Таварыства беларускай школы , скарочана ТБШ  ? культурна-асветная арган?зацыя ? Заходняй Беларус? (1921?1936).

У Рэспубл?цы Беларусь ТБШ адно?лена ? 1996 годзе як грамадскае аб’яднанне з такой самай назвай ? дзейн?чала да 2021 года.

Утварэнне, к?руючыя органы [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Таварыства беларускай школы было створана на аснове рашэння Цэнтральнай беларускай школьнай рады ? В?льн? , статут зацверджаны 1 л?пеня 1921 . Да яго далучылася ТБШ у Радашков?чах , заснаванае Б. Тарашкев?чам 7 снежня 1921. Акрамя Тарашкев?ча, к?ра?н?кам? ? акты?ным? дзеячам? ТБШ у розны час был? Р. Астро?ск? , Ф. Валынец , Я. Га?рыл?к , ?. Грэцк?, ?. Дварчан?н , П. К?зев?ч , П. Крынчык , А. Луцкев?ч , М. Марц?нчык, П. Мятла , С. Па?лов?ч , М. Пяткев?ч , С. Рак-М?хайло?ск? , А. Станкев?ч , Ф. Стацкев?ч , А. Неканда-Трэпка , А. Уласа? , Я. Шнаркев?ч ? ?нш. Напачатку к?руючым? яго органам? был? Цэнтральная школьная ? Наглядная рады. Паводле статута 1926 вышэйшым органам ТБШ бы? з’езд, пам?ж з’ездам? ? Гало?ная ?права, якая мела Наглядную раду, акруговыя ? павятовыя ?правы. Друкаваныя органы ? ≪Бюлетэнь ТБШ≫, часоп?с ≪Летап?с ТБШ≫ (гл. ≪Беларуск? летап?с≫), газета ≪Шлях≫.

Мэты ? задачы [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

ТБШ ?мкнулася распа?сюджваць ? дапамагаць асвеце сярод беларуса?, пашыраць беларуск?я школы ? беларускую асвету наогул. Асно?ная мэта дзейнасц? была абвешчана ? Статуце: ≪пашыраць ? памагаць асвеце ? беларуск?м нацыянальным, людск?м ? хрысц?янск?м духу≫. Таварыства адкрывала ? ?трымл?вала народныя школы ? дамы, курсы, наста?н?цк?я сем?нары, чытальн?-б?бл?ятэк?, сярэдн?я ? вышэйшыя навучальныя ?становы, выдавала часоп?сы, падручн?к? ? ?ншую л?таратуру, займалася канцэртнай дзейнасцю. ТБШ выступала супраць палан?зацы?, сацыяльнага прыгнёту, праводз?ла шырокую дзейнасць па адкрыцц? беларуск?х школ, павышала агульнаадукацыйны ? культурны ?зровень насельн?цтва, яго нацыянальную свядомасць.

Дзейнасць [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

У першыя гады ?снавала ТБШ пазбягала пал?тычных метада? ? сродка? змагання, было прых?льнае выключна асветн?цтву. Наладжвала курсы для наста?н?ка?, аказвала матэрыяльную ? навучальна-метадычную дапамогу В?ленскай , Радашков?цкай , Навагрудскай , Клецкай ? ?ншым беларуск?м г?мназ?ям ? пачатковым школам, нелегальна нак?ро?вала моладзь на вучобу за мяжу, у т.л. ? БССР . 3 утварэннем Беларускага пасольскага клуба адстойвала нацыянальныя правы на парламенцк?м узро?н?. Для павышэння эфекты?насц? навучання ? выхавання, абароны нацыянальнай адукацы? правяло 11-14 красав?ка 1923 у В?льн? з'езд педагога? беларуск?х г?мназ?й. Удзельн?чала ? падрыхто?цы падручн?ка?, вучэбных дапаможн?ка?, арган?завала кн?гавыдавецкую дзейнасць (з 1921 у В?льн? працавала Выдавецтва Таварыства беларускай школы).

