Уварванне ЗША ? Панаму
|
---|
|
Дата
|
20?25 снежня 1989
|
Месца
|
Панама
|
Вын?к
|
Перамога ЗША
|
Прац??н?к?
|
|
Камандуючыя
|
|
С?лы бако?
|
12 000 байцо?
|
26 000 байцо?
| |
Страты
|
|
Агульныя страты
|
300?500 грамадзянск?х заг?нул?
[1]
| |
|
Медыяфайлы на В?к?схов?шчы
|
Уварванне ЗША ? Панаму
альбо
Аперацыя ≪Правая справа≫
(
англ.
:
Operation Just Cause
) ? ваенная кампан?я
ЗША
?
Панаме
. З’я?ляецца першай у г?сторы? ?нтэрвенцыяй ЗША, у якасц? тэарэтычнага абгрунтавання якой выкарысто?вал?ся лозунг? ≪адна?лення ? захавання дэмакраты?≫
[2]
.
Грамадзянская вайна ? Калумб?? 1899?1902 гг.
скончылася перамогай
кансерватара?
? аддзяленнем Панамы. Важную ролю ? гэтым адыграл? ЗША, як?я, на думку к?ра?н?ка Цэнтра ваенна-пал?тычных даследавання? ?нстытута ЗША ? Канады РАН Уладз?м?ра Бацюка, спецыяльна арган?завал? стварэнне новай дзяржавы з мэтай буда?н?цтва
Панамскага канала
[3]
.
Новая адм?н?страцыя дала санкцыю на пабудову канала, зда?шы зямлю на яго трасе ? бестэрм?новае карыстанне. У першыя трыццаць гадо? ЗША рэгулярна праводз?л? ?варванн? ? ?нтэрвенцы? ? падтрымку тых ц? ?ншых с?л новай рэспубл?к?. Сама праблема прыналежнасц? Панамскага канала стала хран?чнай, як ? выступы жыхаро? з патрабаванням? справядл?вага размеркавання дахода? ? наогул перадачы ?сяго комплексу мясцовай адм?н?страцы?, асабл?ва востра пытанне стаяла ? 1964 годзе. Крыз?с абвастры?ся ? канцы 1980-х
[4]
.
Тады амерыканск?я ?лады пачал? ц?снуць на рэжым
Мануэля Нар’ега
з мэтай адмов?цца ад пагаднення 1977 года, якое прадугледжвала перадачу канала Панаме ? 1999 годзе. Нар’ега катэгарычна адма?лялася перагледзець умовы гэтага дакумента ? аднос?ны пам?ж дзвюма кра?нам? стал? пагаршацца.
У лютым 1988 года М?н?стэрства Юстыцы? ЗША абв?навац?ла Нар’егу ? гандл? наркотыкам? ? шэрагу ?ншых злачынства?. Аднак прапанавала зняць гэтае абв?навачванне, кал? генерал сыдзе са сваёй пасады ? будзе спрыяць перагляду пагаднення аб далейшай уласнасц? Панамскага канала. Ён адмов??ся. Не?забаве супраць кра?ны был? ?ведзеныя эканам?чныя санкцы?, а ? кастрычн?ку пры падтрымцы ЗША ваенныя ажыццяв?л? ня?далую спробу дзяржа?нага перавароту
[5]
.
Адначасова, у 1985 годзе, урад Панамы пача? праводз?ць самастойную знешнюю ? ?нутраную пал?тыку, якая не супадала з знешнепал?тычным курсам ?рада ЗША. У межах гэтай пал?тык? Панама пачала ?мацо?ваць сувяз? з кра?нам? Цэнтральнай ? Па?днёвай Амерык? (у тым л?ку з
Н?карагуа
).
З пачатку 1987 года, пасля таго як урад Панамы адмов??ся даць ЗША тэрыторыю кра?ны для вядзення дзейнасц? супраць Н?карагуа, аднос?ны пам?ж Панамай ? ЗША яшчэ больш пагоршыл?ся
[6]
.
Аперацыя пачалася
20 снежня
1989
г. у 01:00. У ёй прынял? ?дзел 27 684 амерыканск?х салдат ? каля 300 самалёта?. Супраць ?х выступ?л? каля 16 тысяч вайско?ца? панамск?х с?л абароны. Ужо праз некальк? гадз?н пасля пачатку аперацы?, прэз?дэнт Буш-старэйшы растлумачы? чатыры асно?ныя прычыны ?варвання:
- Абарона жыцця амерыканца?, так як ваеннае станов?шча, абвешчанае Нар’ега, пагражала 35000 грамадзянам ЗША, як?я знаходз?л?ся ? Панаме.
