22.06.1941, удзелам у Другой сусветнай вайне не л?чацца.

Польшча. Ф?нляндыя. Прыбалтыка (верасень 1939 ? чэрвень 1941) [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

1 верасня 1939 года Герман?я нападае на Польшчу . Вял?кабрытан?я ? Францыя аб’я?ляюць вайну Герман??, аднак н?як?х акты?ных дзеяння? на Захадзе не робяць (≪ Дз??ная вайна ≫). Нягледзячы на адчайны супрац?? польск?х войска?, да 8 верасня немцы зламал? ?се ачаг? супрац?ву ? аблажыл? Варшаву . Польск? ?рад эваку?руецца з кра?ны, польская арм?я застаецца без камандавання. 17 верасня СССР , абап?раючыся на сакрэтнае дадатак да Дамовы аб ненападзе пам?ж Герман?яй ? СССР аб падзеле сфер ?плыву, урываецца на тэрыторыю Польшчы з усходу ? займае Заходнюю Укра?ну ? Заходнюю Беларусь . 28 верасня пала Варшава. Да 5 кастрычн?ка СССР ? Герман?я завяршаюць раздзел Польшчы.

30 л?стапада , пасля серы? правал??шыхся перамо? аб абмене тэрыторыям?, СССР аб’я?ляе вайну Ф?нлянды? ? ?рываецца на яе тэрыторыю. Аднак савецк?я войск? не змагл? з ходу прарваць умацаваную л?н?ю Манергейма . Пасля разлютаваных баё? у лютым 1940 года Чырвоная Арм?я нарэшце прарывае ?мацаваную л?н?ю, але ? сувяз? са складанай м?жнароднай абстано?кай (СССР выключаны з Л?г? нацый ) савецкае к?ра?н?цтва вырашае спын?ць наступленне ? ?ступае ? перамовы з Ф?нляндыяй. Па ?мовах дамовы мяжа на Карэльск?м перашыйку  была адсунута ад Лен?нграда з 32 км да 150 км, хоць сакрэтным пратаколам да дамовы аб ненападзе з Герман?яй уся Ф?нляндыя став?лася да зоны ?нтарэса? СССР.

У чэрвен? 1940 года СССР далучае Бесараб?ю , у жн??н? ? прыбалтыйск?я дзяржавы ^[8] .

Герман?я вясной 1941 года заключае саюзныя дамовы з Венгрыяй , Румын?яй ^[9] , Балгарыяй , Ф?нляндыяй ? Славак?яй ? пачынае ?змоцненую падрыхто?ку да нападу на СССР. Паводле аф?цыйнай паз?цы? к?ра?н?цтва г?тлера?скай Герман??, а таксама згодна з думкай шэрагу пасляваенных, у тым л?ку сучасных, даследчыка?, СССР адначасова рыхтава?ся да нападу на Герман?ю.

Уварванне ? СССР. Летне-асенняя кампан?я [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

22 чэрвеня 1941 года Герман?я пачала баявыя дзеянн? на ?с?м фронце савецка-германскай мяжы, пасля чаго абвясц?ла вайну СССР, парушы?шы тым самым пакт аб ненападзе. Вайну СССР абвясц?л? таксама саюзн?к? Герман??: ?тал?я , Ф?нляндыя , Венгрыя , Румын?я , Славак?я , Балгарыя ? Харватыя . Нягледзячы на перавагу Чырвонай Арм?? ? колькасц? ваеннай тэхн?к?, вермахт у адрозненне ад яе бы? цалкам маб?л?заваны да пачатку баявых дзеяння?, а таксама змог дасягнуць шматразовай пераваг? на напрамках гало?ных удара?, што дазвол?ла яму прарвацца ?глыб савецкай тэрыторы? ? ? шэрагу выпадка? ( Заходн? фронт ) акружыць савецк?я войск?, размешчаныя ? выступах дзяржа?най мяжы. Савецк?м войскам Дырэктывай № 3, выдадзенай ?вечары 22 чэрвеня, загадвалася нанос?ць контрудары аж да захопу раёна?, з як?х вермахт вё? ?варванне ( Любл?н ? Сувалк? ), але гэта аказалася нерэальным. На па?днёвым напрамку адбылася найбуйнейшая ? г?сторы? танкавая б?тва , у як?м больш за 3 тысяч савецк?х танка? пацярпел? паражэнне ад каля 700 нямецк?х, аднак гэты савецк? контрудар дазвол?? войскам Па?днёва-Заходняга фронту часова пазбегнуць акружэння ? адступ?ць да К?ева. Да канца першай дэкады л?пеня Герман?я захап?ла Латв?йскую , Л?то?скую , Беларускую , значную частку Укра?нскай , частку Малда?скай ССР.