Пад уплывам ? к?ра?н?цтвам Беларускай сялянска-работн?цкай грамады (БСРГ) , беларускага пасольскага клуба ≪Змаганне≫, а таксама Камун?стычнай парты? Заходняй Беларус? ТБШ ператварылася ? масавую арган?зацыю. 3 1926 атрымала магчымасць легальнай працы ? В?ленск?м, Навагрудск?м, Палеск?м ? Беластоцк?м ваяводствах. Грамада?ск? ?здым садзейн?ча? складванню прынцыпа? арган?зацыйнай пабудовы, асно?ных форм ? метада? работы ТБШ. Праз непрызнанне рэвалюцыйных погляда? частка дзеяча? стварыла ? 1926 годзе альтэрнаты?ную культурна-асветную арган?зацыю ? Беларуск? ?нстытут гаспадарк? ? культуры (Б?Г?К). У канцы 1927 года па ?сёй Заходняй Беларус? дзейн?чала 12 акруговых упра? ТБШ ? у Баранав?чах , Беластоку , В?лейцы , Гродне , Глыбок?м , Косаве , Л?дзе , М?ры , Навагрудку , Св?слачы , Слон?ме ? В?льн? (яе функцы? выконвала пра?ленне цэнтральнага гарадскога гуртка). I з'езд ТБШ (28-29 снежня 1927, В?льня) пастанав?? дамагацца адкрыцця дзяржа?ных беларуск?х пачатковых школ, беларуск?х г?мназ?й ? наста?н?цк?х курса?, сем?нары?, стварэння пры В?ленск?м ? Палеск?м школьных апякунск?х беларуск?х аддзела?, заснавання кафедры беларусазна?ства ? В?ленск?м ун?верс?тэце ?мя С. Баторыя ? ?нш. Перад гурткам? была паста?лена задача па разгортванн? розных форм асветнай працы. Да сярэдз?ны 1928 колькасць гуртко? дасягнула 430 (14-15 тыс. чал.), у сярэдз?не 1930 ? перавыс?ла 500 (больш за 15 тыс. чал., паводле ?нш. звестак ? каля 30 тыс. чал.); пераважная большасць ?х функцыянавала ? сельскай мясцовасц?.

Пасля разгрому БСРГ таварыства ператварылася ? ≪другую л?н?ю акопа?≫, у яго складзе апынулася шмат былых члена? Грамады. Легальны характар ТБШ шырока выкарысто?вала КПЗБ . Таварыства выкрывала антыбеларускую сутнасць школьнага заканада?ства Польшчы, арган?завала масавую кампан?ю падачы зая? аб адкрыцц? беларуск?х школ. У 1924-25 было пададзена каля 16 тыс. зая? (на 412 школ), да 1928 ? больш за 30 тыс. (на 1229 школ). Санацыйны рэжым зраб?? некаторыя ?ступк?: у 1927/28 навучальным годзе было адкрыта 78 беларуск?х ? польска-беларуск?х школ, дадзена права выпускн?кам В?ленскай беларускай г?мназ?? здаваць экзамены на атэстат сталасц?, наладжаны метадычныя канферэнцы? ? ?нш. Для правядзення асветнай работы сярод насельн?цтва ТБШ стварала гуртк? самаадукацы?, б?бл?ятэк?, хаты-чытальн?, клубы, народныя дамы, арган?зо?вала драматычныя ? харавыя калектывы, наладжвала ?х выступленн?. Гало?ная ?права арган?завала ? В?льн? пры Беларуск?м народным тэатры падрыхто?ку ?нструктара? па мастацкай самадзейнасц?. Драматычныя гуртк? ? секцы? став?л? творы беларуск?х, укра?нск?х, польск?х драматурга?, у т.л. ≪Па?л?нку≫ Я. Купалы , ≪Антось Лата≫ Я. Коласа , ≪Модны шляхцюк≫ К. Каганца , ≪Збянтэжаны Са?ка≫ Л. Родзев?ча , ≪Суд≫ У. Галубка , ≪У з?мовы вечар≫ Э. Ажэшк? ? ?нш. У рэпертуары харо? пераважал? беларуск?я народныя песн?.

