Уладз?м?р Валянц?нав?ч Варанк?н
Владимир Валентинович Варанкин
Асаб?стыя звестк?
Псе?дан?мы	Vol-Volanto [1]
Дата нараджэння	12 л?стапада 1902 ( 1902-11-12 ) [1]
Месца нараджэння	Н?жн? Но?гарад , Н?жагародск? павет [d] , Н?жагародская губерня , Рас?йская ?мперыя [1]
Дата смерц?	3 кастрычн?ка 1938 ( 1938-10-03 ) [1] (35 гадо?)
Месца смерц?	Масква , РСФСР , СССР
Грамадзянства	Рас?йская ?мперыя →   СССР
Бацька	Valentin Jegorovitch Varankin [d]
Месца працы	Маско?ск? г?сторыка-арх??ны ?нстытут [d]
Прафес?йная дзейнасць
Род дзейнасц?	праза?к , эсперантолаг
Мова твора?	эсперанта
Грамадская дзейнасць
Член у	Esperanto Language Committee [d]
Медыяфайлы на В?к?схов?шчы

Уладз?м?р Валянц?нав?ч Варанк?н (30 кастрычн?ка ( 12 л?стапада ) 1902 , Н?жн? Но?гарад  ? 3 кастрычн?ка 1938 , Масква ) ? савецк? г?сторык, эсперантолаг , эсперантамо?ны п?сьменн?к. Член ЦК СЭСР (1921), член Л?нгв?стычнага кам?тэта Акадэм?? эсперанта (1921) ^{[2] [3]} .

Б?яграф?я [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Нарадз??ся 12 л?стапада 1902. Яго бацька, Валянц?н Ягорав?ч (пам. у 1921 г.), да маб?л?зацы? ? Чырвоную Арм?ю загадва? ашчаднай касай; мац?, Н?на Андрэе?на (пам. у 1953 г.), была б?бл?ятэкарам. Паводле адукацы? ? г?сторык, спецыял?ст па пытаннях заходнее?рапейскай г?сторы?. Бы? дырэктарам Школы замежных мо? (потым пера?творанай у 2-? Маско?ск? дзяржа?ны ?нстытут замежных мо?). З 1935 г. загадва? таксама кафедрай сусветнай г?сторы? ? Маско?ск?м г?сторыка-арх??ным ?нстытуце ^[3] .

З 1919 года ? эсперантыст ; прыма? акты?ны ?дзел у савецк?м эсперанта-руху ^[2] . Ужо ? 1920 годзе арган?зава? у Н?жагародскай губерн? каля 40 эсперанта-ячэек ^[3] . Кал? ? чэрвен? 1921 г. падчас 3-га Усерас?йскага з’езда эсперантыста? у Петраградзе бы? створаны Саюз эсперантыста? савецк?х кра?н (перайменаваны ? 1927 годзе ? Саюз эсперантыста? савецк?х рэспубл?к ), Варанк?н бы? абраны ? Цэнтральны кам?тэт Саюза ? да канца жыцця прыма? акты?ны ?дзел у працы Саюза.

У другой палове 1930-х гадо? над савецк?м эсперанта-рухам згусц?л?ся хмары: практычна ?весь склад ЦК СЭСР ? мноства шараговых эсперантыста? был? рэпрэсаваны паводле надуманага абв?навачвання ? ≪шп?янажы≫ ^[4] . Варанк?н бы? арыштаваны ноччу з 7 на 8 лютага ? як ≪удзельн?к антысавецкай трацк?сцкай тэрарыстычнай арган?зацы? ? член так званага ?Саюзнага цэнтра“ гэтай арган?зацы?≫ ^[5] . Далей ?мя Варанк?на сустракаецца ? раздзеле ≪Московская область. 1-я категория≫ ^[6] ≪Сп?са асоб, падлеглых суду Ваеннай калег?? Вярхо?нага Суда Союза ССР ≫ ад 29 верасня 1938 года, падрыхтаванага НКУС СССР и зав?заванага ?. В. Стал?ным и В. М. Молатавым ^[7] ; гэтым лёс Варанк?на бы? вырашаны наперад, бо першая катэгорыя азначала ≪вышэйшую меру пакарання≫. 3 верасня 1938 г. Ваенная калег?я прысудз?ла Варанк?на да расстрэлу, ? ? той жа дзень прысуд бы? выкананы ^[5] . 11 мая 1957 года Варанк?н бы? рэаб?л?таваны, а крым?нальная справа закрыта за адсутнасцю складу злачынства ^[3] .