У ходзе Смаленскай б?твы заня?шым месца заг?нулых у беластоцк?м ? м?нск?м катлах арм?й арм?ям другога стратэг?чнага эшалона атрымалася на 2 месяцы затрымаць прац??н?ка. Пасля гэтага 2-я ? 3-я танкавыя групы групы арм?й ≪Цэнтр≫ не працягнул? наступленне на Маскву , а падзял?л?ся, каб аказаць дапамогу групам арм?й ≪По?нач≫ ? ≪По?дзень≫ . Выйсц? на бл?зк?я подступы да Лен?нграду вермахту так ? не ?далося, пачалася яго блакада . На по?дн? вермахту ?далося акружыць груп?ро?ку с?л Па?днёва-Заходняга фронту ? раёне К?ева . Да кастрычн?ка 1941 года немцы занял? ?сходнюю частку Укра?ны , Крым (за выключэннем Севастопаля ), Эстон?ю , заходн?я вобласц? РСФСР ( Пско?ская , Смаленская , Бранская , Курская ? ?ншыя). Страты вермахта за летне-восеньскую кампан?ю склал? 0,75 млн. чал., РСЧА ? 5 млн.чал.

30 верасня ? 2 кастрычн?ка нямецк?я войск? аднав?л? наступленне на Маскву , зно? дамагл?ся сур’ёзных поспеха?, аднак затым был? спыненыя.

Контрнаступленне пад Масквой (6 снежня 1941 года ? 20 студзеня 1942 года) [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

У снежн? 1941 года Чырвоная Арм?я перайшла ? контрнаступленне ? адк?нула захопн?ка? ад Масквы, нанёсшы ?м адчувальнае паражэнне. Пагроза Маскве была л?кв?даваная. Гэтага ?далося дасягнуць у мног?м дзякуючы ?нфармацы? савецкай разведк? аб тым, што Япон?я не нападзе на СССР да падзення Масквы, ? перак?дання частк? размешчаных на Далёк?м Усходзе с?ла? пад Маскву.

Аднак прадпрынятае Чырвонай Арм?яй агульнае наступленне ? студзен? ? красав?ку 1942 года не прывяло да катастрофы фронту абароны вермахта. Рашэнне пытання аб валоданн? стратэг?чнай ?н?цыятывай было адкладзена да летняй кампан?? 1942 года.

Летняя кампан?я 1942 года. Пачатковы перыяд Стал?нградскай б?твы (чэрвень 1942 ? л?стапад 1942) [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

? савецк? ? нямецк? бак? чакал? ад лета 1942 года рэал?зацы? сва?х наступальных плана?.

Асно?ныя намаганн? Чырвонай Арм??, па задумах Ста?к? ВГК , меркавалася засяродз?ць на цэнтральным сектары савецка-германскага фронту. Планавалася таксама ажыццяв?ць наступленне пад Харкавам , у Крыме ? прарваць блакаду Лен?нграда.