- Абарона дэмакраты? ? право? чалавека ? Панаме.
- Супрацьдзеянне м?жнароднаму абароту наркотыка?, бо Панама стала цэнтрам адмывання грошай ? прамежкавай кропкай для гандлю наркотыкам? ? ЗША ? Е?ропе.
- Рэал?зацыя пагаднення Торыёс-Картэр. Меркавалася, што ? рамках пагаднення ЗША мел? права выкарысто?ваць войск? для абароны канала.
У першы ж дзень ?варванне бы? прыведзены да прысяг? новы прэз?дэнт кра?ны ?
Г?льерма Эндара Гал?ман?
.
Першапачаткова был? захопленыя стратэг?чныя аб’екты, так?я як грамадзянск? аэрапорт у Панаме. Ваенныя зн?шчыл? асаб?сты самалёт Нар’ег? ? патап?л? панамскую ваенную лодку. Усе вядомыя ваенныя базы ? камандныя цэнтры пазней был? атакаваны. Амерыканск?я спецназа?цы таксама штурмавал? турму Карсэля Модэла, каб вызвал?ць грамадзян?на ЗША Курта Муза, якога панамск? ?рад абв?навац?? у шп?янажы. У ходзе аперацы? ЗША ?жывал? найно?шыя ?зоры баявой тэхн?к? ?збраення, менав?та тут адбылося першае баявое прымяненне ≪самалёта?-нев?дз?мак≫ F-117A, баявых верталёта? AH-64А, бронетранспарцёр LAV-25, гранатамёта? AT-4, прыбора? начнога бачання ANVIS- 6S
[7]
.
У дакладзе сейсмалаг?чнай станцы? Панамскага ?н?верс?тэта казалася, што ? першыя гадз?ны ?шла мас?раваная бамбардз?ро?ка. Усяго было ск?нута 417 бомба?, з ?х 66 у першыя чатыры хв?л?ны. Был? бомбы вагай да 1000 ? 2000 фунта?. Як ? варта было чакаць, бамбардз?ро?ка пацягнула за сабой вял?кую колькасць параненых ? заб?тых (некаторыя был? пакараныя смерцю). ?х пахавал? ? агульных маг?лах на мог?лках горада
Панама
? ? Зоне Панамскага канала
[8]
.
Каардынацыйны супрац?? працягва?ся яшчэ некальк? дзён, а апошн?я ба? працягвал?ся да ран?цы 25 снежня. Амерыканскае камандаванне асцерагалася шырокай партызанскай вайны з боку панамск?х узброеных с?л, але гэтага не адбылося.
Нар’ега шука? прытулку ? дыпламатычнай м?с??
Ватыкана
, але бы? вымушана здацца з-за моцнага дыпламатычнага ? пс?халаг?чнага ц?ску.
3 студзеня
1990
года яго пасадз?л? ? самалёт ? адправ?л? ? ЗША. У
1992
годзе ён бы? асуджаны амерыканск?м судом да 30 гадо? пазба?лення вол? за гандаль наркотыкам? ? вымагальн?цтва.
Новы прэз?дэнт Панамы Гал?ман? неадкладна пача? кампан?ю па барацьбе з памяццю пра прэз?дэнта
Амара Тарыхаса
, як? выступа? за нацыянал?зацыю зоны Панамскага канала. Ужо ? першыя тры месяцы пасля ?варвання был? выдадзеныя новыя школьныя падручн?к?, у як?х эра к?равання Тарыхаса ? Нар’ег? была названая як ≪21 год ваеннай дыктатуры≫; таксама был? перайменаваны м?жнародны аэрапорт Панамы ? мун?цыпальны стадыён, раней названыя ?мем Тарыхаса
[9]
.
12 студзеня 1990 года ЗША аб’яв?л? пра пачатак гуман?тарнай аперацы? (≪Operation Promote Liberty≫), якая працягвалася да 1991 года.
10 лютага 1990 года Гал?ман? абвясц?? аб расфарм?раванн?
?зброеных с?л Панамы
[10]
.