Таварыства выказвала рашучы пратэст супраць закрыцця беларуск?х г?мназ?й ? пачатковых школ, выступала за дэмакратызацыю народнай адукацы?. У 1927 годзе надрукавана ≪Хрэстаматыя новай беларускай л?таратуры (ад 1905 г.)≫ ?. Дварчан?на . Летам 1927 ? 1928 у Радашков?чах был? арган?заваны наста?н?цк?я курсы. А. Па?лов?ч у брашуры ≪Аб арган?зацы? беларускай працо?най школы≫ (1928) ? ? ≪Беларуск?м календары≫ на 1929 выкла? бачанне мэта?, задач ? зместу выхавання. Разам з ?ншым? прадста?н?кам? заходнебеларускай грамадскасц? ён выступа? з рэзк?м асуджэннем увядзення ? дзейныя беларуск?я ? польска-беларуск?я пачатковыя школы буквара з лац?нскай азбукай. У брашуры ≪Некальк? ?ваг аб беларуск?м ?Лемантары“ Ст. Люб?ч-Мае?скага≫ (1929, пад псе?дан?мам Паляшук) Па?лов?ч прызна? яго шкодным для нацыянальнай свядомасц? дзяцей.

Пасля забароны польск?м? ?ладам? ? жн??н? 1928 Гало?най управы (да жн??ня 1929) пад уздзеяннем ?дэйна-пал?тычнага размежавання адбылася палярызацыя погляда? у к?ра?н?цтве ТБШ наконт характару яго дзейнасц?. Дзеячы КПЗБ , клуба ≪Змаганне≫ выступал? за пал?тызацыю работы таварыства, прадста?н?к? нацыянальна-дэмакратычнай ?нтэл?генцы? настойвал? абмежавацца тольк? асветнай працай, што ?спрымалася як згодн?цтва. На нелегальным з'ездзе ТБШ у В?льн? 19 мая 1929 был? прыняты рэзалюцы? (агульнапал?тычная, пратэст супраць праследавання? з боку польск?х улад), а таксама выключаны з таварыства за ≪школьную дзейнасць≫ прац??н?к? пал?тызацы? ( Р. Астро?ск? , А. Луцкев?ч , А. Неканда-Трэпка , Я. Шнаркев?ч, А. Ко?ш ? ?нш.). Лявацка-сектанцк? падыход КПЗБ да нацыянальнага пытання ? канцы 1920 ? пач. 1930-х г. адмо?на па?плыва? на станов?шча Таварыства, яго барацьбу супраць палан?зацы? беларускага насельн?цтва. Польск?я ?лады закрыл? беларуск?я г?мназ?? ? Радашков?чах (1929), Клецку (1931), Навагрудку (1934), шэраг беларуск?х пачатковых школ, перашкаджал? дзейнасц? ТБШ, забаранял? акруговыя ? павятовыя з'езды, управы, гуртк?, клубы, б?бл?ятэк?, арышто?вал? ? судз?л? к?ра?н?ко?, актыв?ста?. У 1928 ? л?пен? 1930 забаронена дзейнасць 6 акруговых упра? ? больш за 300 гуртко?. 1-4 лютага 1933 у В?льн? адбы?ся суд над Гало?най управай ТБШ. Абв?навачанне ? падрыхто?цы ≪камун?стычнай змовы≫ не было пацверджана ? Ф. Стацкев?ч , Р. Шырма , М. Пяткев?ч был? апра?даны, М. Церах ? Ю. Саков?ч атрымал? па 3, Я. Скурко ( Макс?м Танк ) ? 2 гады турэмнага зняволення. У 1930-33 з-за ганення? не ?далося правесц? агульны з'езд ТБШ. Да восен? 1932 колькасць гуртко? зменшылася да 150 (каля 4 тыс. чал.), засталася 1 акруговая ?права ? Беластоку (забаронена ? сакав?ку 1934).

Негаты?ны ?плы? зраб?л? пал?тычныя рэпрэс?? ? 1930-я г. ? БССР у аднос?нах да былых к?ра?н?ко? ? актыв?ста? ТБШ С. Рак-М?хайло?скага , П. Мятлы , ?. Дварчан?на , Ф. Валынца , Я. Га?рыл?ка , Б. Тарашкев?ча ? ?нш. Гало?ная ?права падвяргалася беспадста?ным абв?навачанням з боку КПЗБ. Хоць на нелегальным з'ездзе 17 чэрвеня 1934 бы? выказаны закл?к да ажы?лення працы, Гало?ная ?права па-ранейшаму была парал?завана дэструкты?ным? дзеянням? камун?ста?. 3-за ?дэйна-пал?тычных разыходжання? не было наладжана супрацо?н?цтва з ?ншым? культурна-асветным? арган?зацыям?, у т.л. створаным у 1932 Таварыствам беларускай асветы.