Аднак прадпрынятае савецк?м? войскам? ? ма? 1942 года наступленне пад Харкавам скончылася катастрофай. Нямецк?я войск? разграм?л? савецк?я войск? ? сам? перайшл? ? наступленне. У Крыме нямецк?м войскам удалося разграм?ць савецк?я войск? ? раёне Керчы ? ?зяць штурмам Севастопаль . Абарона савецк?х войска? на па?днёвым участку апынулася саслабленай. Карыстаючыся гэтым, нямецкае камандаванне распачало стратэг?чнае наступленне на двух нак?рунках: на Стал?нград ? Ка?каз . Пасля разлютаваных баё? пад Варонежам ? ? Данбасе нямецк?м войскам групы арм?й ≪Б≫ удалося прарвацца ? вял?кую лукав?ну Дона . У сярэдз?не л?пеня пачалася Стал?нградская б?тва , у якой савецк?м войскам вял?к?м коштам удалося скаваць ударную групо?ку прац??н?ка. Наступа?шая на Ка?каз група арм?й ≪А≫ 23 л?пеня ?зяла Расто?-на-Доне ? працягнула наступленне на Кубань. 12 жн??ня бы? узяты Краснадар . Аднак у баях у перадгор’ях Ка?каза ? пад Наварас?йскам савецк?я войск? спын?л? прац??н?ка.

Тым часам на цэнтральным участку савецкае камандаванне распачало буйную наступальную аперацыю па разгрому ржэ?ска-сычэ?скай груп?ро?к? прац??н?ка ( 9-й арм?? групы арм?й ≪Цэнтр≫ ). Аднак праводзячаяся з 30 л?пеня па канец верасня Ржэ?ска-Сычэ?ская аперацыя не ?вянчалася поспехам.

Не ?далося таксама прарваць блакаду Лен?нграда , хоць савецк? наступ прымус? нямецкае камандаванне адмов?цца ад штурму горада.

Карэнны пералом (л?стапад 1942 ? снежань 1943) [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

19 л?стапада 1942 года пачалося наступленне савецк?х войска? пад Стал?нградам . 23 л?стапада часц? Стал?нградскага ? Па?днёва-Заходняга франто? злучыл?ся ? горадзе  Калач-на-Доне , акружы?шы 22 варожыя дыв?з??.

Наступленне на цэнтральным участку фронту, якое пачалося 25 л?стапада 1942 года, скончылася ня?дачай для савецк?х войска? (гл. Другая Ржэ?ска-Сычэ?ская аперацыя ), аднак адцягнула на сябе значныя с?лы вермахта.

Перамога на по?дн? мела каласальнае значэнне для разв?цця падзей ?сёй кампан??. Яна стала першым буйным паражэннем Герман?? ? Другой сусветнай вайне ? адзначыла пачатак карэннага пералому на Усходн?м фронце.

Савецкае камандаванне вырашыла выкарыстаць спрыяльную с?туацыю, узн?клую пасля акружэння ? разгрому нямецк?х войск пад Стал?нградам ? на Верхн?м Доне (гл. Астрагожска-Расашанская ? Варонежска-Касторненская аперацы? ). Новы стратэг?чны план уключа? буйную трохэтапную стратэг?чную аперацыю ^[10] : на першым этапе Бранск? фронт ? левае крыло Заходняга фронту , узмацняемыя перак?дваемым? з-пад Стал?нграда войскам? Цэнтральнага фронту (пераназваны Данск? фронт ), пав?нны был? разграм?ць 2-ю палявую ? 2-ю танкавую арм?? прац??н?ка пад Арлом . На друг?м ? трэц?м этапах аперацы? Кал?н?нск? ? Заходн? франты пав?нны был? пачаць наступленне праз Вел?ж ? з боку К?рава ? тыл ржэ?ска-вяземскай групо?цы прац??н?ка ? злучыцца з войскам? Цэнтральнага фронту бл?зу Смаленска . Новае стратэг?чнае наступленне пав?нна было пачацца 12 лютага з наступу на Арол ? працягнуцца 15 лютага , пасля ?вядзення ? бой войска? Цэнтральнага фронту.

Аднак нямецкае контрнаступленне пад Харкавам у лютым?сакав?ку 1943 года сарвала выкананне савецк?х плана? ? прывяло да стаб?л?зацы? фронту.

У л?пен? 1943 года нямецкае камандаванне паспрабавала вярнуць ?н?цыятыву ? свае рук? ? разграм?ць Чырвоную Арм?ю на Курскай дузе . Савецк?я войск? стрымал? ? выматал? нямецкую арм?ю ? ? вын?ку змагл? выйграць б?тву. Пасля гэтага паражэння к?ра?н?цтва вермахта канчаткова страц?ла стратэг?чную ?н?цыятыву, было вымушана адмов?цца ад наступальнай стратэг?? ? да канца вайны перайшло да абароны.