Пасля завяршэння баявых дзеяння? у ЗША было распачатае расследаванне злачынства?, учыненых амерыканск?м? ваеннаслужачым? ? ходзе уварвання. Узбуджаная 21 крым?нальная справа, 8 з як?х был? звязаны з забойствам?. Па стане на пачатак мая 1990 году следчым? органам? было выя?лена звыш 60 ваенных ? крым?нальных злачынства?, учыненых падчас аперацы? (пачынаючы ад крадзяжу залатых выраба? ? рабавання затрыманых ? заканчваючы забойствам?)
[11]
.
Пасля пачатку ?варвання 15 дзяржа?-члена?
Савета Бяспек? ААН
правял? галасаванне за асуджэнне ?варвання ? Панаму, але ЗША,
Вял?кабрытан?я
?
Францыя
выкарыстал? права ≪вета≫, каб заблакаваць рэзалюцыю
[12]
. Акрамя таго, прадста?н?к ЗША заяв??, што Нар’ега не можа спасылацца на суверэн?тэт Панамы ? пытаннях зн?шчэння м?жнароднай наркагандлю, пакольк? гэта ?я?ляе сабой пагрозу для ?с?х дзяржа?
[13]
.
29 снежня 1989 года на 44-й сес??
Генеральнай Асамбле? ААН
была прынятая рэзалюцыя з асуджэннем ?варвання ЗША ? Панаму
[14]
? патрабаваннем да ЗША неадкладна спын?ць ?нтэрвенцыю ? вывесц? войск? з тэрыторы? Панамы. У падтрымку рэзалюцы? прагаласавал? 75 дзяржава?, супраць ? 20, прадста?н?к? 40 кра?н не прымал? ?дзел у галасаванн?
[15]
. У адказ прадста?н?к ЗША ? ААН выступ?? з заявай, што ? ходзе ваеннай аперацы? ЗША ≪рэал?завал? права на самаабарону≫
[16]
.
Эп?зод ?варвання ? Панаму прысутн?чае ? гульн?
Call of Duty: Black Ops 2
, дзе гало?най мэтай будзе ?зяцце генерала Мануэля Нар’ег?, якога пазней будуць выкарысто?ваць у л?кв?дацы? небяспечнага тэрарыста ? гало?нага антаган?ста гульн? ? Рауля Менендэса.
- ↑
The Issue of Civilian Casualties Revisited
(Human Rights Watch, 1991)
- ↑
канд. ист. н. Ю. Седов. Региональные конфликты и новое мышление // ≪Зарубежное военное обозрение≫, № 3, 1990. стр.11-18, 20
- ↑
Силовая демократия: как вторжение в Панаму повлияло на внешнюю политику США
// Russia Today, 20 декабря 2019
- ↑
Вторжение в Панаму
(conflictologist)
- ↑
Панама-1989: забытая правда о вторжении США
- ↑
Панама // Ежегодник Большой Советской Энциклопедии, 1986 (вып. 30). М., ≪Советская энциклопедия≫, 1986. стр.320
- ↑
Б. Строгинов, Д. Васильев. ≪Джаст коз≫ ? военная операция США против Панамы // ≪Зарубежное военное обозрение≫, № 6, 1990. стр.9-14
- ↑
La Estrella (Панама): через 29 лет после вторжения в Панаму
// ИноСМИ, 20 декабря 2018
- ↑
Larry Rohter.
Panama Journal; The 'Maximum Chief' Is Humbled in His Tomb
// ≪The New York Times≫ 29 марта 1990
- ↑
Decreto Ejecutivo No. 38 del 10 de febrero de 1990
- ↑
США // ≪Зарубежное военное обозрение≫, № 5, 1990. стр.79
- ↑
Paul Lewis. Fighting in Panama: United Nations; Security Council Condemnation of Invasion is Vetoed // ≪The New York Times≫ от 24 декабря 1989
- ↑
Справочник по практике Совета безопасности ООН. Дополнения за 1989?1992 годы. Нью-Йорк. 2002. С. 326
Арх?вавана
11 студзеня 2018.
- ↑
Paul Lewis. After Noriega: United Nations; Deal is reached at U.N. on Panama seat as invasion is condemned // ≪The New York Times≫ от 30 декабря 1989
- ↑
Don Shannon.
U.N. Assembly Condemns U.S. Invasion
// ≪Los Angeles Times≫ от 30 декабря 1989
- ↑
Осуждена интервенция // ≪Красная звезда≫, № 300 (20087) от 30 декабря 1989. стр.1