Магчымасц? для адна?лення дзейнасц? ТБШ з'яв?л?ся пасля выпрацо?к? КПЗБ тактык? адз?нства дзеяння? ? стварэння шырокага антыфашысцкага народнага фронту. У студзен? 1936 Гало?ная ?права закл?кала н?завыя структуры адна?ляць дзейнасць. У лютым 1936 было заключана пагадненне пам?ж ТБШ ? Б?Г?К аб адз?нстве дзеяння? у школьнай справе, прынята сумесная дэкларацыя аб дамаганн? роднай школы, створаны агульны Школьны сакратарыят. Была выдадзена ? распа?сюджана ?нструкцыя з юрыдычным? даведкам? па школьным заканада?стве з практычным? парадам?, арган?завана падача дэкларацый пра адкрыццё беларуск?х школ у Баранав?цк?м, Брасла?ск?м, Ва?кавыск?м, В?лейск?м, Маладзечанск?м, Слон?мск?м ? ?нш. паветах. Польск?я ?лады аказвал? супрацьдзеянне школьнай акцы?: праводз?л? канф?скацы? дэкларацый, рэв?з??, затрымк? карэспандэнцы? на пошце, арышты ?па?наважаных, запалохванн? ? ?нш. Цеснаму ?заемадзеянню ТБШ ? Б?Г?К перашкаджал? недаверл?выя аднос?ны пам?ж дзеячам? ШЗБ ? Бел. хрысц?янскай дэмакраты?, Бел. нац. аб'яднання). Нягледзячы на цяжкасц?, Школьны сакратарыят атрыма? каля 4,5 тыс. зая? з месца?. 5 л?пеня 1936 адбы?ся агульны сход к?ра?н?ко? ТБШ ? яго в?ленскага актыву, на як?м праведзены выбары, абмеркаваны пытанн? аб рабоце арган?зацы? ? яе задачах. Амаль по?ная адсутнасць беларуск?х школ (у канцы 1936 снавал? 8 беларуск?х ? 14 польска-беларуск?х пачатковых школ, адз?ная беларуская г?мназ?я ? В?льн?) выкл?кала пашырэнне самаадукацы?, хатняга навучання. Прапагандай гэтага сродку атрымання веда? займа?ся часоп?с ≪Беларуск? летап?с≫. Па?лов?ч скла? ? выда? буквар для хатняга навучання ≪Першыя зярнятк?≫ (1936, у 1937 ? ≪Засе?к?≫ на лац?нцы). К?ра?н?к? ? актыв?сты ТБШ 13 снежня 1936 прынял? ?дзел ва ?рачыстасцях Дня беларускай культуры ? В?льн?, прымеркаваных да 15-годдзя ТБШ, ?ншых угодка?.

ТБШ забаронена польск?м? ?ладам? 2 снежня 1936.

У Рэспубл?цы Беларусь [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

Адно?лена ? Рэспубл?цы Беларусь у 1996 годзе.

22 сакав?ка 1996 года было створана Рэспубл?канскае грамадскае аб’яднанне ≪Таварыства беларускай школы≫, якое зарэг?стравана М?н?стэрствам юстыцы? Рэспубл?к? Беларусь .

Арган?зацыя аб’ядно?вае грамадзян з мэтай садзейн?чання фарм?раванню нацыянальнай адукацыйнай с?стэмы ?с?х узро?ня? (ад дашкольных да вышэйшых навучальных ? выхава?чых устано?), захаванню ? разв?ццю беларускай культуры, традыцый ? духо?насц?. Прэз?дэнты ТБШ ? Генадзь Пятро?ск? (былы першы намесн?к м?н?стра адукацы?), з 1999 г. (старшыня з 2003 г.) ? Алесь Лозка (дырэктар Беларускага навукова-метадычнага цэнтра гульн? ? цацк? М?н?стэрства адукацы?, затым дацэнт БДПУ).