Навуковая ? л?таратурная дзейнасць [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

У. В. Варанк?ным нап?сана шмат прац па эсперанталог??  ? перш за ?сё, артыкула?, як?я публ?кавал?ся ? друкаваным органе СЭСР ? часоп?се ≪М?жнародная мова≫. Праца Teorio de Esperanto (≪Тэорыя эсперанта≫, 1929) прысвечана даследаванню этымалог?? эсперанцкай лекс?к?, а таксама фанетыцы, марфалог?? ? с?нтакс?су мовы эсперанта ^[2] .

У 1933 годзе ? выдавецтве EKKERLO (≪Выдавецк? кааператы? рэвалюцыйнай эсперанта-л?таратуры≫, Амстэрдам ) бы? выдадзены раман Варанк?на Metropoliteno (≪Метрапал?тэн≫) ^[8] . Тэмай рамана, як? вылуча?ся захапляльнай фабулай ? майстарск?м? характарыстыкам? персанажа?, паслужыла падрыхто?ка да буда?н?цтва метрапал?тэна ? Маскве ? 1928?1929 гг. Гало?ны герой рамана ? малады савецк? ?нжынер, камандз?раваны ? Берл?н для вывучэння вопыту буда?н?цтва метро. Там ён знаём?цца з жыццём ? пал?тычнай барацьбой нямецк?х камун?ста?, а таксама п?ша а?таб?яграф?чны раман аб сва?м жыцц? ? Маскве перад камандз?ро?кай ? падзеях у Берл?не ^[9] .

Л?таратураведы аднадушна ?ключаюць Варанк?на ? разам з Кабэ , А. Вальенам , Г. Лойкенам , А. А. Сахаравым , Р. Шварцам , Д. Баг? , Ч. Расэц?  ? у сп?с ключавых ф?гур, з як?м? звязана стана?ленне эсперанцкай прозы ^{[10] [11]} . У 1977 г., кал? ? Капенгагене выйшла другое выданне рамана ≪Метрапал?тэн≫, старшыня Акадэм?? эсперанта У?льям Олд да? высокую ацэнку раману, в?таючы перавыданне ≪забытага шэдэ?ра≫ ^[2] , ? дада? раман да свайго сп?са 50 найвыдатнейшых твора?, створаных на эсперанта за першыя сто гадо? яго ?снавання ^[3] .

Творы [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Працы па эсперанталог?? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Varankin V. Teorio de Esperanto. ? Moskvo: C. K.SEU, 1929. ? 67 p.

Выданн? рамана ≪Метрапал?тэн≫ [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Varankin V. Metropoliteno. ? Amsterdam: EKPELO, 1933. ? 200 p.
• Varankin V. Metropoliteno. 2 eld. ? Kopenhago: Thorben Kehlet, 1977. ? 252 p. ? ISBN 87-87089-10-6 .
• Varankin V Metropoliteno. ? Antverpen: Thorben Kehlet ? Stafeto, 1979. ? 312 p. ? ISBN 90-6336-016-9 . (Пераклад на англ?йскую мову Марты Эванс)
• Varankin V. Metropoliteno. ? Moskva: Progreso, 1992. ? 244 p. ? ISBN 5-01-002952-9 . (Рэпрынт выдання 1933 г.)
• Varankin V. Metropoliteno. 3 eld. ? Jekaterinburg: Sezonoj, 1992. ? 260 p.
• Варанкин В. В. Метрополитен. ? М.: Импэто, 2008. ? 272 с. ? ISBN 87-87089-10-6 . (Пераклад на рускую мову А. Аляксандрава)

Крын?цы [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Л?таратура [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Королевич А. И. Книга об эсперанто. ? К.: Наукова думка, 1989. ? 256 с. ? ISBN 5-12-000985-9 .
• Токарев Б. В. Об эсперантской поэзии // Проблемы международного вспомогательного языка. ? М.: Наука, 1991. ? 263 с. ? ISBN 5-02-016810-6  ? С. 143?161.

Спасылк? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• В. В. Варанкин. Методика агитации и пропаганды Эсперанто. Лекция 5-я (1926)
• Электроннае выданне рамана ≪Метрапал?тэн≫ (на эсперанта)
• Электроннае выданне рамана ≪Метрапал?тэн≫ Арх?вавана 12 сакав?ка 2016. (на рускай мове; пераклад Э. А. Будагяна)