Восенню 1943 года Чырвоная Арм?я вызвал?ла ад немца? большую частку Укра?ны ? частку Беларус?.

Наступленне ? Беларус? ? на Заходняй Укра?не (снежань ? верасень 1944) [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

З?мой 1943?1944 гадо? Чырвоная Арм?я правяла наступленне на Укра?не, дэблак?равала Лен?нград, вызвал?ла Крым, выйшла да Карпата?  ? ?ступ?ла на тэрыторыю Румын?? . Грандыёзнае наступленне Чырвонай Арм?? ? Беларус? ? на Заходняй Укра?не летам 1944 года завяршылася разгромам двух найбуйнейшых стратэг?чных груповак вермахта ? цэнтры савецка-германскага фронту, прарывам нямецкага фронту на глыб?ню да 600 км, по?ным зн?шчэннем 26 дыв?з?й ? нанясеннем цяжк?х страт 82 нямецка-фашысцк?м дыв?з?ям. Савецк?я войск? выйшл? на мяжу Усходняй Прус?? , занял? Прыбалтыку , уступ?л? на тэрыторыю Польшчы ? падышл? да В?слы .

Наступленне ? Карэл?? ? на Балканах (верасень 1944 ? студзень 1945) [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Да верасня 1944 года савецк?я войск? правял? аперацы? ? Карэл?? ? Запаляр’? . Ф?нляндыя выйшла з вайны ? разарвала саюз з Герман?яй. Аднак нямецк?я войск? адмов?л?ся пак?нуць тэрыторыю Ф?нлянды?. У вын?ку ф?нск?м войскам давялося змагацца супраць сва?х былых саюзн?ка?.

На Балканах Чырвоная Арм?я правяла буйную аперацыю, у вын?ку як?х был? звергнуты ?рады Румын?? ? Балгары? . Новыя прасавецк?я ?рады абедзвюх кра?н абвясц?л? вайну Герман??. У кастрычн?ку савецк?я войск? ?ступ?л? на тэрыторыю Венгры? ? дапамагл? антыфашысцкаму па?станню ? Славак?? . У студзен? 1945 года Чырвоная Арм?я захап?ла Будапешт ? прымус?ла Венгрыю да кап?туляцы?. Аднак прагерманск? ?рад у Венгры? аказа?ся значна больш папулярным, чым у Румын?? ц? Балгары?. Венгерск?м камун?стам так ? не ?далося сабраць арм?ю для вайны супраць Герман??, а на баку Герман?? венгерск?я войск? працягвал? змагацца да канца вайны.

Завяршальная стадыя вайны. Кап?туляцыя Герман?? (студзень ? май 1945) [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

З студзеня па красав?к 1945 года савецк?я войск? цалкам занял? Польшчу, Усходнюю Прус?ю , уступ?л? на тэрыторыю А?стры? . Для абароны Берл?на нямецкае камандаванне сканцэнтравала больш за 1 млн. чалавек. Пасля зацятых баё? савецк?я войск? ?варвал?ся ? горад. 28 красав?ка  па? рэйхстаг . 2 мая скончыл?ся ба? ? Берл?не, ? кап?тулява? гарн?зон горада.

Аднак нямецкая арм?я працягнула супрац??ленне супраць савецк?х войска?. На тэрыторы? Чэхаславак?? была акружана вял?кая групо?ка генерал-фельдмаршала Ф. Шорнера . ? хоць акт аб кап?туляцы? у Карлхорсце бы? падп?саны ? ноч з 8 мая на 9 мая, б?твы Другой сусветнай вайны ? Е?ропе скончыл?ся тольк? 11 мая. Больш за 860 тысяч немца? было ?зята ? палон у вын?ку тольк? Пражскай аперацы? .

Зноск?

Гл. таксама [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Кампан?? ? б?твы Другой сусветнай вайны

Спасылк? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Тэматычная падборка фотаздымка? з прыватных фотаальбома?, зробленых на Усходн?м фронце ваеннаслужачым? вермахта
• 12 ал?чбаваных арх??ных дакумента? немца?