У к?ра?н?цтве ТБШ працавал? акадэм?к Леан?д Ц?хана? , прафесары В?ктар Ц?то? , М?кола Сав?цк?, Аляксандр Перасыпк?н, ?лля Сучко?, Аляксей Рагуля, педагог? Лявон Баршчэ?ск? , Бярнарда ?ванова, Уладз?м?р Колас , М?хась Круталев?ч, Вас?ль Л?цьв?нка, Гал?на Мартынов?ч, Пятро Садо?ск? , Тамара Мацкев?ч, Алесь Сядзяка, М?кола Ермалов?ч , Уладз?м?р Содаль , М?калай Запрудск? , Валянц?н Вячорка ? ?нш.

Як за?важы? Лявон Баршчэ?ск? :

≪ … Таварыства беларускай школы адроджанае ? яго ?дэя саспела яшчэ ? той каротк? час дэмакратызацы?. Але, на жаль, кал? прыйшл? да ажыцця?лення, у адрозненн? ад Таварыства беларускай мовы, якое было раней, адраджал? яго ? час Лукашэнк?, ? магчымасць дзейнасц? стала м?зэрнай, (…) яго рэальная дзейнасць пачалася ? той час, кал? ?сё беларускае пада?лялася, кал? беларуская школа зн?шчалася. Таварыству заставалася тольк? весц? ман?торынг пра тое, кольк? зн?шчыл? за чарговы год [беларуск?х] школ, прапано?ваць нейк?я альтэрнаты?ныя канцэпцы? ? праграмы, нават падручн?к? ≫ ^[1] .

17 верасня 2021 года Таварыства беларускай школы л?кв?давана Вярхо?ным судом на пазо? М?н?стэрства юстыцы? Беларус? ^[2] .

Зноск?

Выданн? ТБШ [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

1. Антон Грынев?ч. Беларуск? дз?цячы сьпе?н?к з беларуск?х нар. матыва? ? л?рык?, сабраных у 1905?1924 г.г. В?льня, 1925.
2. Летап?с ТБШ, № 2(25) 2011 Арх?вавана 24 лютага 2019.
3. Матэматычны фальклор. Пачатковыя матэматычныя ?я?ленн? ? навык? сродкам? народнай педагог?к? /укл. А. Лозка ? М?нск, 2002. ? 52 с.
4. Скарбонка гульня?, дапаможн?к для наста?н?ка?/ укл. ?. Губарэв?ч. ? М?нск, 2005. ? 108 с
5. Акты?ная ацэнка: метад. дапам. / укл. Н. ?ль?н?ч. ? М?нск, 2011. ? 83 с.
6. Альтэрнатывы ? адукацы?: Зборн?к артыкула?. ? М?нск, 2012. ? 166 с.
7. Наша адукацыя. Матэрыялы круглага стала / рэд. В. Вячорка. ? М?нск, 2014. ? 120 с.
8. Акты?ная ацэнка ? дзеянн?: вопыт наста?н?ка? Беларус?: дапаможн?к для наста?н?ка?/ М. ?. Запрудск?, М. Кудзейка, Т. П. Мацкев?ч ? ?нш. Пад рэд. М. ?. Запрудскага. ? М?нск, 2014. ? 238 с.
9. С. Чарня?ск?. Як стварыць сучасную школьную газету: метадычны дапаможн?к. ? К?е?: Акадэм?я ?кра?нскай прэсы, Цэнтр свабоднай прэсы, Таварыства беларускай школы, 2014.- 73 с.
10. Медыяадукацыя ? школе: фарм?раванне медыяграматнасц? вучня?: дапаможн?к для наста?н?ка?. Пад рэд. М. ?. Запрудскага ? М?нск, 2016. ? 336 с.
11. Д. Стэрна. Як будаваць партнёрства ? навучанн?, 2017.- 16 с.
12. Г?сторыя Беларус?. Л?таратура. Сусветнае мастацтва: Эксперыментальныя а?тарск?я праграмы гуман?тарнага л?цэя / Скл. В. Ф. Голубе? , ?. Ф. К?турка , Л. П. Баршчэ?ск? , М. А. Тычына , Я.Дз. Сурск?. Мн., 2014 .
13. Г?сторыя Беларус?. Л?таратура. Выя?ленчае мастацтва: Эксперыментальныя а?тарск?я праграмы гуман?тарнага л?цэя. Выпуск друг? / Скл. В. Ф. Голубе? , ?. Ф. К?турка , Л. П. Баршчэ?ск? , П. В. Васючэнка , М. А. Тычына , В. У. Колас. Мн., 2015 .
14. Сусветная г?сторыя. Г?сторыя Беларус?. Геаграф?я. Эксперыментальныя а?тарск?я праграмы гуман?тарнага л?цэя. Выпуск трэц? / Скл. А. А. Труса? , В. Ф. Голубе? , П. У. Церашков?ч . Мн., 2016.
15. Л?таратура ? мастацтва. Геаграф?я. Беларуск? фальклор. Эксперыментальныя а?тарск?я праграмы гуман?тарнага л?цэя. Выпуск чацвёрты / Скл. Л. П. Баршчэ?ск? , П. У. Церашков?ч , А. Ю. Лозка . Мн., 2017.
16. Л?таратура ? мастацтва. Сусветная г?сторыя. Геаграф?я. Эксперыментальныя а?тарск?я праграмы гуман?тарнага л?цэя. Выпуск пяты / Скл. Л. П. Баршчэ?ск? , А. А. Труса? , П. У. Церашков?ч . Мн., 2018.

Л?таратура [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• Ваб?шчэв?ч А. М. Тавары?ства белару?скай шко?лы (ТБШ) // Беларуская энцыклапедыя : У 18 т. Т. 15: Следав?к? ? Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашко? ? ?нш. ? Мн.  : БелЭн , 2002. ? Т. 15. ? С. 372. ? 10 000 экз.  ? ISBN 985-11-0035-8 . ? ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
• Ваб?шчэв?ч А. Тавары?ства белару?скай шко?лы (ТБШ) // Энцыклапедыя г?сторы? Беларус? . У 6 т. Т. 6. Кн. 1: Пузыны ? Усая / Рэдкал.: Г. П. Пашко? (гало?ны рэд.) ? ?нш.; Маст. Э. Э. Жакев?ч. ? Мн.  : БелЭн , 2001. ? С. 489?490. ? 10 000 экз.  ? ISBN 985-11-0214-8 .
• Культура Беларус?: энцыклапедыя / рэдкал.: Т. У. Бялова (гал. рэд.) [? ?нш.]. ? Мн. : Беларус. Энцыкл. ?мя П. Бро?к? . ? Т. 6. ? С. 394. ? 3 000 экз.  ? ISBN 978-985-11-0495-2 .
• Ваб?шчэв?ч А. Нацыянальная школа ? Заходняй Беларус? (1921?1939 гг.) // Беларуск? г?старычны часоп?сс , 1994. № 2.
• Ваб?шчэв?ч А. Таварыства беларускай школы (1921?1936 гг.) // Бел. г?ст. часоп. 1997. № 1.
• Ваб?шчэв?ч А. Таварыства беларускай школы: першыя гады ?снавання // Спадчына. 1996. № 5.
• Ладысе? У. Выпрабаванн? часам ? жыццём: (Да 75-годдзя ?тварэння ? дзейнасц? Кампарты? Заходняй Беларус?) // Бел. г?ст. часоп. 1998. № 4.
• Народная адукацыя ? педагаг?чная навука ? Беларус? (1917?1945). - Мн., 1993.
• Пра?рацк? В.  Стана?ленне ? пачатковае разв?ццё беларускай школы на тэрыторы? сучаснага Мядзельскага раёна // Нашы каран?: ?люстраваны часоп?с краязна?ца? Паазер’я. ? Паставы, 2003. ? № 5. ? С. 25?29.

Спасылк? [ прав?ць | прав?ць зыходн?к ]

• На В?к?схов?шчы ёсць медыяфайлы па тэме Таварыства беларускай школы
• Таварыства беларускае школы Арх?вавана 22 сакав?ка 2013.
• Наста?н?к. info
• Лозка А . Ад ТБШ у Заходняй Беларус? да сённяшняга РГА ≪ТБШ≫: 90 год (нявызн.) . Наста?н?к.info (7 снежня 2011). Праверана 7 снежня 2023.
• Культурна-асветн?цк? рух ? яго ?плы? на этнакультурную сама?дэнтыф?кацыю насельн?цтва Заходняй Беларус? ? 1920-1930-я гг. ХХ ст. // Сборник научных трудов сотрудников кафедры ≪История, мировая и отечественная культура≫ ? Мн.: БНТУ, 2012.